DAVALARIN YIĞILMASINDA DAVA ŞARTI ARABULUCULUK İNCELEMESİ

Yıl 2022, Cilt: Prof. Dr. M. Fatih UŞAN'a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı Sayı: 2022-2, 1365 - 1406, 12.09.2022

Cansu Korkmaz

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1111899

Öz

Arabuluculuk, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği özel hukuktan doğan uyuşmazlıklarda ihtiyarî olarak başvurulan alternatif uyuşmazlık çözüm yolu şeklinde hukuk sistemimize girmiştir. Ancak
arabuluculuk, belirli nitelikleri haiz olan uyuşmazlıklar bakımından, dava şartı olarak düzenlenmiştir. Bu anlamda, söz konusu uyuşmazlıklara dair dava açılmadan önce arabuluculuğa başvuru zorunluluğu öngörülmüştür.
Arabuluculuğun başvurulması ihtiyarî olan bir yöntem olarak düzenlenmesi, sonrasında belirli uyuşmazlıklar yönünden dava şartı hâline getirilmesi, uygulamada yargılama hukuku bakımından birtakım sorunlar doğurmuştur. Bu sorunlardan biri, davaların yığılması (objektif dava birleşmesi) şeklinde ileri sürülen taleplerden birisinin dava şartı arabuluculuk kapsamına girmesi ve arabuluculuğa başvurulmadan dava açılması hâlinde, mahkemece dava şartı arabuluculuk incelemesinin nasıl yapılacağına ilişkindir. Bu hususa ilişkin olarak mevzuatta bir düzenlemenin yer almadığı görülmektedir. Bunun yanında, davaların yığılması olarak ileri sürülen talepler arasında dava şartı arabuluculuğa tâbi olan taleplerin bulunması ve bu talepler yönünden arabuluculuk yolu tüketilmeden dava açılması durumunda, mahkemenin ne yönde karar vereceğine dair farklı yönde yargı kararlarının bulunduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada, davaların yığılmasının konusunu oluşturan taleplerden dava şartı arabuluculuğa tâbi olan talepler bakımından arabuluculuğa başvurulmadan dava açılırsa, mahkemenin dava şartı arabuluculuk incelemesini nasıl yapması ve bu inceleme neticesinde ne yönde karar vermesi gerektiği ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Davaların Yığılması, Objektif Dava Birleşmesi, Arabuluculuk, Dava Şartı Arabuluculuk, Arabuluculuğa Başvuru Zorunluluğu

EXAMINATION OF MANDATORY MEDIATION IN THE ACCUMULATION OF ACTIONS

Öz

Mediation has entered our legal system as a voluntary alternative dispute resolution method for civil law disputes of which the parties can dispose. However, mediation is regulated as mandatory for commercial, labour and consumer disputes having certain features.
In this context, it is now mandatory to apply for mediation before filing a suit of such kinds. The fact that mediation in Turkish law had been regulated based on a voluntary method, yet later accepted as a mandatory step for certain disputes has caused some problems. One of these problems is about how a court would conduct the examination over mandatory mediation in case that one of the claims in accumulation of actions (objective joinder of actions) is subject to mandatory mediation and yet filed for without applying for mediation first. There seems no explicit regulation on mandatory or voluntary mediation regarding this issue. Apart from that, there are also different decisions regarding how to render a decision in case of accumulation of actions including some claims that are subject to mandatory mediation, but this procedure has not been exhausted first. Consequently, this issue will be examined in detail in this study to determine how the courts should conduct the examination procedure and how they should decide in such cases.

