Ofiyolitik Kayaçların Ağır Mineral Plaserlerinin Oluşumundaki Önemi: Burdur-Çamköy Örneği, GB-Türkiye

Yıl 2017, Cilt: 38 Sayı: 3, 259 - 274, 03.12.2017

Fuzuli Yağmurlu Ezher Taglıasacchı , Murat Şentürk

Öz

Alp-Himalaya orojenik kuşağı içinde yer alan Türkiye, ofiyolitik kaya topluluklarının oldukça geniş alanlar kapladığı bir ülkedir.
Tetis Okyanusu’na ait okyanusal kabuk dilimlerinin kıtasal kabuk üzerine bindirmeleri sonucunda, Kuzey Anadolu ve Toroslar’da
geniş alanlar kaplayan ofiyolitik naplar, Geç Kretase-Geç Eosen zaman aralığı içinde bu günkü konumlarına yerleşmişlerdir. GBAnadolu’da
yaygın olarak gözlenen Burdur-Yeşilova ofiyolitleri, egemen olarak dunit, peridotit, gabro ve diyabaz bileşenleri ile
bunlara eşlik eden tabakalı çört ve radyolaritlerden oluşmaktadır. Dunitik bileşimli peridoditlerin içerisinde çok sayıda masif ve
saçılımlı kromit içeren cevher yatakları yer almaktadır.
Çamköy yöresindeki plaser özelliği oluşturabilecek sedimanlar, Yeşilova bölgesindeki ofiyolitlerden türeyen kırıntılı tortulların,
akarsular tarafından güneye doğru taşınıp, Acıpayam Grabeni kenarında depolanmaları sonucu oluşmuşlardır. Egemen olarak
kromit, vanadyumlu manyetit ve ilmenit gibi ağır mineraller içermektedirler.
Bu çalışmanın amacı, ekonomik anlamda önemli bir yere sahip olan Çamköy sedimanlarının ağır mineral içeriği açısından ayrıntılı
olarak incelenmesi, kromit ve ağır mineral plaserler potansiyeline ilişkin ön sonuçlarının ortaya konulmasıdır. Bu amaç doğrultusunda
saha gözlemlerinin yanısıra, konsantre plaser cevherin, kimyasal ve mineralojik (XRD) analizleri yapılmıştır. Gerçekleştirilen
çalışmalara göre yöredeki plaserlerin egemen olarak kromit, vanadyumlu magnetit ve ilmenitten oluşan ağır mineral bileşenlerinden
oluştuğu saptanmıştır.
Kimyasal analiz sonuçları göre, plaserlerden, sallantılı masa kullanılarak elde edilen konsantre cevherin, % 22-27 Cr2O3; %
3-3.5 TiO2 ve % 0.3 mertebesinde V2O5 içerdiği saptanmıştır. Bölgede 12 milyon tona ulaşan oldukça büyük bir plaser kromit
rezervine ek olarak, buna eşlik eden önemli titanomanyetit ve ilmenit potansiyelinin varlığı da, bu çalışmada ortaya konmuştur.
Bu sonuçlara göre; yeni zenginleştirme yöntemleri geliştirildiği taktirde, Çamköy yöresindeki ofiyolitlerden türeyen plaserlerden,
ekonomik sayılabilecek tenöre sahip cevher üretilebileceği düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Ağır mineral, Çamköy-Burdur, GB-Anadolu, kromit, plaser maden yatağı

