Psikolojik İyi Oluş, Yaşamda Anlam ve Dindarlık Arasındaki İlişkiler

Yıl 2023, , 128 - 147, 25.12.2023

Mesture Karaçalı , Sezai Korkmaz

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2023.9.2.01

Öz

İnsan, dünya sahnesinde yerini aldığı ilk günden beri hem kendisini hem de içinde bulunduğu âlemi keşfetmeye ve Ben kimim?, Neden yaratıldım?, Varlığımın kaynağı nedir?, Hayatın bir anlamı var mıdır? gibi soruların cevabını tarihin her döneminde aramıştır. İnsanı diğer canlılardan farklı kılan aklı, onu sürekli bir şeyleri araştırmaya, sorgulamaya ve öğrenmeye itmiştir. İnsanın maddi ve manevi iki boyutunun olması maddi âlemi keşfederken manevi yönünü de keşfetmesine zemin hazırlamıştır. İnsanoğlu çevresinde olup bitenleri gözlemleyerek sorularına cevap aramıştır. Bu çalışmada, yaşamda anlam, dindarlık ve psikolojik iyi oluş değişkenleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmada yaşamda anlam, dindarlık ve psikolojik iyi oluş değişkenleri ilk olarak kavramsal çerçevede açıklanmıştır. Daha sonra değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri ve örneklem üzerindeki etkileri açıklanarak çalışma değerlendirilmiştir. Araştırmada psikolojik iyi oluş, yaşamda anlam ve dindarlık arasındaki ilişkiler korelasyon ve regresyon kullanılarak incelenmiştir. Bu ilişkilerin araştırılmasında teorik kısımda dökümantasyon yöntemi kullanırken uygulama kısmında tarama yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırma, yaşamdaki anlam kaynaklarından biri olan dinin, bireyin hayatına ne düzeyde anlam kattığının tespit edilmesi ve yaşamda anlamın, psikolojik iyi oluşu etkileyip etkilemediğinin ortaya konması bakımından önemlidir. Araştırmaya katılanlar tesadüfi örneklem yöntemiyle seçilmiş ve katılımcılara çevrimiçi anket uygulanmıştır. Araştırmanın evreni, yaşları 16 ile 69 arasında değişen bireyleri kapsamaktadır. Çalışmanın örneklemi 325 kişiden oluşmaktadır. Araştırmada kullanılan veriler için Google Drive Dokümanlar üzerinden çevrimiçi anket oluşturulmuştur. Anket, Eylül 2021- Mart 2023 tarihleri arasında internet üzerinden gönüllü katılımcılara ulaştırılmıştır. Örneklem grubunun 215’i (%66,2) kadın, 110’u (%33,8) erkektir. Tüm katılımcıların yaş ortalaması 30,9’dur. Örneklem grubu öğrenci, öğretmen, ev hanımı, mühendis, doktor, polis, avukat, memur, hemşire gibi farklı meslek dallarından oluşmaktadır. Ankette Kişisel Bilgi Formu, Dindarlık Ölçeği, Bireysel Dindarlık Ölçeği, Yaşamda Anlam Ölçeği ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Psikolojik iyi oluş ölçeği, Diener ve arkadaşlarının geliştirmiş olduğu ölçektir. Araştırmada Ayten tarafından oluşturulan dindarlık ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada Zagumny, Pierce, Adams ve Fallos’un geliştirdiği ve psikometrik analizleri yapılmış Bireysel Din Envanteri kullanılmıştır. Yaşamda Anlam Ölçeği diğer adıyla Meaning in Life Questionnaire, Steger ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş. Analiz bulgularına göre yaşamda anlam ile dindarlık, bireysel dindarlık ve dindarlığın dini ibadet ve dini davranış alt boyutları arasında istatistiki açıdan zayıf düzeyde ve pozitif yönde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Benzer şekilde psikolojik iyi oluş ile dindarlık, bireysel dindarlık ve dindarlığın dini ibadet ve dini davranış alt boyutları arasında da zayıf düzeyde ve pozitif yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Yaşamda anlam ve psikolojik iyi oluş değişkenleri arasında da orta düzeyde ve pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Regresyon ilişkilerine bakıldığında, hem dindarlığın hem de bireysel dindarlığın psikolojik iyi oluşun ve yaşamda anlamın anlamlı birer yordayıcıları oldukları görülmüştür. Ayrıca yaşamda anlamın da psikolojik iyi oluşun anlamlı bir yordayıcısı olduğu bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Yaşamda Anlam, Psikolojik İyi Oluş, Dindarlık, Din

