Mehdilik ve Nüzûl-i İsa Tartişmalarinda Mutezilî Yaklaşim

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 273 - 316, 01.12.2018

Özkan Şimşek

Öz

Bu çalışma Mutezile’nin nüzûl-i İsa ve mehdilik meselelerine ilişkin

yaklaşımları üzerine yapılmış bir araştırmadır. Çağdaş dönemde

bu konu tartışılırken geçmiş döneme özellikle Mutezile ekolünün

yaklaşımına dair bazı iddialar ileri sürülmüştür. Ancak Mutezilî

kaynaklarda durumun tam olarak iddia edildiği gibi olmadığı görülmektedir.

Mutezilî bilginlerinin mehdiliğe ve nüzul-i İsa’ya dair temelde

üç farklı yaklaşımının mevcut olduğu söylenebilir. İlk dönem

bilginleri bu inançları kökten reddetmektedirler. Sonraki dönem

bilginleri arasında ise te’vil edenler olduğu gibi bir inanç unsuru

olarak benimsemeseler de kabul eden bazı bilginler vardır. Bu anlamda

makale konuyu çeşitli boyutlarıyla ele almayı ve Mutezile’nin

meseleyle ilgili yaklaşımının bütüncül bir resmini ortaya koymayı

amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

mutezile, mehdi, nuzuli isa

Kaynakça

• Abdürrezzâk b. Hemmâm, İbn Nâfi es-San‘ânî, Musannef, thk. Habiburrahman el-Azami, Mektebetu’l-İslamî Beyrut, 1983.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb Arnavut, Müessesetu’r-Risale, 2001. Akyüz, Hüseyin, el-Cahız’ın Hadis-Sünnet Anlayışı, Ankara Okulu, Ankara, 2014.
• Alıcı, Mehmet, Perception of Islam in Zoroastrian Zand Literature, Ilahiyat Studies, 2017, C. VIII., ss. 189-232.
• Aras, Ömer, Halid b. Yezid (ve Ailesi): Siyasi ve Kültürel Etkinliği Ü􀇆 zerine Değerlendirmeler, İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017, C. V, s. 160-76.
• Azîmâbâdî, Ebu Tayyib Muhammed Şemsu, ‘Avnü’l-ma’bud şerhu süneni Ebi Davud, Mektebet’ül Selefiyye, Kahire, 1969, C. XI.
• Bailey, H.W., To the Zamasp-Namak, I-II. BSOS, Londra, 1930. Batuk, Cengiz, Tarihin Sonunu Beklemek: Ortadoğu Dinlerinde Eskatoloji Mitosları, İz Yayıncılık, 2003.
• Bebek, Adil, “Kelam İlminde Nüzûl-i İsa’’, Tarihte ve Günümüze Tartışmalı İnanç Meseleleri, İstanbul, İ􀇚fav Yayınları, 2014, ss. 126-137.
• Bulut, Halil İbrahim, “Şii Fırkalarda Gaybet ve Ric’at İnancı”, İslâmiyât, 2004, C. VIII, ss. 139-156.
• “Şeyh Müfîd ve İmâmiyye. Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2005, C. IX.
• Cahız, Ebû Osmân Amr b. Bahr, Beyan ve’t-tebyîn, thk. Muvaffak Şihabuddin, Darü’l-Kutub’ul-‘İlmiyye, Beyrut, 2009.
• Kitabu’l-hayavân, nşr. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd, Daru’l-Kutubu’l- ‘İlmiyye, Beyrut, 1998, C. I.
• Cereti, Carlo G., The Zand ī Wahman Yasn: A Zoroastrian Apocalypse, nşr. Carlo G. Cereti, Roma, Istituto Italiano per il Medio ed Estremo Oriente, 1995.
• el-Cüşemî, Ebu Sa‘d el-Hakim Muhammed b. Kerrame, Tehzib fî tefsir, Mektebetu’l-Câmi‘ul-Kebîr, San‘a, nr. 65.
• Sefinetü’l-camia li-envai’l-‘ulum, Mektebetu’l-Câmiu’l-Kebî􀆸r, San‘a, nr. 2716, C. IV.
• Sefinetü’l-camia li-envai’l-‘ulum, C. IV, vr. 1-517, (Çevrimiçi) http:// totfim.com/Manuscripts/Details/16365. 01.07.2018.
• Cübbâî, Ebû Ali, Kitabu’l-makâlât, Mektebtu Medineti Şehare, no: 69/5. vr. 115-172.
• Çelebi, İlyas, “İsa”, DİA, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, C. XXII, ss. 472-473.