Kaynakça

• Alçiçek, MC., and ten Veen, JH., 2008. The Late Early Miocene Acipayam piggy-back basin: Refining the last stages of Lycian nappe emplacement in SW Turkey Sedimentary Geology, 208, 101-113.
• Arslan, A., Güngör, T., Erdoğan, B., and Passchier, CW., 2013. Tectonic transport directions of the Lycian nappes in southwest Turkey constrained by kinematic indicators. Journal of Asian Earth Sciences, 64, 198-209.
• Aydal, D., 1989. Hatay - Kızıldağ Masifi Güneydoğusunda Altın Zenginleşmeleri, 43. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara.
• Çağatay. A., 1979. Yamaç ve Akarsu Plaserlerine Dünya ve Türkiye’den Bazı Örnekler. Yeryuvarı ve İnsan,4, 4, 11 – 20.
• Dilek, Y., and Moores, E.M., 1990. Regional tectonics of the Eastern Mediterranean ophiolites: in: Malpas, J. Ve Moores, E. M.(eds.): Ophiolites, oceanic crustal analogs: Proc. Sym. (Troodos, 1987), Geol. Surv., Dept., Nicosia, Cyprus, 295-309.
• Dill, H.G. and Ludwig, R.R., 2007. Geomorphologicalsedimentological studies of landform types and modern placer deposits in the savanna (Southern Malawi). Ore Geology Reviews 33, 411-434.
• Döyen, A.,Çömlekçiler, F., and Koçak, K., 2013. Stratigraphic Features of the Yesilova Ophiolite, Burdur, South-Western Turkey. Springer Geology. Pages: 493-498,DOI:10.1007/978- 3-319-04364-7_94.
• Elitok, Ö., and Drüppel, K., 2008. Geochemistry and tectonic significance of metamorphic sole rocks beneath the Beyşehir-Horan Ophiolite (SW Turkey): Lithos 100, 322-353.
• Ergin, M., Keskin,Ş., Doğan, A. U., Kadıoğlu,Y.K. and Karakaş, Z., 2007. Grain size and heavy mineral distribution as related to hinterland and environmental conditions for modern beach sediments from the Gulf of Antalya and Finike, eastern Mediterranean. Marine Geology, 240, 185-196.
• Ergin M., Karakaş Z.S., Tekin E., Sözeri K., Şimşek B.,Çopuroğlu I., Eser B.,Kılıç C.Ö., 2015.
• Samandağ (Hatay,GD Türkiye) Deniz Sahillerinde Ağır Mineral Plaser Araştırmaları: Sedimentolojik, Mineralojik ve Jeokimyasal Çalışmalar. TÜBİTAK (ÇAYDAG -112Y146 nolu Proje) Sonuç Raporu, Ankara, 120 s.
• Freeman, D.E., Aral, H., and Smith, L.K., 2003, The potential for the recovery of chromite sands from Murray Basin, Australia: Heavy Minerals, 95-99.
• Glover, C., and Robertson, A., 1998. Neotectonic intersection of the Aegean and Cyprus tectonic arcs: extensional and strike-slip faulting in the Isparta Angle, SW Turkey. Tectonophysics, 298, 103-132.
• Gujar, AR, Ambre, NV., Mislankar, PG., and Iyer, SD., 2010. Ilmenite, Magnetite an Chromite Beach Placers from South Maharashtra, Central West Coast of India. Resource Geology, 60, 71-86.
• Iyer, SD, Babu, EVSSK, Mislankar, PG., Gujar, AR., Ambre,NV., and Loveson, VJ., 2010. Occurrence and Emplacement of Chromite Ores in Sindhudurg District, Maharashtra, India. Acta Geologica Sinica-English Edition. 84, 515-527.
• Koşal, C., 1971. Divriği A-B kafası demir yataklarının sondajlı aramalar jeolojik raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor No. 4304, Ankara.
• Köksoy, M. 1975. Doğu Karadeniz plaser magnetit yatakları. Türkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik 4. Kongresi, Ankara MTA, 2009. Türkiye yeraltı kaynakları (illere göre). MTA Genel Müdürlüğü, yerbilimleri ve kültür serisi-5, 602 s., Ankara
• Öztürk, C., Kılıç, C.Ö., Ünlü, T., 2016. Cevher ve Skarn Minerallerinde yapılan bir Konkofodal Raman Spektroskopisi Çalışması: Dumluca Dmir Yatağı (Divriği, Sivas, Türkiye). Yerbilimleri, 37, 3, 203-2016
• Rimmele, G., Jolivet, L., Oberhansli, R., and Goffe, B., 2003. Deformation history of the highpressure Lycian Nappes and implications for tectonic evolution of SW Turkey. Tectonics, 22, 2, 1007, DOI:10.1029/2001TC901041
• Ten Veen, JH., Boulton, SJ., and Alçiçek, MC., 2009. From palaeotectonics to neotectonics in the Neotethys realm: The importance of kinematic decoupling and inherited structural grain in SW Anatolia (Turkey). Tectonophysics, 473, 261-281, Special Issue: SI, DOI:10.1016/j.tecto.2008.09.030.
• Yağmurlu, F.,Savasçın, Y., and Ergün, M., 1997. Relation of alkaline volcanism and active tectonism within the evolution of the Isparta angle, SW Turkey. Journal of Geology, 105, 6,717-728.
• Yiğit, O., 2009. Mineral Deposits of Turkey in Relation to Tethyan Metallogeny: Implications for Future Mineral Exploration. Economic Geology, 104, 19-51.