The Relationships Between Psychological Well Being, Meaning in Life and Religiousness

Öz

Ever since the dawn of time, human beings have tried to discover themselves and the world in which they live, seeking answers to questions like: "who am I," "why am I," "what's the source of my existence," "does life have a meaning". This study examined the relationships between the variables of meaning in life, religiosity and psychological well-being. The conceptual framework of the study first explained the variables of meaning in life, religiosity and psychological well-being. Then, the relationship between the variables and their effects on the sample were explained. Finally, the study was evaluated. This research is important in terms of determining the extent to which religion, which is one of the sources of meaning in life, adds meaning to an individual's life and whether meaning in life has an effect on psychological well-being. The participants were selected using a convenience sampling method and an online questionnaire was administered to the participants. People aged between 16 and 69 are included in the study population. There were 325 people in the study sample. Of the sample group, 215 (66.2%) were female. 110 (33.8%) were male. The average age of those surveyed was 30.9 years. In terms of educational status, 19.7% (n=64) of the participants were postgraduates, 66.5% (n=216) were university graduates, 13.8% (n=45) were primary and secondary school graduates. Regarding marital status, 180 (55.4%) were single and 145 (44.6%) were married. When analyzing the income status, it was found that 85.5% (n = 278) of the participants had a medium-high income and 14.4% (n = 47) had a low income. 203 (62.5 %) of participants live in a county, 104 (32 %) in a region and 18 (5.5 %) in a city/village. The sample group includes students, teachers, housewives, engineers, doctors, policemen, lawyers, civil servants and nurses. The personal information form, the religiosity scale, the individual religiosity scale, the meaning of life scale and the psychological well-being scale were used in the survey. The Psychological Well-Being Scale was developed by Diener et al. The scale was adapted into the Turkish language by Telef. The study used the religiosity scale developed by Ayten. The Individual Religion Inventory was used in the study. It was developed and psychometrically analyzed by Zagumny, Pierce, Adams and Fallos. The Meaning in Life Scale, also known as the Meaning in Life Questionnaire, was developed by Steger et al. and adapted to the Turkish language by Demirbaş. According to the results of the analysis, statistically weak and positively significant relationships were found between meaning in life and the sub-dimensions of religiosity, individual religiosity, religious worship and religious behavior. Similarly, a weak and positive significant relationship was found between psychological well-being and religiosity, individual religiosity and the religious worship and religious behavior sub-dimensions of religiosity. It was also found that there was a moderate and positive significant relationship between meaning in life and psychological well-being variables. When regression relationships were analyzed, it was seen that religiosity and individual religiosity were significant predictors of both psychological well-being and meaning in life. It was also found that meaning in life was a significant predictor of psychological well-being.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Meaning in Life, Psychological Well-Being, Religiousness, Religion