Anahtar Kelimeler

Accumulation of Actions, Objective Joinder of Actions, Mediation, Mandatory Mediation, Obligation to Apply to Mediator

Kaynakça

• Akil, Cenk (2014) “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Kapsamı”, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, C: I, Ankara, Yetkin, s. 75- 137.
• Alexander, Nadja (2001) “Mediation in Practise: Common Law and Civil Law Perspectives Compared”, International Trade and Business Law Annual, Vol: 6, s. 1-18.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema/Hanağası, Emel (2021) Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Aşık, İbrahim (2012) Medenî Usûl Hukukunda Bekletici Sorun, Ankara, Seçkin.
• Atalı, Murat (2018) “Zorunlu Arabuluculuğun Yargılama Hukuku Bakımından Ortaya Çıkardığı Sorunlar”, Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, Ankara, Pozitif, s. 137-154.
• Atalı, Murat/Erdoğan, Ersin (2020) “Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A Maddesi Çerçevesinde Menfî Tespit Davaları Sorunu”, Arş. Gör. Ceren Damar Şenel Armağanı, C: I, ÇÜHFD, C: 5, S:1, s. 205-221.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin (2021) Medenî Usûl Hukuku, 4. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Ayhan, Rıza/Çağlar, Hayrettin/Yıldız, Burçak/İmirlioğlu, Dilek (2021) Sınaî Mülkiyet Hukuku, Ankara, Adalet.
• Beck’scher Online Kommentar-ZPO (2022) 44. Auflage, München, C.H. Beck (BeckOK ZPO/Yazar).
• Bilge, Necip/Önen, Ergun (1978) Medenî Yargılama Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Ankara, Sevinç.
• Bozgeyik, Hayri (2019) Marka Hakkının Korunması, 2. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Brown, Henry/Marriot, Arthur (1999) ADR Principles and Practice, London, 2. Baskı, Sweet & Maxwell.
• Budak, Ali Cem (2019) “Ticarî Davalarda Dava Şartı Olarak Arabuluculuk”, MİHDER, C: 15, S: 1, s. 25-40.
• Budak, Ali Cem/Karaaslan, Varol (2018) Medenî Usûl Hukuku, 2. Baskı, Ankara, Adalet.
• Bulut, Uğur (2017) Medenî Usûl Hukukunda Davaların Yığılması (Objektif Dava Birleşmesi), Ankara, Adalet.
• Bulut, Uğur (2021) "Birden Fazla Talebin Yer Aldığı Dava Çeşitlerinde Arabuluculuk Dava Şartının İncelenmesi", Arabuluculuğun Geleceği Sempozyumu, İstanbul, İbn Haldun Üniversitesi. s. 363-389.
• Ekmekçi, Ömer/Özekes, Muhammet/Atalı, Murat/Seven, Vural (2019) Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, 2. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Eminoğlu, Cafer/Erdoğan, Ersin (2020) Ticarî Uyuşmazlıklarda İhtiyarî ve Dava Şartı Arabuluculuk (Zorunlu) Arabuluculuk, Ankara, Adalet.
• Eminoğlu, Cafer (2021) “Anonim Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Arabuluculuğa Elverişliliği ve Elverişliliğin Tespitinde Ölçüt Önerileri”, TFM, C: 7, S: 2, s. 271-291.
• Eminoğlu, Cafer/Korkmaz, Cansu (2022) “Marka Hakkına Tecavüzden Doğan Uyuşmazlıkların Arabuluculuğa Elverişliliği”, EBYÜ-HFD, C: 26, S:1, s. 291-328.
• Erdoğan, Ersin (2017) “7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda Öngörülen Zorunlu Arabuluculuk ve Hak Arama Özgürlüğü Açısından Değerlendirilmesi”, İSGHD, C: 14, S: 55, s. 1211-1242.
• Erdoğan, Ersin/Erzurumlu, Nurbanu (2016) Hukuk Uyuşmazlıklarında Türkiye’nin Arabuluculuk Tecrübesi ve Zorunlu Arabuluculuk Taslağı, İstanbul, Seta.
