Dijital Mahremiyet ve Kurumsal Sorumluluk: Kişisel Verilerin Korunmasında İletişim Teknolojilerinin Kamusal Rolü

Yıl 2024, Sayı: 16, 268 - 285, 29.06.2024

Sıla Tanışık , Sevil Bal

https://doi.org/10.55609/yenimedya.1424182

Öz

Teknolojinin insan-doğa etkileşimi bağlamında inşa ettiği araç-ortamlar, düşünme ve deneyim biçimlerinin dönüşmesine ilişkin tartışmaların zeminini oluşturmaktadır. Görmenin ve görülmenin yüceltildiği çağın kültürü olarak; göstergeler üzerinden tanımlanan anlamlandırma ve bireysel hazzın bu yeni formu, dijital iletişim teknolojileri üzerinden gerçekleşmektedir. Bu yönüyle; deneyim, ilişki, çatışma, gözetim, mülkiyet, iktidar tartışmasının merkezinde ise dijital mahremiyet olgusu yer almaktadır. 21. yüzyılda, dijital-kamusal alanda “kamu yararı”, “hak-yükümlülükler” çerçevesinde öne çıkan mahremiyet sorunsalı; literatürde bilgi-iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, kamusal alan-özel alan ikircikliği, teknoloji kullanım yetkinliği ve özel alanın ihlali üzerinden incelenmektedir. Diğer yandan, kişisel mahremiyetin, dijital-kamusal görünürlüğünü, kurumsal sorumluluk ve ortak fayda ekseninde vatandaş-tüketicilerin mahremiyetinin gözetilmesine ilişkin dijital platformlar ve uygulamaları üzerinden değerlendiren araştırmaların oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı; kişisel verilerin korunmasına ilişkin hukuki çerçeveyi kapsayan bir kuram-uygulama tartışmasından hareketle; makro kurumların mahremiyet olgusuna ilişkin farkındalık ve görünürlük çalışmalarını ve mahremiyeti konu olan özne deneyimine yansımalarını dijital teknolojilerin sunduğu olanak(sızlık)lar üzerinden tartışmaya açmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi, betimsel analiz ve doküman incelemesi gerçekleştirilmiştir. Literatür tartışmasında iletişim teknolojileri ve mahremiyet olgusu, denetim-gözetim bağlamında kavramsal ve kuramsal olarak ele alınmıştır. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanun maddeleri yorumlanarak; mahremiyet tartışmasının ilkelerine işaret edilmiştir. Son olarak; kurumların kişisel veri mahremiyeti görünürlüğü/farkındalığı sağlayan çalışmaları, katkıları, sorun alanları ve etik tartışmasına değinilmektedir. Çalışmanın sonucunda, mevzuat üzerinden temel hatları belirlenmiş bir yasal prosedürün tanımlandığı; ancak sistemin yönetimi, kamuoyuna aktarımı ve vatandaş-tüketici farkındalığının artırılmasına yönelik uygulamaların geliştirilmesi-çeşitlendirilmesi gerektiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Dijital, Enformasyon, Mahremiyet, Kişisel Veri, Gizlilik.

Digital Privacy and Corporate Responsibility: The Public Role of Communication Technologies in the Protection of Personal Data

Öz

The mediums built by technology in the context of human-nature interaction constitute ground for discussions on transformation of ways of thinking-experience. As the culture of the age where seeing-being seen are glorified, this new form of signification and individual pleasure defined through signs are realized through digital communication technologies. The phenomenon of digital privacy is at the center of the debate on experience, relationship, conflict, surveillance, property and power. In the 21st century, problematic of privacy, which comes to fore within the framework of “public interest”, “rights and obligations” in digital-public sphere, is analyzed in literature through developments in information-communication technologies, public-private ambivalence, competence in use of technology, violation of private sphere. There is minimal studies examine digital-public visibility of citizen-consumers’ privacy on the axis of corporate responsibility, common good. In this study; starting from a theory-practice discussion covering legal framework on the protection of personal data; to discuss awareness and visibility studies of institutions regarding privacy and reflections on the subject’s experience of privacy through possibilities offered by digital technologies. Qualitative research method, descriptive analysis were used. In literature disussion, communication technologies and phenomenon of privacy were discussed conceptually-theoretically in the context of control, surveillance. Law No. 6698 on the Protection of Personal Data was interpreted, principles of privacy debate were pointed out. Studies, contributions, problem areas, ethical discussions are addressed. It is seen that basic outlined legal procedure is defined through legislation. Practices for management of system, public disclosure and raising citizen-consumer awareness need to be developed, diversified.