Kaynakça

• Adler, Alfred. Yaşamanın Anlam ve Amacı. İstanbul: Say Yayınları, 4. Basım, 1998.
• Akıncı, Adem. “Hayata Anlam Vermede Dini Değerlerin ve Din Öğretiminin Rolü”. Değerler Eğitimi Dergisi 3/9 (Ocak 2005), 7-24.
• Aksoy, Elif. Yetişkinlik Döneminde Hayatı Anlamlandırma ve Dindarlık İlişkisi (Gaziantep Örneğinde). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Arslan, Aylin - Tura, Gülşah. “Öğretmenlerin Psikolojik İyi Oluşlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi: Yüksekova Örneği”. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1/2 (Aralık 2022), 212-234.
• Aslan, Barış. Üniversite Öğrencileri Arasında Yazılı veya Yazılı Olmayan Yaşam Amaçları ile Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Aydın, Cüneyd - Kaya, Mevlüt. “Maneviyat ve Öznel İyi Oluş Değişkenlerinin Hayatın Anlamını Yordaması”. Amasya İlahiyat Dergisi 17 (Aralık 2021), 41-77. https://doi.org/10.18498/amailad.961401
• Aydın, Cüneyd. “Üniversite Öğrencilerinin Dini Tutum İle Hayattaki Anlam Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/4 (Eylül 2017), 89-108.
• Ayten, Ali - Köse, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (Haziran 2012), 101-119.
• Ayten, Ali. Din ve Sağlık. İstanbul: Marmara Akademi Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Bahadır, Abdülkerim. “Psikoterapi’de Yeni Bir Yaklaşım: Logoterapi ve Viktor Frankl”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (Ocak 2000), 469-486.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Bozgeyikli, Hasan - Çalışkan, Mustafa. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluşlarının Yordayıcısı Olarak İyimserlik-Kötümserlik Düzeyi ve Dini Yönelimler”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 16/28 (Ağustos 2020), 909-928.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül. Üniversite Öğrencilerinde Utanç Eğilimi, Dini Yönelimler, Benlik Kurguları ve Psikolojik İyilik Hali Arasındaki İlişkiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Çamur, Zeliha. Yaşamda Anlam ve Dindarlık İlişkisi (Geç Ergenlik Dönemi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Deci, Edward L. - Ryan, Richard M. “Hedonia, Eudaimonia, and Well-Being: An Introduction”. Journal of Happiness Studies 9/1 (2008), 1-11. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9018-1
• Demir, Ahmet Furkan. Cenaze ve Defin Hizmetlerinde Çalışan Bireylerin Yaşam Doyumu, Hayatın Anlamı, Psikolojik İyi Oluş, Dini Tutum Algısının Depresyon ve Psikolojik Belirti Düzeyi ile İlişkisi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Demirbaş, Nur. Yaşamda Anlam ve Yılmazlık. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Diener, Ed vd. “New Well-Being Measures: Short Scales to Assess Flourishing and Positive and Negative Feelings”. Social Indicators Research 97/2 (Haziran 2010), 143-156. https://doi.org/10.1007/s11205-009-9493-y
• Doğan, Mebrure. Dindarlık, Sabır ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İişkiler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Ekşi, Halil vd. “Öğretmen Adaylarının Spiritüel İyi Oluş ile Yaşamda Anlam Değişkenlerinin Psikolojik Dayanıklılığı Yordaması: Bir Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Denemesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi 27/4 (Temmuz 2019), 1695-1704. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3256
• Ekşioğlu, Hasan. İnanç veya Dünya Görüşüne Sahip Olma Tarzıyla Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Frankl, Victor E. Duyulmayan Anlam Çığlığı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Totem Yayınları, 3. Basım, 2022.
• Frankl, Victor E. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Özge Yılmaz. İstanbul: Okyan Us Yayınevi, 136. Basım, 2022.
• Girgin, Yılmaz. Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Anlamı ve Psikolojik İyi Oluşları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (Ocak 2013), 97-130.
• Göçen, Ahmet. “Öğretmenlerin Yaşam Anlamı, Psikolojik Sermaye ve Cinsiyetinin Psikolojik İyi Oluşlarına Etkisi”. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi 8/1 (Mart 2019), 135-153. https://doi.org/10.30703/cije.457977
• Günenç, Mehmet. “Benlik, Birey ve Anlam”. Felsefe Arkivi 42 (Nisan 2019), 1-20.
• Gürsu, Orhan. “Ergenlik Dönemi Dindarlığı İle Ruh Sağlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/34 (Aralık 2015), 49-75.
