TESTIMONY IN ISLAMIC AND OTTOMAN PROCEDURAL LAW

Yıl 2018, YBHD 2018/2, 85 - 140, 27.08.2018

Yılmaz Yurtseven

Öz

In
the solution of a problem that has been brought to the Court, the evidence of
all the means of proof to remove the uncertainties and suspicions between the
parties from the rupture to reveal the material truth is called the “beyyineh”
by the name in the terminology of Islam-Ottoman law. The
concept of "Beyyine" is basically used as a concept that is
"only a testimony" by the majority of Islamic jurists, in the sense
that it is the "definitive evidence" that "proves the fact of a
right or of a fact connected with a legal result". In
the law of jurisdiction, the evidence is divided into two parts: definitive
evidence and evidence. Certain proof is the one who binds the judge and does
not give him the authority to appreciate it. Adulterated
evidence is anything that can be freely appreciated and judged by the judge and
consequently constitutes a basis for a conviction of the judge. According
to the majority of Islamic jurists, the system of evidence accepted in Islamic
jurisprudence is the definitive evidence system. This view is
dominant, especially when it is taken into account that a certain number of
witnesses or accusations are sought in prosecuting criminal offenses in Islamic
criminal law. In other words, witness testimony made by reliable
witnesses in Islamic-Ottoman law is binding in nature and the judge has to
judge accordingly.

Anahtar Kelimeler

Islamic Judgment Law, Islamic civil and penal proceedings law, proof, evidence, testimony

İSLAM-OSMANLI MUHAKEME HUKUKUNDA ŞAHİTLİK MÜESSESESİ

Öz

Mahkemeye intikal etmiş bir
problemin çözümünde taraflar arasındaki belirsizlikleri ve şüpheleri ortadan
kaldırarak maddi gerçeği ortaya çıkarmaya yarayacak ispat vasıtalarının tümüne
delil (kanıt) ya da İslam-Osmanlı hukuk terminolojisindeki adlandırmasıyla
beyyine adı verilir. Beyyine kavramı, esasında ‘‘bir hakkın ya da kendisine
hukuki sonuç bağlanan bir olayın ispatını sağlayan kesin delil’’ anlamında
olup, ispat vasıtalarının tamamını kapsadığı halde İslam hukukçularının
çoğunluğu tarafından yalnızca şahitliği karşılayan bir kavram olarak
kullanılmıştır. Muhakeme
hukukunda deliller kesin delil ve takdiri delil olmak üzere ikiye ayrılır.
Kesin delil hâkimi bağlayan ve ona takdir yetkisi vermeyen delildir. Takdiri delil ise hâkim tarafından serbestçe takdir
edilip değerlendirilebilen ve sonuçta hâkimin vicdanının varacağı bir kanaate
esas teşkil edecek her şeydir. İslam
hukukçularının çoğunluğunun görüşüne göre, İslam muhakeme hukukunda kabul
edilen delil sistemi kesin delil sistemidir. Özellikle İslam ceza hukukunda had
ve kısas suçlarının ispatında belirli sayıda şahit veya ikrarın arandığı
dikkate alındığında bu görüş baskın durmaktadır. Başka bir
deyişle İslam-Osmanlı hukukunda güvenilir şahitler tarafından usulüne uygun
olarak yapılan şahitlik hâkimi bağlayıcı nitelikte olup, hâkim buna göre hüküm
vermek zorundadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Muhakeme Hukuku, kovuşturma, ispat, delil, şahitlik