Anahtar Kelimeler

Digital, Information, Privacy, Personal Data, Privacy.

Kaynakça

• Akalın, M. (2016). EUROPOL: Türkiye’nin operasyonel işbirliği tartışması. Türk İdare Dergisi, (482), 11-32.
• Algül, A. (2018). Sosyal ağ kullanıcılarının “abartılı paylaşım”, “benli̇k sunumu” ve mahremi̇yet tüketi̇mleri. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 13(49), 21-44. https://doi.org/10.14783/maruoneri.vi.322970
• Altıntaş, S. & Barkuş, F. (2023). Dijital ortamlarda kişisel veri güvenliği kavramı üzerine bir derleme çalışması. Electronic Journal of Vocational Colleges, 13(1), 46-69. https://doi.org/10.17339/ejovoc.1311027
• Atalay, H. N. (2021). Mahremiyet kapsamında kişisel sağlık verilerinin korunması ve depolanması. Journal of Academic Perspective on Social Studies, 1(1), 1-20. https://doi.org/10.35344/japss.786353
• Bağlı, M. (2011). Modern bilinç ve mahremiyet. Yarın Yayınları.
• Başkaya, F., & Karacan, H. (2022). Yapay zeka tabanlı sistemlerin kişisel veri mahremiyeti üzerine etkisi: Sohbet robotları üzerine inceleme. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 15(4), 48-491. https://doi.org/10.17671/gazibtd.1053803
• Bayındır. H, (2019). Özel sağlık kurumları kapsamında kişisel sağlık verilerinin işlenmesi ve korunması. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Bahvsar, V., Kadlak, A., Sharma, S. (2018). Study on phising attacks. International Journal of Computer Applications, 182(33), 27-29.
• Bauman, Z., Lyon, D. (2013). Akışkan gözetim. Ayrıntı Yayınları.
• Bennett, L (2009). Reflections on privacy, identity and consent in on-line services. Information Security Technical Report, 14(3), 119-123. Bolton, R. N., Parasuraman, A. P., Hoefnagels, A., Migchels, Kabadayı, S., Gruber, T., Komarova, Y., Solnet, D. (2013). Understanding generation y and their use of social media: A review and research agenda. https://keep.lib.asu.edu/system/files/c160/Bolton_Understanding_GenY__Social_Media_Final_33p.pdf
• Castells, M. (2005). Enformasyon Çağı: Ekonomi, toplum ve kültür: Ağ toplumunun yükselişi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çaycı, A. E. (2016). Dijital iletişim çağında teknolojinin açığa çıkardıkları: Gözetim ve mahmremiyet. İnonü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(2), 157 -169.
• Çetin, H. (2014). Kişisel veri güvenliği ve kullanıcıların farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Akdeniz İİBF Dergisi, 14(29), 86-105.
• Dalkıç-Örs, Ö. (2018). Mahremi̇yet ve Instagram mahremi̇yeti̇ni̇n insanın yaşam olgusuna etki̇leri̇ [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Demir-Güneş, C. (2013). Foucault’da söylem ve iktidar, Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (21), 55-69.
• Dolgun, U. (2005). Enformasyon toplumundan gözetim toplumuna. Ekin Basım Yayın.
• Dülger, M. V. (2015). Sağlık hukukunda kişisel verilerin korunması ve hasta mahremiyeti. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(2), 43-80.
• Eroğlu, Ş. (2018). Dijital yaşamda mahremiyet (gizlilik) kavramı ve kişisel veriler: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü öğrencilerinin mahremiyet ve kişisel veri algılarının analizi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 35(2), 130-153. https://doi.org/10.32600/huefd.439007