• Hayta, Akif. “U. Ü. İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin İbadet ve Ruh Sağlığı (Psiko-Sosyal Uyum) İlişkisi Üzerine Bir İnceleme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (2000), 487-506.
• Karslı, Necmi. “Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık İlişkisi: Trabzon İlahiyat Örneği”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (Haziran 2019), 173-205. https://doi.org/10.32950/rteuifd.549409
• Karslı, Necmi. “Üniversite Öğrencilerinde Hayatın Anlamı ve Dindarlık İlişkisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/48 (Haziran 2020), 169-201. https://doi.org/10.17120/omuifd.718108
• Kartopu, Saffet. “Dini Yaşayışta Hayatı Sorgulama ve Anlam Arayışı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (Haziran 2013), 67-90.
• Kaya, Mevlüt - Küçük, Nurettin. “İbadetler İle Hayatın Anlamı ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (Eylül 2017), 17-44.
• Keyes, Corey L. M. vd. “Optimizing Well-Being: The Empirical Encounter of Two Traditions.” Journal of Personality and Social Psychology 82/6 (Haziran 2002), 1007-1022. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.6.1007
• Kıraç, Ferdi. “Çocukluk Çağı Travmaları ile Hayatın Anlamı Arasındaki İlişkide Dindarlık Yöneliminin Aracı Rolü”. Gaziantep University Journal of Social Sciences 22/2 (Nisan 2023), 414-430. https://doi.org/10.21547/jss.1208539
• Kıraç, Ferdi. “Üniversite Öğrencilerinde Dindarlık Eğilimi ve Anlam Duygusu”. Mukaddime 7 (Temmuz 2013), 165-178.
• Kızılırmak, Özlem. Genç Yetişkinlerde Yaşamda Anlamın, Maneviyat ve Kişilik Özellikleri Açısından İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Koç, Mustafa. Yetişkinlik Döneminde Dindarlık İle Benlik Kavramı Değişkenleri Arasındaki İlişki. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Lameei, Vahideh - Bilici, Mustafa. “Dinin Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Rolü ve Değerlendirilmesi”. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 9/19 (2021), 57-68.
• Pür, İlyas. “Üniversite Öğrencilerinde Dindarlık ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (Haziran 2022), 327-353. https://doi.org/10.46353/k7auifd.1090203
• Ryan, Richard M. - Deci, Edward L. “On Happiness and Human Potentials: A Review of Research on Hedonic and Eudaimonic Well-Being”. Annual Review of Psychology 52/1 (Şubat 2001), 141-166. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.141
• Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Üniversite Öğrencilerinde Tanrı Tasavvuru ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (Haziran 2014), 65-97. https://doi.org/10.18505/cuifd.254637
• Steger, Michael F. vd. “The Meaning in Life Questionnaire: Assessing the Presence of and Search for Meaning in Life.” Journal of Counseling Psychology 53/1 (Ocak 2006), 80-93. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.1.80
• Şirin, Turgay - Dursun, Neslihan. “Evli ve Bekâr Bireylerde Yaşamın Anlamı ve Maneviyat Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. EKEV Akademi Dergisi 85 (Mart 2021), 469-482.
• Tarhan, Senanur. Yaşamda Anlam, Hayat Memnuniyeti, Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Lise Öğrencileri Örneklemi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Telef, Bülent Baki. “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 28/3 (2013), 374-384. https://doi.org/10.13140/RG.2.1.2414.4480
• Topuz, İlhan. “Yaşamın Anlamı ve Din: Gençler Üzerinde Bir Araştırma”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 1/4 (Haziran 2016), 540-560. https://doi.org/10.20486/imad.69708
• Uçar, Emine. Psikolojik İyi Oluş Yordayıcısı Olarak Dindarlık, Evlilik Doyumu ve Problem Çözme. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Vural, Muhammed Enes. Hayatın Anlamı, Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisi: Bir Karma Yöntem Araştırması. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psikososyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitapevi, 2007.
• Yoğurtçu, Fatma. Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Zagumny, M.J. vd. “Psychometric Analysis of the Religious Identity Index”. Presentation at the 24th Annual Convention of the Association for Psychological Science. (Mayıs 2012), 107.