Öğrenme Güçlüğü Tanısı Almış Çocuğa Sahip Ailelerde Tükenmişlik ile Umutsuzluk Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 11, 39 - 57, 30.06.2022

Ebru Özülkü , Başak Bağlama

https://doi.org/10.31461/ybpd.1114881

Cited By: 4

Öz

Özel eğitim alanında sık karşılaşılan yetersizlikler grubunda yer alan öğrenme güçlüğü, dinleme, konuşma, okuma, anlama, mantık kurma ve yazılı anlatım becerilerinde gecikme ya da yetersizlikler ile kendini gösteren bir bozukluktur. Öğrenme güçlüğünün tanı kriterlerinin belirlenmesi, öğrenme güçlüğü tanılı öğrencilerin eğitim olanaklarının artması ve geliştirilmesi ile beraber bu tanıyı alan öğrencilerin sayısının artmasına neden olmuştur. Öğrenme güçlüğü alanında son yıllarda yapılan çalışmalar, özel gereksinimi olan çocuğa sunulan hizmetlerle birlikte öncelikli olarak ailedeki bireylerin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu ihtiyaçlara göre aileye destek verilmesi düşüncesini ön plana çıkarmıştır. Dolayısıyla, bu araştırmanın amacı öğrenme güçlüğü olan çocuğa sahip ebeveynlerin umutsuzluk ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu amaçsal örnekleme yoluyla seçilen ve gönüllü olarak araştırmaya katılan 212 ebeveyn oluşturmaktadır. Araştırmada yöntem olarak ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından hazırlanan “Demografik Bilgi Formu”, “Beck Umutsuzluk Ölçeği” ve “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Araştırma ilişki temelli kesitsel tipte bir çalışma olmakla birlikte verilerin analizinde SPSS 21.0 kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, öğrenme güçlüğü tanısı almış çocuğa sahip ebeveynlerde umutsuzluk ve alt boyutları ile tükenmişlik ve alt boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0,05). Sonuç olarak öğrenme güçlüğü tanısı almış çocuğa sahip ebeveynlerde umutsuzluk arttıkça tükenmişlikte artmaktadır. Yapılan alanyazın incelemesinde de araştırmada ulaşılan sonuçların yapılmış olan çalışma sonuçlarıyla benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda öğrenme güçlüğü tanısı almış çocuğa sahip olan ebeveynlerin yaşamış oldukları umutsuzluk ve tükenmişlik duygularının düşürülmesinde psikoeğitim ve kendi kendine yardım gruplarının oluşturulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğrenme güçlüğü, umutsuzluk, tükenmişlik, aile

The Relationship Between Levels of Burnout and Hopelessness in Families of Children with Learning Disability

Öz

Learning disability, which is included in the group of disabilities frequently encountered in the field of special education, is a disorder that manifests itself with delays or inadequacies in listening, speaking, reading, comprehension, reasoning and written expression skills. Determining the diagnostic criteria for learning disability has led to an increase in the number of students with this diagnosis, along with the increase and development of educational opportunities for students with learning disabilities. Studies in the field of learning disability in recent years have brought to the fore the idea of determining the needs of the individuals in the family and providing support to the family according to these needs, together with the services provided to the child with special needs. Therefore, it was aimed to examine the burnout and hopelessness levels among parents of children with learning disability. The study group of the research consists of 212 parents selected through purposive sampling. In addition to the “Demographic Information Form” prepared by the researchers, “Beck Hopelessness Scale” and “Maslach Burnout Scale” were used to collect the data. The research is a cross-sectional study and relational survey model was used as research method. SPSS 21.0 was used in the analysis of the data. According to the findings obtained from the study, a statistically significant relationship was found between hopelessness and its sub-dimensions and burnout and its sub-dimensions in parents of children with learning disability (p<0.05). As a result, as hopelessness increases in parents of children with learning disability, burnout increases. In the literature review, it was determined that the results obtained in the research were similar to the results of the study. In this context, it is recommended to establish psychoeducational and self-help groups to reduce the feelings of hopelessness and burnout experienced by parents of children with learning disability.