• Foucault, M. (2015). İktidarın gözü (I. Ergüden, Çev.). (4. Baskı). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2019). Hapishanenin doğuşu. İmge Kitabevi.
• Feenberg, A. (1999). Questioning technology. Routledge.
• Goffman, E. (2009). Günlük yaşamda benliğin sunumu (B. Cezar, Çev.). Metis Yayınları.
• İzgi, M. C. (2014). Mahremiyet kavramı bağlamında kişisel sağlık verileri. Türkiye Biyoetik Dergisi, 1(1), 25-37.
• Kalaman, S. (2017). Yeni medya ve mahremiyetin dönüşümü: Facebook Türkiye örneği. Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 14(1), 1-19.
• Kişisel Verileri Koruma Kurumu, (2018). 6698 sayılı Kanun’da yer alan temel kavramlar. KVKK Yayınları.
• Kişisel Verileri Koruma Kurumu, (2019). Örneklerle kişisel verilerin korunması. KVKK Yayınları.
• Kuntoğlu, Ö. F. (2021). Elektronik ticarette kişisel verilerin korunması. Bilişim Hukuku Dergisi, 3(1), 176-229.
• Liverber-Göçmen, T. (2018). Toplumsal yaşamda bi̇reyleri̇n mahremi̇yet yöneli̇mleri̇: Sosyal ağ kullanıcıları üzeri̇ne bi̇r saha araştırması. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Mary, M. (2012). Privacy management on social media sites research. https://a51.nl/sites/default/files/pdf/PIP_Privacy_management_on_social_media_sites_022412.pdf
• McLuhan, M. (1994). Understanding Media. The MIT Press Cambridge.
• Roagna, I. (2012). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında özel hayata ve aile hayatına saygı gösterilmesi hakkının korunması (A.G.Alkış-Schäling, Çev.). Avrupa Konseyi. https://rm.coe.int/16806f15ae
• Schmidt, E. & Cohen, J. (2014). Yeni dijital çağ, Optimist Kitap.
• Staples, W. G., & Decker, S. K. (2008). Technologies of the body, technologies of the self: House arrest as neo-liberal governance. In Surveillance and governance: Crime control and beyond (pp. 131-149). Emerald Group Publishing Limited.
• Tataroğlu, M. (2009). E-Devlet'te kullanılan gözetim ve kayıt teknolojilerinin mahremiyet üzerinde etkileri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 95-120.
• Tekin, Nurullah (2014). Kişisel verilerin korunması ile ilgili Türkiye’deki Kanun Tasarısının Avrupa Birliği Veri Koruma Direktifi ışığında değerlendirilmesi, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (4), 222-262.
• Toffler, A. (1996). Üçüncü Dalga. Altın Kitaplar.
• Türten, E. (2018). Yüksek lisans öğrencilerinin sosyal medyada mahremiyet algısı: Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi örneği, Akdeniz İletişim Dergisi, (29), 143-162. https://doi.org/10.31123/akil.460160
• Veblen, T.B. (1909) “The Limitations Marginal Utility”, Journal of Political Econonomy, 17(9), 620-636.
• Yavuz, B. (2022). Gözetim ve mahremiyet toplumu, Yaşar Hukuk Dergisi, 4(2), 60-82.
• Yıldız, İ. (2021). Sosyal medya ve mahremiyet sorunsalı: Panoptikondan süperpanoptikona mahremiyetin dönüşümü. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(11): 122-132.
• Yüksel, M. (2003a). Mahremiyet hakkı ve sosyo-tarihsel gelişimi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(1), 181-213.
• Yüksel, M. (2003b). Modernleşme ve mahremiyet, Kültür ve İletişim, 6(11), 75-108.