Sanatçı ve İdiolekt Olgusu

Yıl 2022, Sayı: 28, 153 - 167, 28.07.2022

Burcu Nur Cengiz

https://doi.org/10.17484/yedi.1024730

Öz

Sanat pratiklerinde sanatçının bireysel diline karşılık gelen idiolekt kavramı; genel çerçeveden bakıldığında sanatsal alanı, dünya görüşünü ve kimliği tarif eden aynı zamanda ‘ben’i, benliğimizi diğerlerinden farklı kılan özelliklerdir. Benliğin dış dünyaya farklı yollar ile ifadesinin bilinçli veya bilinçsiz dışavurumunda kişinin idiolekti açığa çıkabilmektedir. Çalışmada ifademizin en etkili yollarından biri olan ve artık birçok disiplini içinde barındıran günümüz sanatında çağdaş sanatçının çalışmalarında ve koşullarında idiolektin psikodinamik bir incelemesi ve çağdaş kültür ilişkisinde irdelenmesi hedeflenmiştir. Sigmund Freud’un yapısal kişilik kuramında yer verdiği Ego (benlik), Süper-ego (üst benlik), İd (alt benlik) kavramları çerçevesinde idiolekt unsuru ele alınmış ve bu bağlamda birçok çağdaş sanatçının eserlerinden örnekler sunulmuştur.
Yapılan araştırma, konuya dair daha önceden yapılan araştırmalar incelenerek tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Günümüz sanatında idiolekti daha iyi anlamak için çağdaş kültür bağlamında benlik-kimlik kavramlarının psikoloji ve sanat disiplinlerinden çok yönlü ele alınması amaçlanmıştır. Araştırmada teknolojik gelişmelerin ve önceliklerin değiştiği bu çağda, sanatçının konumu ve yapıtlarında ortaya çıkan idiolektin, Freud'un yapısal kişilik kuramı ile ilişkisi üzerinde durulmuştur. Yapılan incelemelerin çağdaş sanatçının üretimlerinde kendi sanatsal dillini daha bilinçli değerlendirmesine aynı zamanda daha özgün ve yaratıcı çalışmalar ortaya koymasına yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İdiolekt, Kimlik-Benlik, Freud, Çağdaş Sanat

Teşekkür

Araştırma yazımda bana destek veren ve her ihtiyacımda yardımcı olan danışmanım Gülçin KARACA' ya teşekkür ederim.

Artist and Idiolect Phenomenon

Öz

Idiolect is a concept which corresponds to the individual language of the artist in art practices. When viewed from a general perspective, this concept represents the features that define one’s artistic field, worldview and identity and also makes the 'me' different from the others. The idiolect of the person emerges in various ways in the conscious or unconscious expressions of the self to the outside. This research aims to make a psychodynamic analysis of the idiolect of the contemporary artist practicing in a period where art involves many disciplines and to examine the relationship between idiolect and contemporary culture. Idiolect is adressed within the framework of Ego (self-ego), Super-ego and Id (lower-ego), concepts which are used in Sigmund Freud’s structural personality theory. To this end, many examples are discussed from the works of contemporary artists.
This study was made by examining the previous researches on the subject. To better understand idiolect in contemporary art, the concept of self in the context of present day culture is examined in various aspects. For this purpose, extensive research has been carried out on self, identity and idiolect in psychology and art disciplines. It is thought that, in an era of technological developments and changing priorities, associating the status of contemporary artists and the idiolect revealed in their artworks with Freud's structural theory of personality would serve these artists to evaluate their own artistic language more consciously and at the same time to produce more original and creative works.

