MAHKEME DIŞI BOŞANMA KURUMU VE TÜRK HUKUKUNUN BU KURUMA YAKLAŞIMI

Yıl 2020, Sayı: 1, 309 - 340, 18.02.2020

Merve Ürem Çetinel , Biset Sena Güneş

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.633547

Cited By: 1

Öz

Boşanma usulü konusunda son yıllarda yaşanan gelişmelerden en önemlisi, anlaşmalı olarak gerçekleştirilmek istenen boşanmalarda eşlere mahkeme dışında, idari makamlar önünde boşanma imkanının verilmiş olmasıdır. Her ne kadar kamu düzeni ve özellikle boşanma sürecinde eşlerin ve çocukların korunması gerektiği düşüncesiyle aleyhinde görüşler ileri sürülmüş olsa da mahkeme dışı boşanma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltması, eşleri yüksek mahkeme ve avukatlık ücretlerinden kurtarması ve boşanma sürecini hızlandırması gibi sebeplerle uygulaması günden güne artan bir kurumdur. Özellikle Avrupa Birliği ülkelerinin bazılarında son yıllarda bu yönde yasal değişiklikler yapıldığı görülmektedir. Buna karşılık mahkeme dışı boşanma kurumu aile hukuku ilişkilerinin kamu düzenini yakıdan ilgilendirmesi ve boşanma sürecinde hâkiminrolü nedeniyle Türk hukukunda kabul görmemektedir. Ancak ülkemizde gerçekleştirilen boşanmaların önemli bir kısmının anlaşmalı olarak gerçekleştiği göz önüne alındığında, sağladığı avantajlar nedeniyle ileride doğru bir yasal düzenleme ile bu kurumun Türk hukukunda da kabul edilebileceği düşünülebilir.Bu çalışma mahkeme dışı boşanma kurumunu bazı ülke hukuklarından örneklerle ele almakta ve bu kurum karşısında Türk hukukunun mevcut yaklaşımını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aile hukuku, boşanma, anlaşmalı boşanma, mahkeme dışı boşanma, idari makam önünde boşanma

OUT-OF-COURT DIVORCE AND THE APPROACH OF TURKISH LAW TOWARDS IT

Öz

The most important development regarding divorce procedure in recent years is that couples have been enabled to divorce out of court, i.e. before administrative authorities, in consensual divorces. Even though there are views against it by virtue of the ordre public consideration and especially by virtue of the consideration that couples and children need to be protected during the divorce process, out-of-court divorce is a phenomenon whose practice is increasing from day to day, since it reduces the caseload before courts, it saves parties from heavy court and attorney fees and it expedites the divorce process. It is seen that legal amendments have been made in this regard particularly in some of the European Union Member States. However, out-of-court divorce is not accepted under Turkish law due to the fact that family relationships are of particular concern to the ordre public and due to the role of the judge in the divorce process. Nevertheless, considering the fact that a substantial part of divorces happening in our country is consensual, out-of-court divorce could also be adopted under Turkish law with a well-drafted legal arrangement in the future because of the advantages it provides. This paper focuses on the concept of out-of-court divorce through examples from different legal systems and aims to propound the current approach of Turkish law towards it.

Anahtar Kelimeler

Family law, divorce, consensual divorce, out-of-court divorce, divorce before administrative authorities