• Ermenek, İbrahim (2014) Medenî Usûl Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması, Ankara, Yetkin.
• Ermenek, İbrahim (2021) Arabuluculuk Sürecinde Zayıf Tarafın Korunması, Ankara, Yetkin.
• Ermenek, İbrahim/Azaklı, Arslan Betül (2020) “İcra ve İflâs Hukuku Açısından Ticarî Davalarda Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu”, TBBD, S: 148, s. 135-196.
• Görgün, L. Şanal/Börü, Levent/Toraman, Barış/Kodakoğlu, Mehmet (2017) Medenî Usûl Hukuku, 6. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Harges, Bobby Marzine (1997) “Mediator Qualifications: The Trend Toward Professionalization”, BYU Law Review, s. 687-714.
• Karacabey, Kürşat (2016) “Zorunlu Arabuluculuğun Hukukun Temel İlkelerine Aykırılığı ve Uygulanabilirliğine Dair Sorunlar”, TBBD, S: 123, s. 451-488.
• Kale, Serdar (2020) Marka Davalarında Yargılama Usûlü, Ankara, Adalet.
• Kekeç, Elif Kısmet (2011) Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler, Ankara, Adalet.
• Kırtıloğlu, S. Serhat (2014) “Medenî Yargılama Hukukunda Objektif Dava Birleşmesi”, EÜHFD., C: XVIII, S: 3-4, s. 133-172.
• Koçyiğit, İlker/Bulur, Alper (2019) Ticarî Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk, Ankara, Adalet Bakanlığı.
• Kurt Konca, Nesibe (2017) “Arabuluculuğa Elverişli Alanlar”, ÇÜHFD, C: II, S: 1, s. 234-240.
• Kurt Konca, Nesibe (2018) “Ticarî Uyuşmazlıklarda Dava Şartı (Zorunlu) Arabuluculuk”, SETA Perspektif, S: 225, s. 1-6.
• Kuru, Baki (2001) Hukuk Muhakemeleri Usûlü, C: II, İstanbul, Demir-Demir.
• Musielak, Hans-Joachim/Voit, Wolfgang (2022) Zivilprozessordnung, 19. Auflage, München, Franz Vahlen.
• Münchener Kommentar zur ZPO (2020) Band I, 6. Auflage, München, C.H. Beck (Müko-ZPO/Yazar).
• Oğuz, Arzu/Yılmaztekin, Hasan Kadir/Üner, Ezel (2020) Fikrî Mülkiyet Hukukunda Uzman Arabuluculuk: Bektaş, Sezercan/Akipek Öcal, Şebnem (Editörler), Ankara, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı.
• Özbek, Mustafa Serdar (2022) Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, 5. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Özekes, Muhammet (2017) Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, C: III, 15. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Özekes, Muhammet (2018) “Zorunlu Arabuluculuğun Hak Arama Özgürlüğü ve Arabuluculuk İlkeleri Bakımından Değerlendirilmesi Zorunlu Arabuluculuğa Eleştirel Bir Yaklaşım”, Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, Ankara, Pozitif, s. 111-136.
• Özekes, Muhammet/Çiftçi, Pınar (2020) “Menfî Tespit Davalarını Zorunlu Arabuluculuğa Dahil Saymanın Gereksizliği Üzerine (İstanbul BAM Kararları Örneğinden Bir Bakış)”, TBBD, S: 148, s. 101-134.
• Özmumcu, Seda (2013) Uzakdoğu’da Arabuluculuk Anlayışı ile Türk Hukuk Sisteminde Arabuluculuk Kurumuna Genel Bir Bakış, 3. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Özmumcu, Seda (2021) Arabuluculuk Modelleri, İstanbul, On İki Levha. Paslı, Ali (2019) “Ticarî İşletme ve Ticaret Şirketleri Bakımından Zorunlu Arabuluculuğun Değerlendirilmesi: Türk Ticaret Kanunu 5/A Maddesinin Yorumlanması”, Ticarî Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk: Efeçınar, Ceyda Süral/Yardım, Mehmet Ertan (Editörler), Ankara, Seçkin, s. 13-25.
