Program Müziği Kavramına Hermeneutik Bir Yaklaşım

Yıl 2020, Sayı: 23, 21 - 33, 23.01.2020

İsmet Karadeniz

https://doi.org/10.17484/yedi.579048

Öz

Klasik Batı Müziği’nde, metne dayalı bir anlatımı olan enstrümantal müzik eserlerinin genelini ifade eden program müziği terimi, anlatımcı yönü dolayısıyla salt müzikten ayrılmakta ve bu türdeki tüm sanat eserleri gibi, doğru anlaşılmayı talep etmektedir. Her bir eserin; bir başlık, gönderme veya metin sayesinde ifade ettiği anlatı, dinleyici için herhangi bir ön çalışma yapılmaksızın anlaşılması mümkün olmayan bir art alan meydana getirmektedir. Çalışmada, Alman filozof Hans-Georg Gadamer ve felsefî hermeneutiğinin sanata ve metne yaklaşımlarındaki anlama çabası ön planda tutularak bir değerlendirme zemini hazırlanmıştır. Seçilen program müziği eser kesitleri üzerinden, bestecinin zihnindeki art alana, hangi yolla ve ne derecede yaklaşılabileceği konusuna odaklanılmış; bu türdeki eserlerin layıkıyla anlaşılabilmesi için önerilen okumaların bir gereklilik mi yoksa bir zorunluluk mu olduğu konusu tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Program müziği, hermeneutik, müzik felsefesi, Klasik Batı Müziği, anlama