Kaynakça

• Aebi-Müller, Regina/Ziegler, Lenka (2017) “Stand des Scheidungsrechts in der Schweiz”: Dutta, Anatol/Schwab, Dieter/Henrich, Dieter/Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Akıntürk, Turgut/Ateş, Derya (2019), Aile Hukuku, 21. Baskı, C:2, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Andrup, Henrik/Buchhofer, Bernd/A. Ziegert, Klaus (1980) “Formal Marriage under the Crossfire of Social Change”: Eekelaar, John M./Katz, Sanford N. (eds), Marriage and Cohabitation in Contemporary Societies, Toronto, Butterworths, s. 32-38.
• Antoloskaia, Masha (2016) “Divorce Law in a European Perspective”: Scherpe, Jens (ed), European Family Law Volume III – Family Law in a European Perspective, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, s. 41-82.
• Antomo, Jennifer (2018) “Reformbedarf bei der Anerkennung von Privatscheidungen”, NZFam, s. 243-249.
• Biland, Émilie /Steinmetz, Hélène (2017) “Are Judges Street-Level Bureaucrats? Evidence from French and Canadian Family Courts”, Law & Social Inquiry, V:42, I:2, s. 298-324.
• Bräm, Verena (2002) “Privatisierung des Scheidungsrechts - ein Holzweg? ”: Geiser, Thomas/Koller, Thomas (Hrsg.), Festschrift für Professor Heinz Hausheer zum 65. Geburtstag: Privatrecht im Spannungsfeld zwischen gesellschaftlichem Wandel und ethischer Verantwortung, Bern, Stämpfli Verlag.
• Burcuoğlu, Haluk (2004) “4721 Sayılı Yeni Medeni Kanunun Boşanma Düzenlemesinin Eleştirisi ve Uygulamada Karşılaşılabilecek Sorunlar”, Antalya Barosu Dergisi, S: 5/51, s. 40-69.
• Ceylan, Ebru (2018) “İsviçre, Fransa, Belçika, İspanya ve İtalya Hukukundaki Boşanma Sebeplerinin Türk Hukukuyla Mukayesesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, C:6, S:12, s. 315-334.
• Cubeddu Wiedemann, Maria Giovanna/Henrich, Dieter (2015) “Neue Trennungs- und Scheidungsverfahren in Italien”, FamRZ, s. 1253-1259.
• Danielsen, Svend (1997) “The Scandinavian Approach: Administrative and Judicial Resolutions of Family Conflicts”: Meulders-Klein, Marie Thérèse (ed), Familles et Justice, Brüksel, Bruylant.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan/Gümüş, Mustafa Alper (2018) Türk Özel Hukuku, Aile Hukuku, C:3, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Dutta, Anatol (2017) “Stand des Scheidungsrechts in Deutschland”: Dutta, Anatol/ Schwab, Dieter/Henrich, Dieter/Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Dutta, Anatol/Schwab, Dieter/Henrich, Dieter/Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.) (2017), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Ekşi, Nuray (2012) Milletlerarası Özel Hukukta Medeni Olmayan Evliliklerin ve Adli Olmayan Boşanmaların Tanınması, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Ercan, İbrahim (2014) “Boşanma Davalarında Geçerlı̇ Olan Yargılama İlkelerı̇”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:4, S:2, s. 249-269.
• Erdem, Bahadır (2006) “Yabancı Aile Hukuku Mahkeme Kararlarının Tanıma ve Tenfizi ile Avrupa Birliği Brüksel II Tüzüğü”: Şıpka, Şükran/Şensöz, Ebru/Şenol, Ayşe Nilay/Özbilen, Arif Barış (Editörler), Uygulamalı Aile Hukuku Sertifika Programı, Medeni Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk ile İlişkili Güncel Aile Hukuku Meseleleri 18-20 Kasım 2005, İstanbul, İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları.
• Fankhauser, Roland (2017) Schwenzer, Ingeborg/Fankhauser, Roland (Hrsg.), Fam Kommentar, Scheidung, Band I: ZGB / Band II: Anhänge, 3. Aufl., Bern, Stämpfli Verlag.
