Âşık Bayram Denizoğlu ve Son Oluşturduğu Âşık Şemirhan ile Âşık İbrahim Hikâyesi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 212 - 237, 20.12.2022

Barış Demirkaya

https://doi.org/10.29228/yazitdergisi.16

Öz

Asırlardır birçok işlevi üstlenen halk hikâyeleri önemli bir kültürel unsur olarak uzun bir süre yaşamını sürdürmüş ancak bu canlılığını yakın dönemlerde kaybetmiştir. Günümüzde âşıklık geleneğinin hâlâ kısmen de olsa canlı olarak yaşadığı Kars yöresinde hikâye oluşturma ve anlatma geleneği varlığını korumaktadır. Topluma ait ve toplumun önemli bir unsuru olarak değerlendirdiğimiz halk hikâyeleri ve onun temsilcileri önemle ele alınmalı düşüncesinden hareket edilmiş ve bu makalede, yaşayan âşıklardan Âşık Bayram Denizoğlu’nun hikâye anlatma geleneği içerisindeki yeri ortaya konulmaya gayret edilerek tarafımızca derlenen Âşık Şemirhan ile Âşık İbrahim hikâyesi ilk defa Türk kültürüne kazandırılmıştır. Çalışma; “Giriş, Âşık Bayram Denizoğlu Hayatı ve Sanatı, Âşık Bayram Denizoğlu’nun Halk Hikâyeciliği Geleneği İçerisindeki Yeri, Âşık Bayram Denizoğlu’nun Son Oluşturduğu Âşık Şemirhan ile Âşık İbrahim adlı Halk Hikâyesi, Sonuç ve Ekler” bölümlerinden oluşmaktadır. Çalışmamızda hikâye anlatma ve oluşturma geleneğinin zayıfladığını düşündüğümüz bir dönemde bu geleneği yaşatması bakımından Âşık Bayram Denizoğlu’nun önemine değinilecek ve ardından üs-tünde çok durulmayan bir halk hikâyesinin oluşum sürecine dair bilgiler verilecek, âşığın geleneksel kodları kullanma durumu gözler önüne serilecektir. Kendi vücuda getirdiği otuz hikâyesi olan âşığımızın, geleneksel kodları kullanmasına rağmen kendi bilgisi ve hayal dünyasının genişliği ile yakın dönemde oluşturduğu bu hikâyelerin varlığı âşığın halk hikâyesi geleneğini güçlü bir şekilde temsil ettiğini gösterecektir.

Anahtar Kelimeler

Bayram Denizoğlu, halk hikâyesi, âşık, Âşık Şemirhan ve Âşık İbrahim hikâyesi, halk edebiyatı

Âşık Bayram Denizoğlu and His Last Folk Tale Âşık Şemirhan and Âşık İbrahim

Öz

Folk tales, which have undertaken many functions on the Turkish nation for centries, have survived as an important cultural element for a long time, but have recently lost their vitality. Today, while the tradition of telling a story depending on the tradition of minstrelsy continues in the Kars region, where the tradition of minstrelsy is still alive, albeit partially, this vitality is not seen in many regions. It is based on the idea that folk tales and their representatives, which we consider as belonging to the society and as an important element of the society, should be han-dled with care, and in this article, the place of Âşık Bayram Denizoğlu, one of the living minstrels, in the tradition of storytelling has been tried to be revealed. The story of Âşık Şemirhan and Âşık İbrahim compiled by us was brought to Turkish culture for the first time. Study: It consists of "Introduction, Life and Art of Âşık Bayram Denizoğlu, Place of Âşık Bayram Denizoğlu in the Folk Storytelling Tradition, Conclusion and Attachments". In our study, the importance of Âşık Bayram Denizoğlu has been mentioned in terms of keeping this tradition alive at a time when we think that the tradition of telling and creating stories has weakened. Then, traces of the formation process of a folk tale that has not been emphasized much will be given, and the use of traditional codes by the minstrel will be revealed. Even though our minstrel, who has thirty stories that he has created, uses traditional codes, the existence of these stories that he has recently created with his own knowledge and imagination will show that the folk poet strongly represents the folktale tradition

Anahtar Kelimeler

folk tales, minstrel, the folk tale of Âşık Şemirhan and Âşık İbrahim, folk literature, Bayram Denizoğlu

Kaynakça

• Albayrak, Nurettin (2015). “Türk Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri, Tasnifi ve Taş Baskısı Halk Hikâyelerine Bazı Katkılar”. Osmanlı Araştırmaları, 26(26): 41-42.
• Alptekin, Ali Berat (2002). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Başaran, Uğur (2012). “Âşık İsmetî ile Kapı Güzel Hikâyesi Bağlamında Türk Halk Hikâyelerinin Değişim ve Dönüşüm Dinamikleri”. Turkish Studies, 7(3): 573-581.
• Boratav, Pertev Naili (2015a). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Boratav, Pertev Naili (2015b). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Ercilasun, A. Bican vd. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Elçin, Şükrü (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Günay, Umay (2015). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, Doğan (2009). Âşık Şenlik’in Salman Bey ile Turnatel Hanım Hikâyesi. Sivas: Vilayet Yayınevi.
• Kaya, Doğan (2016) “Âşık Bayram Denizoğlu’nun Mihrali Bey Hikâyesi”. Erciyes, 39: 457-460.
• Köprülü, Fuad (1999). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özinan, Sercan (2019). Aşıklık Geleneğinin Tiyatro Antropolojisi Açısından İncelenmesi ve Bir Uygulama. Sanatta Yeterlik Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Türkmen, Fikret (1995). Âşık Garip Hikâyesi İnceleme-Metin. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Türkmen, Fikret vd. (2008). Âşık Şeref Taşlıova’dan Derlenen Halk Hikâyeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yılmaz, Timur (2011). Yaşayan Âşıklık Geleneği Âşıklardan Halk Hikâyesi-I-II. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Sözlü Kaynaklar KK-1: Bayram Denizoğlu, 1958 doğumlu, ilkokul terk, âşık, Çıldır. (Görüşme: 03. 11.2019).
• KK-2: Maksut Koca Feryadî, 1961 doğumlu, ilkokul mezunu, âşık, Arpaçay. (Görüşme: 03 10.2019).