Kaynakça

• Aktüze, İ. (2007a). Müziği Okumak - Cilt-3 (2. bs.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Aktüze, İ. (2007b). Müziği Okumak - Cilt-4 (2. bs.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Altar, C. M. (2009). Sanat Felsefesi Üzerine (2. bs.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Arslan, H. ve Yavuzcan, İ. (2008). Türkçede Gadamer’e Ön Söz. E. Ayyıldız (Ed.). Hakikat ve Yöntem - Birinci Cilt- (s. XI-XXVIII) (H. Arslan ve İ. Yavuzcan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Berlioz, H. (1901). Roméo et Juliette. Leipzig: Breitkopf und Härtel. http://ks.imslp.net/files/imglnks/usimg/5/5a/IMSLP515588-PMLP48685-Berlioz_-_Roméo_et_Juliette,_Op._17_-_Part_1_(orch._score)_(etc).pdf (29.05.2019).
• Bolla, P. (2006). Sanat ve Estetik (K. Koş, Çev.). İstanbul: Ayrıntı yayınları. (2001).
• Bruns, G. (2001). Antik Hermenötik (İ. Durdu, Çev.). İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları.
• Cassou, J. (2006). Sembolizm Sanat Ansiklopedisi (4. bs.) (Ö. İnce ve İ. Usmanbaş, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Černá, H. (2016). Ludmila Jiřincová a její ilustrace k české poezii 19. a 20. století [Ludmila Jiřincová ve 19. ve 20. yüzyıl Çek şiiri üzerine çizimleri] (Yayınlanmamış Diploma Tezi). Karlova Üniversitesi Hristiyan Sanat Tarihi Enstitüsü, Prag.
• Copleston, F. (2009). Felsefe Tarihi / Ön-Sokratikler ve Sokrates (4. bs.) (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi. (1946).
• Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca-Türkçe Sözlük. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Dvořák, A. (1896). Das Goldene Spinnrad / Zlaty Kolovrat. Berlin: N. Simrock. http://hz.imslp.info/files/imglnks/usimg/9/94/IMSLP82389-SIBLEY1802.13028.7b6b-39087009477714score.pdf (30.05.2019).
• Eco, U. (1992). Açık Yapıt (Y. Şahan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Fubini, E. (2006). Müzikte Estetik. (F. Genç, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (1993).
• Gadamer, H.-G. (1995). Hermeneutik. D. Özlem (Haz.). Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar (s. 9-28) (D. Özlem, Çev.). Ankara: Ark Yayınevi.
• Gadamer, H.-G. (2002). Felsefe ve Edebiyat. M. Balcı (Ed.). Edebiyat Nedir? (s. 13- 38) (Ş. Çoraklı ve A. Sarı, Çev.). Erzurum: Babil Yayınları.
• Gadamer, H.-G. (2005). Güzelin Güncelliği (F. Tepebaşılı, Çev.). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları. (1977).
• Gadamer, H.-G. (2008). Hakikat ve Yöntem -Birinci Cilt- (H. Arslan ve İ. Yavuzcan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık. (1960).
• Gadamer, H.-G. (2009). Hakikat ve Yöntem -İkinci Cilt- (H. Arslan ve İ. Yavuzcan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık. (1960).
• Göktepe, S. (1984). Müzik Sözlüğü, Edebiyatı, Felsefesi. İzmir: Yeniyol Matbaası.
• Hançerlioğlu, O. (1976). Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar) Cilt 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hume, D. (1976). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma (O. Aruoba, Çev.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. (1748).
• Ives, C. (1953). The Unanswered Question. New York: Southern Music Publishing Co. Inc. http://petruccilibrary.ca/files/imglnks/caimg/8/89/IMSLP05327-Charles_Ives_-_The_Unanswered_Question.pdf (19.05.2019).
• Japp, U. (1995). Hermeneutik, Filoloji ve Edebiyat. D. Özlem (Haz.). Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar (s. 205-277) (D. Özlem, Çev.). Ankara: Ark Yayınevi.
• Kuçuradi, İ. (1999). Sanata Felsefeyle Bakmak (3. bs.). Ankara: Ayraç Yayınevi. (1979).
• Kuhnau, J. (1710). Musicalische Vorstellung einiger biblischer Historien. Leipzig: Immanuel Tietzen. http://hz.imslp.info/files/imglnks/usimg/f/f0/IMSLP284432-PMLP13320-Kuhnau_-_Musicalische_Vorstellung_einiger_biblischer_Historien_(Leipzig,_1710).pdf (19.05.2019).
• Manav, Ö. ve Nemutlu, M. (2012). Müzikte Alımlama. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Munch, C. (2008). Ben Bir Orkestra Şefiyim (Ü. Birkan, Çev.). İstanbul: Pan Yayıncılık. (1990).
• Özlem, D. (1996). Metinlerle Hermeneutik (Yorumbilgisi) Dersleri - Cilt I-II (2. bs.). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Özlem, D. (2011). Hermeneutik ve Şiir. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Öztürk, Ö. (2009). Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Palmer, R. E. (2008). Hermenötik (3. bs.) (İ. Görener, Çev.). İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları. (1969).
• Platon. (2010). İon (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Ridley, A. (2007). Müzik Felsefesi (B. Aydın, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (2004).
• Rimski-Korsakov, N. (1991). Şehrazad. Moskova: Muzyka. http://ks.imslp.net/files/imglnks/usimg/2/24/IMSLP571790-PMLP04406-RK-Op35sc.pdf (19.05.2019).
• Schuré, E. (2010). Büyük İnisiyeler (3. bs.) (Bilyay Vakfı Yayın Kurulu, Çev.). İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• Scruton, R. (1980). Programme Music [Elektronik Sürüm]. The New Grove / Dictionary of Music and Musicians.
• Soccio, D. J. (2010). Felsefeye Giriş - Hikmetin Yapıtaşları (K. K. Karataş, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Storr, A. (2001). Öteki Peygamberler (A. Day, Çev.). İstanbul: Okuyanus Yayınları.
• Tatar, B. (1999). Felsefi Hermenötik ve Yazarın Niyeti. Ankara: Vadi Yayınları.
• Topakkaya, A. (2008). Hans-Georg Gadamer’in Ardından. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 1(4). Erişim: 12.11.2012, http://www.ethosfelsefe.com/ethosdiyaloglar/mydocs/Gadamer.pdf
• Toprak, M. (2003). Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ve Edebiyat. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Resim 1. Michelangelo Caravaggio, “David e Golia [Davut ve Golyat]”, 1599, Prado Müzesi, Madrid (http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRmlsZTpEYXZpZF9hbmRfR29saWF0aF9ieV9DYXJhdmFnZ2lvLmpwZw). Erişim Tarihi: 19.05.2019.
• Resim 2. Thomas Pennant, “The Chief Druid [Baş Druid]”, 1781 (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_chief_Druid,_engraving.jpg). Erişim Tarihi: 19.05.2019.
• Resim 3. Eugène Delacroix, “Romeo et Juliette au tombeau des Capulet [Romeo ve Jülyet Capuletlerin Mezarında]”, 1850, Eugène Delacroix Müzesi, Paris (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Romeo_and_Juliet_at_the_Tomb_of_the_Capulets_by_Eugène_Delacroix.jpg). Erişim Tarihi: 29.05.2019.
• Resim 4. Ferdinand Keller, “Scheherazade und Sultan Schariar [Şehrazad ve Sultan Şehriyar]”, 1880 (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ferdinand_Keller_-_Scheherazade_und_Sultan_Schariar_(1880).jpg). Erişim Tarihi: 19.05.2019.
• Resim 5. Ludmila Jiřincová, “Zlatý kolovrat [Altın Çıkrık]”, 1951, Moravya Galerisi, Brno (http://sbirky.moravska-galerie.cz/dielo/CZE:MG.C_20614). Erişim Tarihi: 30.05.2019.