• Ferrand, Frederique (2017) “Stand des Scheidungsrechts in Frankreich”: Dutta, Anatol/ Schwab, Dieter/Henrich, Dieter/Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Ferrer Ortiz, Javier (2011) “Del Matrimonio Canónico Como Modelo al Matrimonio Civil Deconstruido: La Evolución de la Legislación Española”, Revista Ius et Praxis, V:17, I:2, s. 391-418.
• Ferrer-Riba, Josep (2006) “Same-Sex Marriage, Express Divorce and Related Developments in Spanish Marriage Law”, International Family Law, s. 139-143.
• Ferrer-Riba, Josep (2012) “Marital Agrreements and Private Autonomy in Spain”: Scherpe, Jens (ed), Marital Agreements and Private Autonomy in Comparative Perspective, Oxford and Portland, Oregon, Hart Publishing.
• Ferrer-Riba, Josep (2017) “Stand des Scheidung in Spanien”: Dutta, Anatol/Schwab, Dieter/Henrich, Dieter/ Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin (1979) Aile Hukuku, 2. Baskı, İstanbul, Fakülteler Matbaası.
• Gençcan, Ömer Uğur (2015) Boşanma Tazminat ve Nafaka Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Yetkin Yayıncılık.
• Germi, Pietro (Yönetmen) (2011), Divorzio all'italiana, Floransa, CG Entertainment.
• Glos, George E. (1983) “The Spanish Divorce Law of 1981”, International and Comparative Law Quarterly, V: 32, I: 3, s. 667-688.
• Grassinger, Gülçin Elçin (1997) “Boşanma Davasında Eşlerin Boşanmanın Tali Sonuçlarına İlişkin Konularda Anlaşma Yapmaları ve Konu İle İlgili İsviçre Federal Mahkemesi Kararı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası Prof. Dr. Türkan Rado’ya Armağan Sayısı 1997, C:LV, S:3, s. 235-242.
• Guinchard, Serge (ed) (2008) L’ambition raisonnee d’une justice apaisee, rapport de la Commission sur la Repartition des contentieux remis au Garde des Sceaux, Paris, La documentation française, ˂https://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/084000392.pdf˃ s.e.t. 06.10.2019.
• Güneş Peschke, Seldağ (2018) “Dijital Boşanmaya ilişkin Güncel Düzenlemeler: Farklı Ülke Uygulamaları”, Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, C:4, S:1, s. 121-146, <http://kadinarastirmalari.kadem.org.tr/wp-content/uploads/2018/08/7.pdf> s.e.t. 06.10.2019.
• Gürsoy, Kemal Tahir (1977) “Eşlerin Anlaşması Suretiyle Boşanma”, Ankara Hukuk Fakültesi 50. Yıl Armağanı 1925-1975, C:2, Boşanma Hukuku Haftası, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Gürzumar, Aydanur (1991) Die rolle des Richters im Ehescheidungsprozess in der Schweiz und in der Türkei, İzmir.
• Heiderhoff, Bettina (2019), Beck’scher Online Kommentar, Bamberger, Heinz Georg/Roth, Herbert/Hau, Wolfgang/Poseck, Roman (Hrsg.), 50. Edition 01.02.2019.
• Huysal, Burak (2017) “Nüfus Hizmetleri Kanunu Kapsamında Yabancı Boşanma Kararlarının Doğrudan Tescili”, Milletlerarası Hukuku ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C:37, S:2, s. 473-507.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. (2002), Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, 2. Baskı, Ankara, Eda Matbaası.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. (2019), Aile Hukuku, 4. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Köprülü, Bülent/Kaneti, Selim (1985/1986) Aile Hukuku, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Kristiansen, Jan Erik (1977) “Norway”: Chester, Robert (ed), Divorce in Europe, Leiden, Martinus Nijhoff Social Sciences Division.
• Martin-Casals, Miquel/Ribot, Jordi/Sole, Joseph (2002) “Grounds for Divorce and Maintenance Between Former Spouses – Spain”, ˂http://ceflonline.net/wp-content/uploads/Spain-Divorce.pdf˃ s.e.t. 06.10.2019.
