KURAMLARLA EMZİRME

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 3, 348 - 357, 03.12.2022

Hava Özkan , Özlem Arı , Betül Uzun Özer

Öz

Emzirme ve anne sütü yeni doğmuş bir bebeğin hayatının önemli bir parçasıdır ve hem fiziksel hem zihinsel gelişimi için oldukça önemlidir. Ayrıca anne-bebek arasındaki güçlü bağın oluşturulması ve duygusal bağımlılığın artırılmasında da önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü doğumdan sonra bir saat içerisinde emzirmeye başlanmasını, doğumdan sonra ilk 6 ay tüm bebeklerin sadece anne sütü ile beslenmelerini ve 2 yaşına kadar da ek gıdalarla birlikte emzirmenin devam etmesi gerektiği tavsiye etmektedir. Emzirmenin erken dönemde başlatılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasında kuram ve modellere yer verilmelidir. Bu doğrultuda hazırlanan makale ile amaç, emzirme döneminde kuramlara dayalı bakımın nasıl verileceğini ve hangi kuramlardan yararlanılabileceğini incelemektir. Derleme niteliğinde planlanan çalışma için “emzirme”, “anne sütü”, “kuram” “model” ve bağlantılı kelimeler elektronik veri tabanlarında (PubMed, Science Direct, Web of Science, Cochrane ve Mendeley) taranmıştır. Yapılan tarama sonucunda Roy Adaptasyon Modeli, Sağlığı Geliştirme Modeli, Maternal Bağlanma Kuramı, Sosyal-Bilişsel Kuram ve Emzirme Öz Yeterliliği Kuramının emzirmenin özendirilmesi, desteklenmesi ve en sık görülen emzirme sorunları ile ilgili konularda ebeler başta olmak üzere tüm sağlık profesyonellerine yol göstereceği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, yukarıda bahsedilen kuram ve modeller, emzirmenin desteklenmesinde kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

