Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk İktisat Bakanı Hasan Saka ve Tbmm’deki Faaliyetleri (1923-1926)

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 26, 1 - 17, 28.07.2021

Filiz Çolak , Banu Erdönmez

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Büyük Millet Meclisi’nin 23 Nisan 1920’de başlayan ilk dönemi birbirinden zorlu askeri ve siyasi sınavlarla geçmiştir. Vatan topraklarının savunulması temelinde, dünya görüşü ve beklentileri birbirinden çok farklı mebusların özverili ve bir o kadar da çekişmeli geçen 3 yılın sonunda Meclisin yenilenmesi kararı, 1 Nisan 1923’de Esat (İleri) Efendi ve 120 arkadaşının verdiği önergenin kabulü ile alınmıştır. Seçimler sonrasında II.Meclis 11 Ağustos 1923’de açılmıştır. 2 Ağustos 1927’ye kadar faaliyet gösterecek bu Meclis, barışı sağlayan, Cumhuriyeti ilan eden, Türk devrimlerinin başlıcalarını hayata geçirerek savaşın yaralarını sarmaya çalışan önemli bir dönem olmuştur.
II.TBMM döneminin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarının en önemli çalışma konularından birisi iktisadi konulardır. Bu nedenle de geçmişten gelen iktisadi sorunların çözümlenmesi ve yeni bir devleti inşa etmenin zorluklarının bilincinde olan Mecliste kurulan hükümetler içerisinde İktisat Vekâleti her zaman önemli bir yere sahip olmuştur. İktisadi konulardaki bilgi ve deneyimi ile I.Meclis’te de bakanlık görevinde bulunan Hasan Saka, yeni dönemde de II.TBMM’nin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk İktisat Bakanı olarak yer almıştır. Trabzon milletvekili olarak uzun soluklu devam eden siyasi hayatında bir çok kez bakanlık görevinde bulunan Saka, 1947-1949 arasında Başbakan olarak da görev yapmıştır.
Çalışmanın içeriğini, Hasan Saka’nın II.TBMM’de Fethi (Okyar) Bey kabinesinin V.İcra Vekilleri Heyeti’nde Mahmut Esat Bey’in istifasından sonra İktisat Vekilliğine getirilmesinden, İsmet İnönü Hükümetlerinde devam İktisat Vekilliği dönemdeki faaliyetleri oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hasan Saka, İktisat, II.TBMM, Meclis

The First Economy Minister of Republic of Turkey Hasan Saka and His Activities in Tbmm (1923-1926)

Öz

Successfully performing the National Struggle Period I founded the Republic of Turkey, Turkey's Grand National Assembly has passed stringent military and political examination from each of the first period, beginning on 23 April 1920. On the basis of the defense of the homeland, the decision to renew the Assembly was taken on April 1, 1923, with the acceptance of the motion of Esat (İleri) Efendi and 120 of his friends, after 3 years of selfless and controversial, with very different world views and expectations. After the elections, the Second Assembly was opened on 11 August 1923. This Assembly, which will operate until August 2, 1927, was an important period that ensured peace, declared the Republic and tried to heal the wounds of the war by implementing the main Turkish revolutions.
II.TBMM period of economic issues and the Republic of Turkey are one of the most important subjects of study in the first year. For this reason, the Ministry of Economics has always had an important place among the governments established in the Parliament , which is aware of the difficulties of resolving the economic problems of the past and building a new state . With knowledge and experience in economic matters in ı.meclis located in the ministry Hasan Saka, in the new era ıı.tbmm'n's been involved in, and the Republic of Turkey's first Minister of Economics. Saka , who served as a minister for many times in his long-term political life as a Trabzon deputy, also served as Prime Minister between 1947-1949.
The content of this study is based on the fact taht Hasan Saka was appointed to the Deputy of Economics after Mahmut Esat Bey’s resignation in the Deputy Executive Comittee of the Cabinet of Fethi (Okyar) Bey at the Second TBMM and that he was the Deputy of Economy in the Governments under the chairmanship of Ismet Inonu constitute the activities.

Anahtar Kelimeler

Hasan Saka, Economic, II.TBMM, Parliament

Kaynakça

• Referans1 TBMM Zabıt Cerideleri (I. Dönem), C.11-16, Ankara, 1958
• Referans2 TBMM Zabıt Cerideleri (I. Dönem), C.18-19, Ankara, 1959
• Referans3 TBMM Zabıt Cerideleri (II. Dönem), C.3-5, Ankara, 1968
• Referans4 TBMM Zabıt Cerideleri (II. Dönem), C.9, Ankara, 1975
• Referans5 TBMM Zabıt Cerideleri (II. Dönem), C.16-17-18, Ankara, 1976
• Referans6 TBMM Zabıt Cerideleri (II. Dönem), C. 21, Ankara, 1977
• Referans7 TBMM Albümü (1920-2010), C. 1, Ankara, 2010, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları
• Referans8 Milletvekili Seçimleri, 1923-2010, TUİK Yayınları, Ankara, 2010