• Martin-Casals, Miquel/Ribot, Jordi (2008) “The Postmodern Family and the Agenda for Radical Legal Change in Spain”: Atkin, Bill (ed), The International Survey of Family Law 2008 Edition, Bristol, Jordan Publishing.
• Matthew, J. Mccauley (2011) “Divorce and the Welfare of the Child in Japan”, Pacific Rim Law & Policy Journal, V:20, I:3, s. 589-606.
• Moracchini-Zeidenberg, Stéphanie (2018) “La contractualisation de la séparation et de ses conséquences en droit français”, Les Cahiers de Droit, V:59, I:4, s. 1113-1136.
• Motozawa, Miyoko (1989) “Die Ehescheidung in Japan:Ehe und Familie im privaten und öffentlichen Recht”, FamRZ, s. 459-465.
• Nomer, Ergin (2017) Devletler Hususi Hukuku, 22. Baskı, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Oğuzman, Kemal/Dural, Mustafa (1998) Aile Hukuku, 2. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Oktay Özdemı̇r, Saibe (2015) “Türk Hukukunda Boşanma Sı̇stemı̇nde Revı̇zyon İhtı̇yacı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C:35, S:1, s. 29-46.
• Öncü, Özge (2017) “Eşlerı̇n “Anlaşmalı Boşanma” Çerçevesı̇nde Mal Rejı̇mı̇nı̇n Tasfı̇yesı̇ne Yönelı̇k Olarak Yaptıkları Anlaşmalar ve Bu Anlaşmaların Uygulamada Doğurduğu Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C:19, Özel Sayı, s. 793-835.
• Özdemir, Nevzat (2003) Türk-İsviçre Hukukunda Anlaşmalı Boşanma, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Özdemir, Saibe (2009) “Boşanma Davalarında Çocuklara İlişkin Kararlar Bakımından Çocuğun Dinlenilme Hakkı”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, C:2, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Özmumcu, Seda (2014) “Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesı̇”, Süleyman Demı̇rel Ünı̇versı̇tesı̇ Hukuk Fakültesı̇ Dergı̇sı̇, C:4, S:2, s. 145-171.
• Öztan, Bilge (2015) Aile Hukuku, 6. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Parkinson, Patrick (2011) Family Law and the Indissolubility of Parenthood, New York, Cambridge University Press.
• Patti, Salvatore (2017) “Stand des Scheidungsrecht in Italien”: Dutta, Anatol/ Schwab, Dieter/ Henrich, Dieter/Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Rauscher, Thomas (Hrsg.) (2018) Münchener Kommentar zum FamFG, 3. Aufl., München, C.H. Beck.Reusser, Ruth (1999) “Die Scheidungsgründe und die Ehetrennung”: Hausheer, Heinz (ed), Vom alten zum neuen Scheidungsrecht, Bern, Stämpfi Verlag AG.
• Rosenbeck, Bente (2017) “Liberalisation of Divorce”, Scandinavian Journal of History, V:43, I:1, s. 18-39.
• Rumo-Jungo, Alexandra (2016) Breitschmid, Peter/Rumo- Jungo, Alexandra (Hrsg.) CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personen- und Familienrecht – Partnerschaftsgesetz, Art. 1-456 ZGB – PartG, 3. Aufl., Zürich, Schulthess Verlag.
• Ryznar, Margaret/ Devaux, Angélique (2018) “Voilà! Taking the Judge Out of Divorce”, Seattle University Law Review, V:42, I: 1, s. 161-183.
• Sandström, Glenn/ Garðarsdóttir, Ólöf (2018) “Long-Term Perspectives on Divorce in the Nordic Countries – Introduction”, Scandinavian Journal of History, V:48, I:1, s. 1-17.
• Saresella, Daniela (2017) “The Battle for Divorce in Italy and Opposition from the Catholic World (1861-1974)”, Journal of Family History, V:42, I:4, s. 401-418.
• Sarı, Suat (2007) Evlilik Birliğinde Yasal Mal Rejimi Olarak Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, İstanbul, Beşir Kitabevi.