Anahtar Kelimeler

Idiolect, identity-ego, Freud, contemporary art

Kaynakça

• Aboulafia, M. (2016). George Herbert Mead 4. The “I” and the “me”. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2020 Edition). Metaphysics Research Lab, Stanford University. https://plato.stanford.edu/entries/mead/#LanMin
• Adorno, T. W. (2020). Kültür endüstrisi-kültür yönetimi (11. Baskı). (N. Ülner, M. Tüzel, & E. İ. Gen, Çev.). İletişim Yayınları.
• Aliçavuşoğlu, E. (2012). Psikanaliz, freud ve sanat. Sanat Tarihi Yıllığı, (20), 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusty/issue/24949/383068
• Alparslan Kuzu, C. (2019). Sanatta hazır nesne/malzeme kullanımı ve sanat politikasına etkileri. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 453-463. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sisad/issue/50149/584279
• Anadol, R. (2020). Infinity Room-Nature Dreams [Yerleştirme]. Los Angeles, California. https://refikanadol.com/works/infinity-room-nature-dreams/?i=m
• Anlı, İ. (2016). Ego ideali ve kimlik devamlılığı. İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Tıp Dergisi, 2(4), 287-290. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ibufntd/issue/27218/289275
• Aydoğdu, H. (2010). Modern kimlikte öznenin ölümü. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (10). 115-147. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunikkefd/issue/2771/37064
• Bacon, F. (1948). Head I [Sunta üzerine tempera ve yağlı boya]. 103 x 75 cm, The Metropolitan Museum of Art. New York. https://www.wikiart.org/en/francis-bacon/head-i-1948
• Bacon, F. (1970). Study of George Dyer [Tuval üzerine yağlı boya]. 35.5 x 30.5 cm, Özel Koleksiyon. https://www.francis-bacon.com/artworks/paintings/study-george-dyer
• Bacon, F. (1988). Second Version of Triptych 1944 [Triptik üzerine akrilik ve yağlı boya]. 198 x 147,5 cm, Tate Gallery, Londra (2020). https://www.tate.org.uk/art/artworks/bacon-second-version-of-triptych-1944-t05858
• Bozdemir, S. (2009). Hayata adanan sanatsal “oluşumlar”: Alan Kaprow. Lebriz Sanat Dergisi. http://lebriz.com/pages/lsd.aspx?lang=TR&sectionID=2&articleID=456&bhcp=1
• Bozkurt, V. (2020). 4.5.1.2. Mead: Toplumsal benlik. Sosyolojiye giriş içinde (s.37-38) İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. https://alonot.com/sosyolojiye-giris-2020/
• Cave, N. (2009). Untitled (Soundsuits). [Sentetik saç (peruk), yün, metal teçhizat]. 274,3mx 91,4 x 73,7 cm, Wilson, M. (2015). Çağdaş sanat nasıl okunur 21. Yüzyıl sanatını yaşamak içinde (s. 90-91). Hayalperest Yayınevi.
• Çelik, H. C. ve Oduncu, P. (2020). Doğa ve medeniyet karşıtlığındaki Sudaki Bıçak (Nóz W Wodzie) filminde yapısal kişilik modelinden esintiler. SineFilozofi, 5(9), 567-583. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.697640
• Cenk, E. (2020). Francis Bacon-varoluşun karanlık yüzüne bakan ressam. The Magger. https://www.themagger.com/francis-bacon-kimdir-eserleri/
• Connolly, W. E. (1995). Kimlik ve farklılık -siyasetin açmazlarına dair demokratik çözüm önerileri. (Lekesizalın F., Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Çoşkun, R. (2005). Resimde zaman kavramı. Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Curtis, N. (2015). İdiotizm kapitalizm ve hayatın özelleştirilmesi (Ratip M., Çev.). İletişim Yayınları.
• Dalbay, R. (2018). “Kimlik” ve “toplumsal kimlik” kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 161-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/38551/365264
• Dimmock, M. & Fisher, A. (2017). Conscience. Ethics for A-Level içinde (p. 157-167). Open JSTOR Collection, Open Book Publishers. https://www.jstor.org/stable/j.ctt1wc7r6j.13
• Erdoğdu, A. T. (2014). Pardon, özgürlük mü dediniz, duyamadım!. Psikeart Dergisi. (32), 56-59.
• Flavin, D. (1971). Untitled (Barnett Newman’a) 2 [Yerleştirme, kırmızı, sarı ve mavi floresan lambalar]. 243,8 × 121,9 cm, The Doris and Donald Fisher Collection, San Francisco Museum of Modern Art. © Stephen Flavin / Artists Rights Society (ARS), New York. https://www.sfmoma.org/artwork/FC.416
• Freud S. (2020a). Haz ilkesinin ötesinde ben ve id (A. Babaoğlu, Çev.). Metis Yayınları.
• Freud S. (2020b). Ego ve id (S. C. Gülsay, Çev.). Oda Yayınları.