Kaynakça

• Akman, Mehmet (2004) Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul, Eren.
• Akgündüz, Ahmed (1996) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, C: 6, İstanbul, Fey.
• Akyılmaz, Gül (2000) İslam ve Osmanlı Hukukunda Kadının Statüsü, Konya, Cemre.
• Atak, Rıdvan (2013) ‘2114 Numaralı Safranbolu Şer’iyye Sicilinin (1222-1234/1807-1819) 1-68. Sayfalarının Transkripsiyonu, Özet ve Değerlendirilmesi’ (Yüksek Lisans), Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atar, Fahrettin (1991) İslam Adliye Teşkilatı, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Avcı, Mustafa (2002) ‘Osmanlı Hukukunda Hapis Cezası’, Kamu Hukuku Arşivi, Y: 5, S: 1, Mart 2002.
• Aydın, Mehmet Akif (1985) İslam-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Aydın, Mehmet Akif (2014) Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Beta.
• Bardakoğlu, Ali (1992) ‘Beyyine’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C: VI, İstanbul.
• Bardakoğlu, Ali (2000) ‘İsbat’, DİA, C: XXII, İstanbul.
• Bardakoğlu, Ali (1997) ‘Hapis’, DİA, C: XVI, İstanbul.
• Barış, Gülhan (2007) ‘2 No’lu (H. 1299-1304/M. 1883-1888) Yozgat Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi’ (Yüksek Lisans), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Baş, Ergin (2008) ‘62 Numaralı Amasya Şer’iye Sicil Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi’ (Yüksek Lisans), Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Başoğlu, Tuncay (2002) ‘Tezkiye’, DİA, C: XLI, İstanbul.
• Bayındır, Abdulaziz (2015) İslam Muhakeme Hukuku, İstanbul, Süleymaniye Vakfı.
• Behnesi, Ahmed Fethi/ Fidan, Yılmaz (2011) ‘İslam Hukukunda Şahitlerin Adalet Soruşturması: Tezkiye’, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C: 11, S: 3, Samsun.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1985) Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, C: VIII, İstanbul, Bilmen.
• Bozkurt, Gülnihal (1993) ‘Türk Hukuk Tarihinde Azınlıklar’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 43, S: 1-4, Ankara.
• Cin, Halil/ Akgündüz, Ahmet (2011) Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Cin, Halil/ Akyılmaz, Gül (2016) Türk Hukuk Tarihi, Konya, Sayram.
• Çatalcalı, Ali Efendi/ Demirtaş, H. Necati (2014) Açıklamalı Osmanlı Fetvaları Fetâvâ-yı Ali Efendi-Cildi Evvel, İstanbul, Kubbealtı.
• Çöpoğlu, Binnaz (2008) ‘H.1099 (M.1687-1688) 836 No’lu Bolu Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi’ (Yüksek Lisans), İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Dalgın, Nihat (2005) ‘Kadın ve Erkeğin Şahitliği ile İlgili Naslardaki Düzenlemelerin İslam Hukukuna Yansımaları Üzerine Değerlendirme’, Din Bilimleri, C: 5, S: 1, Samsun.
• Düzdağ, Ertuğrul (2012) Kanuni Devri Şeyhülislamı Ebussuud Efendi Fetvaları, İstanbul, Kapı.
• Ekinci, Ekrem Buğra (2012) Osmanlı Hukuku, İstanbul, Arı Sanat.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin (2000) Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Filiz.
• Güler, Saadet (2011) ‘411 Numaralı Bitlis Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H. 1311-1321 / M. 1893-1903)’ (Yüksek Lisans), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Karaman, Hayreddin (2013) Ana Hatlarıyla İslam Hukuku (1. Cilt), İstanbul, Ensar.
• Karaman, Hayreddin/ Özek, Ali/ Dönmez, İbrahim Kâfi/ Çağrıcı, Mustafa/ Gümüş, Sadrettin/ Turgut, Ali (2014) Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, Ankara.
• Karaman, Hayreddin (1991) ‘Kadının Şahitliği, Örtünmesi ve Kamu Görevi’, İslami Araştırmalar, C: V, S: 4, Ankara.
• Sağlam, Hadi/ Gökbayır, Sema/ Sağlam, Emine/ Çolak, Mehmet (2012), ‘İslam Hukuku ve Modern Hukuk Bağlamında Şahitlik Müessesesinin Değerlendirilmesi’, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Y: 5, S: 2, Çorum.
• Schacht, Joseph (1986) İslam Hukukuna Giriş, (Çeviren: Dağ, Mehmet/ Şener, Abdulkadir), Ankara, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Şer’iyye Sicilleri (1989) Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, C: II, haz. Türk Dünyası Vakfı İlim Heyeti, İstanbul.
• Udeh, Abdülkâdir (2012) Seküler Ceza Hukuku Kurumlarıyla Mukayeseli İslam Ceza Hukuku 2 Özel Hükümler (Çeviren: Şafak, Ali), İstanbul, Kayıhan.
• Yılmaz, Coşkun (editör) (2008) Üsküdar Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H.919-927/M. 1513-1521) (hazırlayanlar: Bilgin Aydın-Ekrem Tak), C: 1, Sicil No: 613[96a-4], İstanbul, İsam.
• Yılmaz, Coşkun (editör) (2011) İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 84 Numaralı Sicil (H. 999-1000, M. 1590-1591), (hazırlayan: Rıfat Günalan), C: 10. İstanbul, İsam.
• Yurtseven, Yılmaz/ Çevik, Naci (2015) ‘İslam-Osmanlı Aile Hukukunda Nikâh Akdi ve İmam Nikâhı Meselesi’, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S: 11, Kocaeli.
• <https://fetva.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa-Cevap/2907/kadinlarin-sahit-ve-mirasci-olmalari>, s.e.t. 29.11.2015.