An Evaluation of Ahmad b. Yahya al-Murtaza's Work Titled Tabaqâtu'l-Mu'tazilah

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 120 - 127, 15.06.2023

Ramazan Özmen

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2023.9.1.09

Öz

One of the most colorful and charismatic sects in the history of Islamic thought is the Mu'tazilah sect, which can undoubtedly be called the first rationalists of Islam. Examining the history of the Mu'tazilah, the initiators of rational thought in Islam, will also mean examining the history of Islamic thought in general and the history of kalam in particular. In this study, we will give information about some aspects of Mu'tazila by examining Ahmad b. Yahya b. al-Murtaza's work called Tabaqâtu'l-Mu'tazilah. A descriptive method was used in the study. The work was scanned from beginning to end and remarkable information was reflected in the study. In some places where deemed necessary, some of the ideas expressed in the work have been criticized. Our study consists of introducing the work of Ibnu'l-Murtazâ's Tabaqatu'l-Mu'tazilah with a descriptive method. The relevant work has been scrutinized especially in terms of Mu'tazila's approach to hadith and narrations. The history of the debates around the place of hadith and sunnah in Islam goes way back. When these debates come to the fore, one of the first creeds that come to mind is the Mu'tazilah. However, when the hadith and the Mu'tazilah are mentioned side by side, the first thought that occurs in the minds of the Ahl al-sunnah circles is completely negative. Within the framework of this short book critique, important clues about Mu'tazila's approach to hadith have been determined. At least within the framework of Tabaqâtu'l-Mu'tazilah it is possible to say that we have reached the conclusion that the Mu'tazila will not be defined as a hadith denier sect. One of the most important impressions we get from the work is this: Instead of separating themselves from the main Islamic tendency, the Mu'tazila attaches importance to positioning themselves in the center of the religion of Islam.

Anahtar Kelimeler

Ahmad b. Yahya b. al-Murtaza, Tabakâtu'l-Mu'tazilah, hadith, narration

Ahmed b. Yahyâ b. el-Murtazâ'nın Tabakâtu'l-Mu'tezile Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

İslam düşünce tarihindeki en renkli ve karizmatik fırkalardan birisi, şüphesiz İslâm’ın ilk rasyonalistleri olarak adlandırılabilecek olan Mu’tezile fırkasıdır. İslâm’da akılcı düşüncenin öncüleri olan Mu’tezile’nin tarihinin incelenmesi aynı zamanda genelde İslâm düşünce tarihinin özelde ise kelam tarihinin incelenmesi demek olacaktır. Biz bu çalışmada Ahmed b. Yahyâ b. el-Murtazâ'nın Tabakâtu'l-Mu'tezile adlı eserini inceleyerek Mu’tezile’nin bazı yönleri hususunda bilgiler aktarmış olacağız. Çalışmada deskriptif bir yöntem kullanılmıştır. Eser baştan sona taranmış ve dikkat çekici bilgiler çalışmaya yansıtılmıştır. Gerekli görülen bazı yerlerde eserde dile getirilen bazı fikirlere eleştiriler yöneltilmiştir. Çalışmamız İbnu’l-Murtazâ’nın Tabakâtu'l-Mu'tezile adlı eserinin tasvîrî bir yöntemle tanıtılmasından ibarettir. İlgili eser özellikle Mu’tezile’nin hadis ve rivâyetlere yaklaşımı açısından mercek altına alınmıştır. İslâm'da hadis ve sünnetin yeri etrafındaki tartışmaların tarihi çok gerilere gitmektedir. Bu tartışmalar gündeme geldiğinde ise ilk akla gelen itikâdî fırkalardan birisi Mu'tezile olmaktadır. Ancak hadis ve Mu'tezile yan yana zikredildiğinde, genelde ehl-i sünnet çevrelerinde zihinlerde oluşan ilk düşünce tamamen olumsuzdur. Bu kısa kitap kritiği çalışması çerçevesinde Mu’tezile’nin hadise karşı yaklaşımı ile ilgili önemli ip uçları tespit edilmiştir. En azından Tabakâtu'l-Mu'tezile çerçevesinde Mu’tezile’nin hadis inkarcısı bir fırka olarak tanımlamayacağı sonucuna ulaştığımızı söylememiz mümkündür. Eserden edindiğimiz intibaların en önemlilerinden birisi de şudur: Mu’tezile kendini ana İslâmî eğilimden ayrıştırmak yerine kendini İslam dininde merkezde konumlandırmaya önem vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ahmed b. Yahyâ b. el-Murtazâ, Tabakâtu'l-Mu'tezile, hadis, rivayet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Murtazâ, Ahmed b. Yahyâ b. el-. Kitâbu Ṭabaḳāti’l-Muʿtezile. nşr. Susanna Diwald-Wilzer. Beyrut: b.y., 1380/1961.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Sünenü’d-Dârîmî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Hansu, Hüseyin. Mutezile ve Hadis. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, I. Basım, 2004.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Subhu'l-A’şâ fî Sınâati'l-İnşâ. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
• Kazvînî, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd İbn Mace. Sünenü İbn Mâce. nşr. Muhammed Fuad Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâit-Turâsi’l-Arabî, 1390/1975.
• Mâlik b. Enes. el-Muvatta'. nşr. Muhammed Fuad Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Öz, Mustafa. “İbnü’l-Murtazâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Erişim 12 Nisan 2023).
• Özler, Mevlüt. İslâm Düşüncesinde 73 Fırka Kavramı. İstanbul: Nûn Yayınları, 1996.
• Sicistânî, Ebû Dâvud Süleyman b. Eş’as. Sünenü Ebî Dâvud. nşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Beyrut: Dâru İhyâis’-Sünneti’n-Nebeviyye, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâru İhyâit-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Yüceer, İsa. Mu'tezile Öncüleri ve Kelâmî Görüşleri. Van: YYÜ Üniversite Matbaası, 1995.