• Freud, S. (2022). Sigmund Freud Her insan gördüğü rüyanın tabiridir insan ruhuna derin bir yolculuk (18. Baskı). (Y. Şener, Haz.). Destek Yayınları.
• Güler, A. (2016). Dünya ile bütünleşmede evrensel kimlik sorunu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-7. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1510/18311
• Güner, A. ve Gülaçtı, İ. E. (2019). Küreselleşme ve çağdaş sanat. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(1), 245-274. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.453769
• Hussen, B. A. (2012). The Sapir- Worf hypothesis today. Theory and Practice in Language Studies, 2(3), 642-646. https://www.academypublication.com/issues/past/tpls/vol02/03/30.pdf
• Jacobsen, İ. (2013). Dazed cover with Thom Yorke [El işlemeli Dergi Kapağı]. https://www.ingejacobsen.com/become-a-collector/p/thom-york-hand-embroidered-magazine-cover-colour-hijack-2013
• Kandisky, W. (1913). Landscape [Tuval üzerine yağlı boya]. 88,5 x 100 cm. The State Hermitage Museum. St. Petersburg. https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+paintings/35717
• Karadoğan, H. (2020). Sanatın geleceği ve geleceğin sanatı. Akademik Sanat, 5(11), 85-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademiksanat/issue/59052/791098
• Kayahan, Z. ve Çevik, N. (2020). Çağdaş sanatta bir yansıma/yansıtma sorunsalı olarak otoportre ve “ben” kavramı üzerine bireysel söylemler. Sanat ve Tasarım Dergisi, (25), 191-213. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sanatvetasarim/issue/54845/750885
• Kongar, E. (2017). Kültür üzerine. Remzi Kitabevi.
• Kuspit, D. (2018). Sanatın sonu (Y. Tezgiden, Çev.). Metis Yayınları.
• Martin, A. (n.d.). Biografias [Heykel-Enstelasyon]. https://www.art-his.com/alicia-martin-ve-biografias-serisi-pencere-ve-kapilardan-tasan-kitaplar/
• Matisse, H. (1910). La Musica [Tuval üzerine yağlı boya]. 260 x 389 cm, The State Hermitage Museum. The State Hermitage Museum. https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+paintings/28424
• May, R. (2020). Yaratma cesareti (A. Oysal, Çev.). Metis Yayınları.
• McLeod, S. (2019). Id, Ego and Superego. https://www.simplypsychology.org/psyche.html
• Oğuz, E. S. (2011). Toplum bilimlerinde kültür kavramı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(2), 123-139. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huefd/issue/41213/505402
• Özeskici, E. (2017). ‘‘Öteki’’ kavramı üzerine görsel çözümlemeler. (Tez No. 469202) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Pedersen, D. D. (2006). Psikiyatri notları klinik cep Kitabı (M. Çelik, Çev.). Güneş Kitabevi.
• Rothko, M. (2020). Sanatçının gerçekliği sanat felsefesi (E. B. Alpay, Çev.). Hayalperest Yayınevi.
• Sayın, Ş. (1991). Kültür kimliği sorunu. J. Baysal, N. Ipşiroğlu, Ş. Ozil & Z. İpşiroğlu (Eds.), Çağdaş kültürümüz olgular-sorunlar içinde (1.Baskı, s. 17-24). Cem Yayınevi.
• Sletvold, J. (2013). The ego and the İd revisited Freud and Damasio on the body ego/self. The International Journal of Psychoanalysis, 94(5), 1019-1032. https://doi.org/10.1111/1745-8315.12097
• Şimşek, S. (2002). Günümüzün kimlik sorunu ve bu sorunun yaşandığı temel çatışma eksenleri. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 29-39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosbilder/issue/23121/246971
• Timuçin, A. (2008). Estetik. Bulut Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (n.d.). Özgünlük. Türk dil kurumu sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/
• Uluoğlu, S. (2015). Dilsel kişilik (linguistic personality), bireysel dil (idiolect) ve bireysel üslup (idiostyle) kavramlarına genel bir bakış. Uluslararası Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 4(13), 35-43. https://arastirmax.com/tr/system/files/dergiler/25770/makaleler/13/1/arastirmax-dilsel-kisilik-linguistic-personality-bireysel-dil-idiolect-bireysel-uslup-idiostyle-kavramlarina-genel-bir-bakis.pdf
• Uysal, M. A. (2010). Skin 2 [Heykel-Yerleştirme]. 700 x 800cm, Courtesy of the municipality of Liege, Belgium. https://www.piartworks.com/artists/36-mehmet-ali-uysal/works/9403-mehmet-ali-uysal-skin-2-2010/
• Wilson, M. (2015). Çağdaş sanat nasıl okunur 21. yüzyıl sanatını yaşamak (F. C. Erdoğan, Çev.). Hayalperest Yayınevi.