Modern Suriye Şiirinde Kurʼan Sembollerinin Sanatsal Kullanımı

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 159 - 202, 22.06.2021

Ahmet Onur

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2021.7.1.05

Öz

Modern Suriye şiiri, bu sembollerin taşıdığı mana istiflemesi nedeniyle sanatsal Kur’ân sembollerine dikkat etmiştir ki, bu, kısa bir ifadede metnin bütünüyle içermesi muhtemel olmayan uzun bir hikâyeye veya olaya atıfta bulunabilme şeklindedir. Sembol, telaffuzu özetleyen ve anlamı tamamlayan bu işlevi yerine getirir. Çalışma, yirminci yüzyılın ilk yarısında serbest şiirden (tefʽîle şiirinden) öncesine ve sonrasına kadar modern Suriye şiirini ele aldı ve Ömer Ebû Rîşe, Khalîl Merdem, Muhammed el-Bezm, Bedevî el-Cebel, Munîr el-Kelâlîb, Ömer Ebû Kavs ve diğerlerine yer verdi. Çalışma, bu şairlerin, Kur’ân’ın işaret ettiği anlam yüklü delalet örneklerinden istifade ederek ve sanatsal olarak atıfta bulundukları Kur’ân sembollerini açıklamaktadır. Bunlardan önce ise, Kuran sembollerinin gerçeklikten çok kurgusal olma özelliği taşıyan mitolojik sembollerden ayırmanın gerekliliği konusuna dikkat çektik. Nitekim bazı araştırmacılar Kurʼân-ı Kerîmʼde efsaneler olduğunu söyleyip bazı hikâyeleri de mitolojik olarak nitelemektedir. Fakat Kurâʼn âyetlerine göre Kurʼânʼa bâtıl gelmediği için içinde efsaneler olduğu bilgisi yanlıştır. Bu nedenle bu yanlış görüşe dikkat çekmenin gerekli olduğunu görüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Sanatsal Kullanım, Kurʼan Sembolleri, Modern Suriye Şiiri, Mitolojik.‎

Artistic Employment of Quranic Symbols in Modern Syrian Poetry

Öz

Modern poetry has paid attention to artistic symbols, due to the moral hoarding that these symbols carry, which in a brief phrase can refer to a long story or event that the text is not likely to include in its entirety. The symbol fulfills this function, which summarizes the pronunciation and satisfies the meaning. The study dealt with modern Syrian poetry in the first half of the twentieth century until before the free poetry and afterwards, and it was examined by poets such as Omar Abu Risha, Khalil Mardam, Muhammad al-Bazm, Omar Abu Qus and others. The research revealed the Qur’anic symbols that these poets used artistically, taking advantage of the semantic loads that refer to them.
Prior to that, the research had drawn attention to the necessity of separating the Qur’anic symbols from the mythical symbols that tend to fiction rather than reality. Some researchers used to say that there are legends in the Qur’an and described some of its stories as myths, so it was necessary to point out the danger of this link that contradicts Islam and the Qur’an, which falsehood cannot approach it from before it or from behind it.

Anahtar Kelimeler

Artistic Employment, Quranic symbols, Modern Syrian Poetry, Mythological

التّوظيف الفنّيّ للرموز القرآنيّة في الشّعر السّوريّ الحديث

Öz

اهتمّ الشعر الحديث بالرموز الفنّيّة التي وردت في القرآن الكريم اهتمامًا ملحوظًا، لِما تحمله هذه الرموز من اكتناز معنويّ يستطيع بالعبارة الموجزة الإشارة إلى حكاية أو حدثٍ طويل لا يحتمل النصّ تضمينه كاملًا. فينهض الرمز بهذه الوظيفة التي تُوجز اللفظ وتُشبِع المعنى.
تناول البحث الشعر السوريّ الحديث في النصف الأوّل من القرن العشرين إلى ما قبل شعر التفعيلة(الشعر الحرّ)؛ أي ما بين عامي 1900-1950 تقريبًا. وقد وقف عند شعراء من أمثال عمر أبو ريشة وخليل مردم ومحمد البزم وبدوي الجبل وعمر أبو قوس وغيرهم. فأبان البحث عن الرموز القرآنيّة التي وظّفها هؤلاء الشعراء فنّيًّا مستفيدين من الحمولات الدلاليّة التي تشير إليها.
وقد نبّه البحث قبل ذلك على ضرورة الفصل بين الرموز القرآنيّة والرموز الأسطوريّة التي تجنح إلى الخيال لا الحقيقة؛ فقد اعتاد بعض الباحثين القول إنّ في القرآن الكريم أساطير ووصف بعض قصصه بالأساطير، فكان لزامًا علينا أن نشير إلى خطورة هذا الربط الذي يُخالف الإسلام ودستوره الأوّل الذي لا يأتيه الباطل من بين يديه ولا من خلفه.