• Saymen, Ferit H. (1950) Aile Hukuku Dersleri, 1949-1950 yılı takrirleri, İstanbul, Teksir İşleri.
• Scalzini, Giorgio (2016) “Ehetrennungen und Ehescheidungen auf administrativem Wege in Italien- ein Überblick über die wichtigsten Reformen”, StAZ Das Standesamt, s. 129-131.
• Schmidt, T. Svenné (1984) “The Scandinavian Law of Procedure in Matrimonial Causes”: Eekelaar, John M./Katz, Sanford N. (eds), The Resolution of Family Conflict – Comparative Legal Perspectives, Toronto, Butterworths, s. 77-98.
• Seçer, Öz (2016) “Anlaşmalı Boşanmada Eşlerı̇n Yaptıkları Anlaşma”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:7, S:2, s. 259-286.
• Seçer, Öz (2009) “İsviçre ve Türk Hukuklarında Anlaşmalı Boşanma ve Fiili Ayrılık Sebebiyle Boşanma”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, S: 63-64, s. 39-70.
• Sperr, Anneken Kari (2017) “Stand des Scheidungsrechts in Norwegen”: Dutta, Anatol/ Schwab, Dieter/Henrich, Dieter/Gottwald, Peter/Löhnig, Martin (Hrsg.), Scheidung ohne Gericht?, Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht, Bielefeld, Gieseking Verlag.
• Sutter, Thomas/Freiburghaus Dieter (1999) Kommentar zum neuen Scheidungsrecht, Zürich, Schulthess.
• Sverdrup, Tone (2002) “Grounds for Divorce and Maintenance between Former Spouses – Norway”, ˂http://ceflonline.net/wp-content/uploads/Norway-Divorce.pdf˃ s.e.t. 06.10.2019.
• Şener, Esat (1977) “Medeni Kanunun Aile ve Nesep Bölümünde Çatışan Eğilimler”, Ankara Hukuk Fakültesi 50. Yıl Armağanı 1925-1975, C. 2, Boşanma Hukuku Haftası, Ankara, Sevinç Matbaası.
• Şensöz Malkoç, Ebru (2017) Aile Hukukuna İlişkin Yabancı Kararların Tanınması, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Şıpka, Şükran (2007) “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı”nın Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C:6, S:12, s. 163-175.
• Tanrıbilir, Feriha Bilge (2019) “Türk Hukukunda Yabancı Makamlarca Verilen Boşanma Kararlarının Tanınmasına İlişkin Gelişmeler”: Doğan, Vahit/Ayhan İzmirli, Lale/Yılmaz, Alper Çağrı (Editörler), Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Meseleler Sempozyumu, Ankara, Savaş Yayınevi.
• Tekinay, Selahattin Sulhi (1982) Türk Aile Hukuku, 4. Baskı, İstanbul, Fakülteler Matbaası.Trempel, Eberhard J., (2011) “Die Grundzüge des Ehe- und Scheidungsrechts Japans”, <http://trempel.de/international/japan/index.php?TSPD_101_R0=b518cfc4ed66d6deb64c0e6792c9e5bbro70000000000000000e2f20f5fffff00000000000000000000000000005ce3dd91003d2870f5> s.e.t. 06.10.2019.
• Tütüncübaşı, Uğur (2017) “Yabancı Kararların Türk Hukukunda Tanınması Konusunda 690 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname İle Düzenlenen Yenilikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:19, S:2, s. 103-128.
• Uyanık Çavuşoğlu, Ayfer (2006) Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Boşanma, İstanbul, Beta Yayıncılık.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet (1954) Türk Medeni Kanununa Göre Medeni Hukuk, Başlangıç- Şahıslar, Aile, Miras ve Eşya Hukuku (Ayni Haklar), İstanbul, İstanbul Matbaacılık.
• Yılmaz-Bilgin, Esra Pınar (2016) Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanma, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
• Zevkliler, Aydın/Acabey, M. Beşir/Gökyayla, K. Emre (2000) Zevkliler Medeni Hukuk, 6. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Zeytin, Zafer (2017) Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, 3. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.