Anahtar Kelimeler

Learning disability, hopelessness, burnout, family

Kaynakça

• Akandere, M., & Acar, M. (2009). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 23-32.
• Akıncı, B. (2011). Özgül öğrenme güçlüğü gösteren çocuklarda öz-kavramı, algılanan sosyal destek ve sosyo-demografik değişkenlerin incelenmesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alexander, N.P. (2008). The sources and manifestations of stress amongst school-aged dyslexics, compared with sibling. Controls Dyslexia, 14(4), 291-313.
• Alkan, A. (2021). Özel öğrenme güçlüğü ve zihinsel yetersizlik tanısı almış çocukların ebeveynlerinde tükenmişlik ve stresle başa çıkma düzeylerinin karşılaştırılması Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kumaş, Ö.A., & Sümer, H.M. (2019). Özel gereksinimli küçük çocuğu olan annelerin öz yetkinlikleri, yılmazlık düzeyleri ve stres düzeyleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 163-173.
• Altıntaş, B. (2011). Trabzon il merkezinde otizm tanısı ile eğitim gören çocukların ebeveynlerinde stres, tükenmişlik düzeyi ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• American Psychiatric Association. (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (5thEdition). Author: Washington DC.
• Arman, N. (2009). Zihinsel engelli çocuğa sahip anne ve babaların algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile tükenmişlik ve kaygı düzeylerinin incelenmesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Arslan, C., Hamarta, E., & Deniz, E. (2002). Engelli çocuğu olan ebeveynlerin yaşam doyumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi, Konya: 11. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, 20-23 Ekim 2002.
• Aslan Aydın, M. (2017). Zihinsel engelli bireye sahip olan ebeveynlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Becan, İ. (2017). 7-14 yaş arası zihinsel engelli ve görme engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin umutsuzluk düzeyleri ile anksiyete düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Colenbrander, D., Ricketts, J., & Breadmore, H. L. (2018). Early identification of dyslexia: Understanding the issues. Language, Speech and Hearing Services in Schools, 49(4), 817-828.
• Çengelci, B. (2009). Otizm ve down sendromlu çocuğa sahip annelerin kaygı, umutsuzluk ve tükenmişlik duygularının karşılaştırılması. Ege Eğitim Dergisi, 10(2), 1-23.
• Çoban, F. (2016). Psikolojik destek alan ve psikolojik destek almayan zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin depresyon ve tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Shaywitz, S.E., & Shaywitz, B.A. (2005). Dyslexia (specific reading disability). Biological Psychiatry, 57(11), 1301-1309.
• Durak A. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 1-11.
• Durak, A., & Palabıyıkoğlu, R. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçeği geçerlilik çalışması. Kriz Dergisi, 2(2), 311-319.
• Duygun, T., & Sezgin, N. (2003). Zihinsel engelli ve sağlıklı çocuk annelerinde stres belirtileri, stresle başa çıkma tarzları ve algılanan sosyal desteğin tükenmişlik düzeyine olan etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 18(52), 37-52.
• Dyson, L. (2010). Unanticipated effects of children with learning disabilities on their families. Learning Disability Quarterly, 33(1), 43-55.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologları Derneği Yayınları, Ankara.
• Eroğlu, Y., Arıcı Özcan, N., & Peker, A. (2015). Özel gereksinimli çocuğa sahip anneler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip annelerin psikolojik sağlamlık, iyilik hali ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Göçtü, N.G. (2014). Farklı gelişen çocukların kardeşleri ve annelerinin suçluluk ve utanç, depresyon düzeyi ve stresle başa çıkma becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürkan, R. (2019). Zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin kaygı ve umutsuzluk düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Gürşimşek, I., & Girgin, G. (2000). İzmir örnekleminden okulöncesi milli eğitim bakanlığı’na bağlı okullarda hizmet veren öğretmenlerde görülen tükenmişlik düzeyi. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Hankin, B.L., Abramson, L.Y., & Siler, M. (2001). A prospective test of the hopelessness theory of depression in adolescence. Cognitive Therapy and Research, 25(5), 607-632.
• Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile ebeveynden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.
• Kasımoğlu, N. (2017). Zihinsel engeli olan çocukların ebeveynlerinde içselleştirilmiş stigma, umutsuzluk ve yaşam doyumunun incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Konukbay, D. (2005). Engelli çocuk ebeveynlerinin umutsuzluk düzeyleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: GATA Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Köksal, K.A. (2014). Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların ebeveyni olmak. Neşe Baykoç (Ed.) Üstün, akıl, zekâ, deha, yetenek, dahiler-savantlar gelişimleri ve eğitimleri. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Kurt, D. (2010). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin tükenmişlik düzeylerinin yordanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Kurumeşe, M. (2021). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin umutsuzluk düzeyleri ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi-Manavgat İlçesi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Maslach C., Jacskon, S.E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
• Mather, N., & Wendling, B.J. (2012). Essentials of psychological assessment series: Essentials of dyslexia assessment and intervention. John Wiley, Sons Inc.
• Mengünoğul, Ş. (2021). Zihinsel engelli bireylerin anneleriyle normal gelişim gösteren bireylerin annelerinin yaşam doyumları ve umutsuzluk durumlarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Özkan, F. (2016). Zihinsel engelli çocuğu olan anne ve babaların depresyon ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pines, A.M., & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. New York: Free Press.
• Seber, G., Dilbaz, N., Kaptanoğlu, C., & Tekin, D. (1993). Umutsuzluk Ölçeği: Geçerlilik ve güvenirliği. Kriz Dergisi, 1(3), 139-142.
• Siegel, L.S. (2006). Perspectives on dyslexia. Paediatr Child Health, 11(9), 581-587.
• Silver, C.H., Ruff, R.M, Iverson, G.L., Barth, J.T., Broshek, D.K., Bush, S.S., Koffler, S.P., & Reynolds, C.R. (2007). Learning Disabilities: The Need For Neuropsychological Evaluation. NAN Policy And Planning Committee. Archives of Clinical Neuropsychology, 23, 217-219.
• Şahin, B.Z. (2017). Otizm veya özgül öğrenme güçlüğü tanısı almış çocukların annelerinde, tükenmişlik belirtileri ile başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şengül, S., & Baykan, H. (2013). Zihinsel engelli çocukların annelerinde depresyon, anksiyete ve stresle başa çıkma tutumları. Kocatepe Tıp Dergisi, 14, 30-39.
• Uguz, S., Toros, F., İnanç, B.Y., & Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri, 7, 42-47.
• Yıldız, C. (2015). Zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveynlerin yaşam doyumları ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.