Anahtar Kelimeler

توظيف فنّيّ, رمز قرآنيّ, شعر سوريّ حديث, أسطوريّ

Kaynakça

• Abşî, Nizâr. "Et-Tenâss fi Şiʽri Suleymân el-ʽÎsâ". Yüksek Lisans Tezi, Câmiʽetuʼl-Baʽs, 2005.
• Bahazek, Ömer Muhammed Ömer. Uslȗbuʼl-Kurʼaniʼl-Kerîm Beyneʼl-Hidâyeti veʼl-İʽcâziʼl-Beyânî. Dımaşk-Beyrȗt‎: Dâruʼl-Meʼmȗni Li-t-Turâs, 1.baskı, 1414/1994.
• Buzuveyne, Abdulhamîd. Nazariyyetuʼl-Edeb fî Davʼiʼl-İslâm, el-Kısmuʼl-Evvel, en-Nazariyyetuʼl-ʽÂmmetu Liʼl-Edeb. Ammân: Dâruʼl-Beşîr, 1.baskı, 1411/1990.
• Dayf, Şevkî. Dirâsât fiʼş-Şiʽriʼl-Arabî el-Muʽâsir. Kâhire: Dâruʼl-Maʽârif, 5.baskı, 1974.
• Ebȗ Kavs, Ömer. Hurȗfun Min Nâr. Halep: Matbaʽatu Tabbâḫ İḫvân, 1946.
• Ebȗ Kavs, Ömer. Vehyuʼl-Leyl. Matbaʽatuʼs-Selâm el-Halebiyye, 1948.
• Ebȗ Rişe, Ömer. Dîvânu Ömer Ebȗ Rîşe. Eşrefe Alâ Cemʽiʼş-Şiʽriʼl-Mafkȗd ve Ğayriʼl-Manşȗr: Ömer Şibli. Beyrȗt‎: Dâruʼl-ʽAvde, 2005.
• Ed-Dakkâk, Ömer. Sunnâʽuʼl-Edeb. Dımaşk: İttihâd el-Kuttab el-Arab, 1983.
• El-Ahmed, Muhammed Süleymân (Bedevî El-Cebel). Divanu Bedeviʼl-Cebel, Beyrȗt‎: Dâruʼl-ʽAvde, 1.baskı, 1978.
• El-ʽAkkâd, Abbâs Mahmȗd. Allâh, Kitabun fî Neşʼtiʼl-Akîde el-İlâhiyye. Mısır: Dâruʼl-Maʽârif, 1947.
• El-ʽAzme, Ahmad Mazhar. Daʽvetuʼl-Mecd. Dımaşk: Matbaʽatuʼt-Terakkî, 1948.
• El-ʽAzme, Nezîr. "ʽİştâr ez-Zâhire veʼt-Teyyâr". Vizâretuʼs-Sekâfe Mecelletuʼl-Maʽrife 503 (Dımaşk: Cumâdâ el-Âhire 1426/Âb 2005): 194-202.
• El-Bezm, Muhammed. Dîvânu Muhammed el-Bezm. Dabatahu ve şerehehu: Selîm ez-Ziriklî ve Adnân Merdem Bek. Suriye: el-Matbaʽatuʼl-Hâşimiyye, 1381/1961.
• El-Faks, Ravʽe Abdulhamîd. "Et-Tenâss fiʼş-Şiʽriʼl-Arabî el-Filestînî fiʼt-Tisʽîniyyât". Dokrora Tezi, Câmiʽetuʼl-Baʽs, 1428/2007.
• El-Ğazzâmî, Abdullah Muhammed. El-Hatîʼtu veʼt-Tekfîr Mineʼl-Binyeviyyeti İleʼt-Teşrîhiyye. Mısır: el-Heyʼetuʼl-Mısrıyyetuʼl-ʽÂmmetu Liʼl-Kitâb, 4.baskı, 1998.