• Pekcanıtez, Hakan (2007) “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanun Tasarısı’nın Tanıtımı”, Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı - VI, Medenî Usûl Hukukunda Kanun Yolları ve Arabuluculuk Kanun Tasarısı, Ankara, TBB, s. 247-264.
• Pekcanıtez, Hakan (2017) Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, C: III, 15. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet (2021) Medenî Usûl Hukuku, 9. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Pekdinçer, R. Tamer/Ersoy Pınar, Deniz Merve (2020) “Sınai Mülkiyet Hukuku Alanında Tazminat Davalarının Tecavüzün Tespiti Talebiyle Beraber Açılması Halinde Arabuluculuğa Başvurmak Dava Şartı Olmaktan Çıkıyor mu?”, İstanbul Barosu Fikrî ve Sınaî Haklar Komisyonu 2018-2020 Faaliyet Yılı Özel Yayını, İstanbul, s. 167-175.
• Postacıoğlu, İlhan E./Altay, Sümer (2015) Medenî Usûl Hukuku Dersleri, İstanbul, Vedat.
• Saenger, Ingo (2021) Zivilprozessordnung, Handkommentar, 9. Auflage, Baden-Baden, Nomos (Hk-ZPO/Yazar).
• Şahin Ceylan, Şule (2009) Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, İstanbul, On İki Levha.
• Tanrıver, Süha (2011a) “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Arabuluculuk”, Makalelerim II, Ankara, Adalet, s. 3-31.
• Tanrıver, Süha (2011b) “Arabuluculuk Kurumuna Hukukî ve Sosyolojik Bir Bakış”, Makalelerim II, Ankara, Adalet, s. 67-94.
• Tanrıver, Süha (2011c) “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı’nın Getirdikleri ve Değerlendirilmesi”, Makalelerim II, Ankara, Adalet, s. 183-211.
• Tanrıver, Süha (2011d) “Arabuluculuk Kurumuna Hukukî ve Sosyolojik Bir Bakış”, Makalelerim II, Ankara, Adalet, s. 67-94.
• Tanrıver, Süha (2018) Medenî Usûl Hukuku, C: I, 2. Baskı, Ankara, Yetkin.
• Tanrıver, Süha (2020) “Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler”, TBBD, Y: 2020, S: 147, s. 111-142.
• Tanrıver, Süha (2021) Medenî Usûl Hukuku, C: II, Ankara, Yetkin.
• Tanrıver, Süha (2022) Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk, 2. Baskı, Ankara Yetkin.
• Taşpolat Tuğsavul, Melis (2012) Türk Hukukunda Arabuluculuk, Ankara, Yetkin.
• Uzunallı, Sevilay (2019) Marka Hukuku, Ankara, Adalet.
• Yardım, Mehmet Ertan (2019) “Ticarî Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuğa Başvuru”, Ticarî Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk: Efeçınar, Ceyda Süral/Yardım Mehmet Ertan (Editörler), Ankara, Seçkin, s. 86-110.
• Yasaman, Hamdi/Ayoğlu, Tolga/Yusufoğlu Bilgin, Fülürya/Memiş Kartal, Pınar/Yüksel, Sinan/Yasaman, Zeynep (2021) Sınaî Mülkiyet Kanunu Şerhi, C: III, Ankara, Seçkin.
• Yaşar Coşkun, Sevda/Göncü Döner, Munise Seray (2020) “Davaların Yığılması ve Terditli Davalar Açısından Ticarî Dava Şartı Arabuluculuk: Mahkeme Kararları Üzerinden Bir Analiz”, EBYÜ-HFD, C: XXIV, S: 1- 4, s. 89-117.
• Yarar, Güven (2019) Milletlerarası Özel Hukukta Arabuluculuk, İstanbul, On İki Levha. Yazıcı Tıktık, Çiğdem (2013) Arabuluculukta Gizliliğin Korunması, İstanbul, On İki Levha.
• Yeşilırmak, Ali (2011) Türkiye’de Ticarî Hayatın ve Yatırım Ortamının İyileştirilmesi İçin Uyuşmazlıkların Etkin Çözümünde Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem-Bilirkişilik ve Tahkim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, İstanbul, On İki Levha.
• Yılmaz, Ejder (2021) Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C: 2, Ankara, Yetkin.