TÜRK KÜLTÜRÜNDE İNANÇSAL, TARİHSEL VE NESNEL BAĞLAMDA TÜRKÜLERDE RENKLER VE ANLAMLARI

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 83 - 106, 30.06.2023

Serenat İstanbullu

https://doi.org/10.51576/ymd.1302992

Öz

ÖZ
Türk kültürünün köklü tarihinden gelen zengin birikimi, öz değerleri ve etkileşim içerisinde olduğu diğer toplumlarla etkileşerek şekillendirdiği geleneksel varlığı, kültürün temel unsurlarından biri olan türkülerine ustalıkla yansımıştır. Türkülerde; inanç, toplum hayatı ve değer yargıları, doğa, aşk betimlemelerine işlenmiş kültüre ait kodlar arasında Türk kültürünün önemli göstergelerinden biri olan renkler de sık sık yer almıştır. Renkler, türkü sözlerinde duyguları, inancı, yaşanan durumu, geçmişi ya da geleceğe dair umutları anlatmada tek başına dahi yeterli olacak kuvvette dile getirilmiştir.
Bu araştırmada Türk kültüründe renklerin tarihsel anlamları ve etkileri çeşitli kaynaklardan inanç, gelenek ve nesnel bağlamda derlenerek ortaya konulmuş; türkü sözlerinde dile getirilen renklerin coğrafi bölgelerde ve ülke genelindeki sıklıklarına göre tespiti yapılarak örneklendirilmiştir. Yörelere göre verilen örnekler özelliklerine uygun olarak inanç, gelenek ya da nesnel bağlamda yorumlanmıştır.
Araştırma sonucunda bazı renklerin belirli bölgelerde yoğun olarak kullanıldığı, bazı renklerin ise belirli bölgelerde hiç dile getirilmediği, Türk kültüründe önem taşıyan belirli renklerin ise tüm türküler içerisinde öne çıktığı ve benzer anlamlara sahip olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkü, Renk, Türk Kültürü, İnanç, Coğrafi Bölge.

COLORS IN FOLK SONGS AND THEIR MEANINGS IN THE RELIGIOUS, HISTORICAL AND OBJECTIVE CONTEXT IN TURKISH CULTURE

Öz

ABSTRACT
The rich accumulation of Turkish culture from its deep-rooted history, its core values and its traditional existence, which it has shaped by interacting with other societies with which it interacts, are skillfully reflected in his folk songs, which are one of the basic elements of culture. In folk songs; Colors, which are one of the important indicators of Turkish culture, frequently took place among the cultural codes embroidered on the descriptions of belief, social life and value judgments, nature and love. Colors are expressed in the lyrics of folk songs in such a way that they can be enough on their own to describe feelings, beliefs, current situations, past or future hopes.
In this research, the historical meanings and effects of colors in Turkish culture were compiled from various sources in the context of belief, tradition and objective; The colors expressed in the lyrics of the folk song were determined and exemplified according to their frequency in the geographical regions and throughout the country. The examples given according to the regions have been interpreted in accordance with their characteristics in terms of belief, tradition or objective.
As a result of the research, it has been concluded that some colors are used intensely in certain regions, some colors are not mentioned at all in certain regions, and certain colors that are important in Turkish culture stand out among all folk songs and have similar meanings.

Anahtar Kelimeler

Folk song, Color, Turkish Culture, Faith, Geographical Region.

Kaynakça

• Bayat, F. (1993). Oğuz Epik En’enesi ve Oğuz Kağan Destanı. Sabah Neşriyat, Azerbaycan İlimler Akademiyası.
• Cihan, A. (2005). Geleneksel Toplumsal Yapıda Gençlerin Evlenme İsteklerini Sembol ve İşaretler Kullanarak İfade Etme Eğilimleri, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. Eylül S. 6.
• Coşkuner, S. (1995). Renkler ve Kişiliğiniz. İzmir: Site Ofset.
• Çekinmez, V. (2010). Farklı Kültürlerde Renklerin Anlamları. T.C. Başbakanlık Dış. Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi,
• Dizoğlu, M. (2019). Anadolu Sahası Türkülerinde Renkler. Yüksek Lisans Tezi Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı .
• Ekici, M. (2016). Türk Kültüründe “Al” Renk. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 16/2 Kış s. 103- 107 .
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Esen, A. Ş. (1986). Anadolu Türküleri. Türkiye İş Bankası Yayınları. Ankara: Emel Matbaacılık.
• Genç, R. (1974). Divanü Lûgati’t-Tüık Müellifi Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türk İllerinin Siyasî, Etnik, Sosyal ve Kültürel Durumu. Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 176-213.
• Genç, R. (1997). Türk İnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı - Kırmızı – Yeşil Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi Cilt: 9 Sayı: 27, s. 1075 – 1110.
• Kafalı, M. (1996). Türk Kültüründe Renkler- Nevruz ve Renkler. Ankara: AKM Yayınları.
• Kalafat, Y. (2012). Türk Halk İnançlarında Renkler Ankara: Berikan Yayınevi.
• Karadeniz, B. (2010). Kömürgözlüm Türküler. İstanbul: Karamavi Yayınları.
• Karadeniz, B. (2010). Gülyüzlüm Türküler. İstanbul: Karamavi Yayınları.
• Mazlum, Ö. (2011). Rengin Kültürel Çağrışımları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 31 Aralık s. 125-138.
• Oğuz, B. (1980). Türkiye Halkının Kültür Kökenleri-2. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Okcu, A. (2007). Kur’an’da Renkler. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, Erzurum, s.127–163.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihinde Giriş. C. VI. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Kültür Eserleri Dizisi. s. 381-382.
• Ögel, B. (2003). Türk Mitolojisi C.I. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Ögel, B. (2006). Türk Mitolojisi C.II. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Özcan, A. (2018). Türk ve Slav Kültüründe Siyah Renk. Behiye Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 5 (18), s.269-292.
• Öztelli, C. (1983). Halk Türküleri Evlerinin Önü. İstanbul: Doğuş Matbaası.
• Tanses, H. (1998). Halk Türküleri. İstanbul: Say Yayınları.
• Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (2000). Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi C.1. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yay.
• Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (2000). Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi C.2. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yay.
• Uğurlu, N. (2009). Aşk Türkülerimiz Folklor ve Etnografya. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Yardımcı, M. (2019). Renk Dünyamız ve Türk Kültüründe Renkler. Bilimsel Eksen Dergisi. Sayı:4, s.106-122.
• Yıldırım, E. (2012) Türk Kültüründe Renkler ve İfade Ettikleri Anlamlar. Yüksek Lisans Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• Yılmaz, A. (2003) Türk Kültüründe Kadın ve Kadın Ağızlı Türküler. Ankara: Bizim Büro Basımevi.