• El-Hâşimî, Muhammed Âdil. Eseruʼl-İslâm fiʼş-Şiʽriʼl-Hadîs fî Suriye Min Mayselȗne İleʼl-Celâʼ. ez-Zerkâʼ-Ürdün: Mektebetuʼl-Menâr, 1.baskı, 1406/1986.
• El-Haşşâb, Sâmiye Mustafâ. Dirâsât fi LiʼCtimâʽiʼd-Dînî, el-Kitâbuʼl-Evvel, İlmi li-Ctimâʽ ed-Dînî. Kâhire: Dâru-l-Maʽârif, 1.baskı, 1988.
• El-Hatîb, Muhammed. Ed-Dîn veʼl-Ustȗre İndeʼl-Arabi fiʼl-Câhiliyye. Dımaşk: Dâru ʽAlâeddîn, 1.baskı, 2004.
• El-Kelâlîb, Munîr. Min Şiʽri Munîr el-Kelâlîb. Dımaşk: el-Matbaʽatuʼl-ʽUmȗmiyye, ty.
• El-Kurtubî, Ebȗ Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiʿ Li-Ahkâmi’l-Kurʼan. Râceʽahu ve dabatahu: Muhammed İbrâhîm el-Hefnâvî, harrace ehadisehu: Mahmȗd Osmân, Kâhire: Dâruʼl-Hadîs, 1.baskı, 1414/1994.
• El-Musâ, Halîl. Binyetuʼl-Kasîde el-Arabiyye el-Muʽâsire el-Mutekâmile. Dımaşk: İttihâd el-Kuttab el-Arab, 2003.
• El-Yâfî, Naʽîm. Tatavvur es-Sȗretuʼl-Fenniyyeti fi'ş-Şiʽriʼl-Arabî el-Hadîs. Dımaşk: Safahât Liʼd-Dirâsât veʼn-Naşr, 1.baskı, 2008.
• En-Nesefî, Abdullah b. Ahmed. Tefsîruʼn-Nesefî, Medârikuʼt-Tenzîl ve Hakâʼikuʼt-Teʼvîl. thk: Mervân Muhammed eş-Şaʽʽâr, Beyrȗt‎: Dâruʼn-Nefâʼis, 1.baskı, 1416/1996.
• Ez-Ziriklî, Selîm. Dünyâ aleʼş-Şâm. Beyrȗt‎: Dâru-İlmi Liʼl-Malâyîn, 1.baskı, 1968.
• Ez-Zuhaylî, Muhammed ve Yȗsuf el-ʽȖşş. Târîhuʼl-Edyân, Dımaşk: Matbaʽatu Câmiʽeti Dımaşk, 1406-1407/1986-1987.
• Ğânim, Asʽad. Es-Sihyevniyye, ve Mâ Baʽdeʼs-Sihyevniyye. Terceme: Hişâm ed-Ducânî. Vizâretuʼs-Sekâfe Mecelletuʼl-Maʽrife 494 (Dımaşk: Ramazan 1425/Teşrîn es-Sânî 2004): 121-137.
• Hittînî, Yȗsuf. Melâmihuʼs-Serdiʼl-Kurʼanî, Dımaşk: İttihâd el-Kuttab el-Arab, 2009.
• İbnu Menzûr. Lisânuʼl-Arab. Beyrȗt‎: Dâru Sâdır ve Dâru Beyrȗt‎, 1375/1955.
• İsmail, İzzuddin. Eş-Şiʽruʼl-Arabi el-Muʽâsir, Kadâyâhu ve Zavâhiruhuʼl-Fenniyyetu veʼl-Maʽnaviyye. Beyrȗt‎: Dâruʼs-Sekâfe, ty.
• Kivân, Abdulʽâtî. Et-Tenâssuʼl-Kurʼanî fî Şiʽri Emel Dunkul. Kâhire: Mektebetuʼn-Nahdatiʼl-Mısriyye, 1.baskı, 1998.
• Kurʼan-ı Kerim
• Kitab-ı Mukaddes, el-ʽAhduʼl-Cedîd, Beyrȗt: Dâruʼl-Kitâbiʼl-Mukaddes fiʼş-Şarkiʼl-Evsat, 2004.
• Mcdowell, Josh. Kitab ve Karar. Terceme: Menîs Abdunnȗr. Dımaşk: Matâbiʽ Elif-Bâʼ-el-Edîb, 4.baskı, 2005.
• Merdem Bek, Halîl. Dîvânu Halîl Merdem Bek. Kaddeme lehu: Cemîl Salîbâ. Eşrefe ala Tabʽihi ve allake aleyhi veleduhu: Adnân Merdem Bek. Dımaşk: Matbȗʽâtu el-Mecmaʽiʼl-İlmi el-Arabî, ty.
• Mucâhid, Ahmed. Eşkâluʼt-Tanâss eş-Şiʽrî, Dirâsetun fî Tavzîfiʼş-Şahsıyyâtiʼt-Turâsiyye. Mısır: el-Heyʼetuʼl-Mısriyyetuʼl-ʽÂmmetu Liʼl-Kitâb, 1998.
• Muhriz, Abdullatif. El-İnsan fi Zilâliʼl-Kurʼan. Dımaşk: İttihâd el-Kuttab el-Arab, 1996.
• Muruvve, Huseyn. Turâsunâ.. Keyfe Naʽrifuhu. Beyrȗt‎: Muʼessesetuʼl-Ebhâs el-Arabiyye, 1.baskı, 1985.
• Sâlim, Muhammed Azîz Nazmî. Kirâʼât fi İlmiʼl-Cemâl Hevle (el-İstitîkâ en-Nazariyye veʼt-tatbîkiyye), el-Fennu Beyneʼd-Dîni veʼl-Ahlâk. El-İskenderiyye: Muʼssesetu Şebâbiʼl-Câmiʽe, 1996.
• Şerrâd, Şeltâğ Abbȗd. Eseruʼl-Kurʼani fiʼş-Şiʽriʼl-Arabi el-Hadîs. Dımaşk: Dâruʼl-Maʽrife ve Matbaʽatuʼs-Sabâh, 1.baskı, 1408/1987.
• Sultân, Sâlih. Es-Sultâniyyât. İʽtenâ bi Naşrihi: Bedîʽ Sultân, ty.
• Tabbâra, Afîf Abdulfattâh. Maʽal-Enbiyâʼ fiʼl-Kurʼaniʼl-Kerîm. Beyrȗt‎: Dâru-İlmi Liʼl-Malâyîn, 16.baskı, 1987.
• Tuʽme, Ahmed Halebî: Et-Tenâssu Beynʼn-Nazariyyeti veʼt-Tatbîk, Şiʽruʼl-Beyyâtî Nemȗzecen. Dımaşk: el-Heyʼetuʼl-Âmmetuʼs-Suriyye Liʼl-Kitab, Vizâretuʼs-Sekâfe, 1.baskı, 2007.
• Wellek, Rene ve Austin Warren. Nazariyyetuʼl-Edeb. Taʽrîb: Âdil Selâme. er-Riyâd: Dâruʼl-Mirrîh Liʼn-Naşr, 1412/1992.
• Zâyıd, Alî Aşrî. İstidʽâʼuʼş-Şahsıyyâti et-Turâsiyye fiʼş-Şiʽriʼl-Arabi el-Muʽâsir, Kâhire: Dâruʼl-Fikriʼl-Arabî, 1417/1997.
• Zekî, Ahmed Kemâl. El-Esâtîr. Kâhire: Dâruʼl-Kâtibiʼl-Arabî, ty.