anne sütü, emzirme, kuram, model

Kaynakça

• 1. Gertosio C, Meazza C, Pagani S, Bozzola M. Breastfeeding and its gamut of benefits. Minerva Pediatr 2016; 68(3):201-12.
• 2. Alzaheb RA. A Review of the factors associated with the timely initiation of breastfeeding and exclusive breastfeeding in the Middle East. Clin Med Insights Pediatr 2017; 11:1179556517748912.
• 3. WHO. Breastfeeding. https://www.who.int/health-topics/breastfeeding#tab=tab_2 18.04.2021
• 4. Schwartz R, Ellings A, Baisden A, Goldhammer CJ, Lamson E, Johnson D. Washington 'Steps' Up: A 10-Step Quality Improvement Initiative to Optimize Breastfeeding Support in Community Health Centers. J Hum Lact 2015; 31(4):651-9.
• 5. Zanardo V. Breast crawl: the attractive warmth of the mammary areola. Acta Paediatr. 2018; 107(10):1673-1674.
• 6. Goyal RC, Banginwar AS, Ziyo F, Toweir AA. Breastfeeding practices: Positioning, attachment (latch-on) and effective suckling - A hospital-based study in Libya. J Family Community Med. 2011; 18(2):74-9.
• 7. Van der Zee-van den Berg A I, Boere-Boonekamp MM, Groothuis-Oudshoorn CGM, IJzerman MJ, Haasnoot-Smallegange RME, Reijneveld SA. Post-Up Study: Postpartum Depression Screening in Well-Child Care and Maternal Outcomes. Pediatrics 2017; 140(4).
• 8. Swerts M, Westhof E, Bogaerts A, Lemiengre J. Supporting breast-feeding women from the perspective of the midwife: A systematic review of the literature. Midwifery 2016; 37: 32-40
• 9. Arça G, Işık HF. Anne sütü ve emzirmeye ilişkin ebe ve hemşirenin rolü. SBÜ Hemşirelik Dergisi 2019; 1(3):221-8.
• 10. Türkyılmaz C. Emzirme danışmanlığı ve emzirmede karşılaşılan sorunlar. Klinik Tıp Pediatri Dergisi 2016; 8(2):19-33.
• 11. Karaçam Z, Sağlık M. Breastfeeding problems and interventions performed on problems: Systematic review based on studies made in Turkey. Turk Pediatri Ars 2018; 53(3): 134-48.
• 12. Giray H. Anne Sütü ile Beslenme. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2004;13(1):12-5
• 13. Irmak N. Anne sütünün önemi ve ilk 6 ay sadece anne sütü vermeyi etkileyen unsurlar. Jour Turk Fam Phy 2016; 07 (2): 27-31. Doi: 10.15511/tjtfp.16.02627
• 14. Thompson J. Breastfeeding: Benefits and implications. Part two. Community Pract 2005;78(6):218-9.
• 15. Anonymous. 3 New Reasons to Breastfeed. Health Medical Complete 2007;26(5):70.
• 16. Brown S, Small R, Argus B, Davis PG, Krastev A. Early postnatal discharge from hospital for healthy mothers and term infants. Cochrane Database of Systematic Reviews 2002; 3: CD002958.
• 17. Er Güneri S. Postpartum erken dönem kanıta dayalı uygulamalar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2013; 4(3):482-96.
• 18. İnce Z. Temel yenidoğan sağlığında anne sütünün önemi ve emzirme. Ankara, Baran Ofset, 2005: 37-9.
• 19. UNICEF, 2019. Infant and Young Child Feding. Erişim Adresi: https://www.unicef.org/press-releases/why-family-friendly-policies-are-critical-increasing-breastfeeding-rates-worldwide#_ftn7
• 20. Victoria, C.G. Effect of breastfeeding on infant and child mortality due to infectious diseases in less developed countries: A pooled analysis. WHO Collaborative Study Team on the Role of Breastfeeding on the Prevention of Infant Mortality. Lancet 2000; 355:451–5.
• 21. Zhou Y, Chen J, Li Q, Huang W, Lan H, Jiang H. Association between breastfeeding and breast cancer risk: Evidence from a meta-analysis. Breastfeed. Med. 2015; 10:175–82.
• 22. WHO. Global Nutrition Targets 2025: Policy, Brief and Series. Available online: http://www.who.int/nutrition/publications/globaltargets2025_policybrief_overview/en/ 20.04.2021
• 23. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA), 2018. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara. 2019; 12-34.
• 24. Çölaraz N. Yenidoğan döneminde anne sütü ile beslenmeye başlanması üzerinde etkili olan sosyodemografik faktörlerin değerlendirilmesi. Türkiye Çocuk Hast Derg. 2012; 6: 215-20.
• 25. Cangöl E, Hotun Şahin N. Emzirmenin desteklenmesinde bir model: Pender’in Sağlığı Geliştirme Modeline dayalı motivasyonel görüşmeler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2017; 14(1): 98-103.
• 26. Ouyang Y-Q, Su M, Redding SR. A survey on difficulties and desires of breast-feeding women in Wuhan, China. Midwifery 2016; 37: 19-24.
• 27. Apay SE. Sezaryen ile doğum yapan loğusalara royun modeline göre verilen bakımın değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 2011.
• 28. Daşıkan Z. Teori temelli bireysel danışmanlık girişiminin gebelikte kilo yönetimine etkisi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. 2012.
• 29. Çalım Sİ. Travelbee kuramına göre verilen kişilerarası iletişim eğitiminin ebelerin becerilerine ve annelerin doğum memnuniyetine etkisi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 2014.
• 30. Chinn P. Toward a theory of nursing art. In N. L. Chaska (Eds), The nursing profession: Tomorrow and beyond (pp. 287-298). Thousand Oaks, CA: Sage. 2001.
• 31. Tektaş P. Watson insan bakım modeline temellendirilmiş hemşirelik bakımının gebelik kaybı yaşayan gebelerin ruh sağlığına etkisi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 2015.
• 32. Sert E. Erkal Y, Oran NT. Ebelikte roy adaptasyon modeli’nin antenatal değerlendirmede kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 3(4):1147-60.
• 33. Saydam BK. Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de ebelik. Sağlık ve Toplum 2015; 25(1):3-9.
• 34. Özakıncı OG. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi gebe polikliniğine başvuran nullipar gebelerin doğum şekli niyetlerinin planlanmış davranış kuramı çerçevesinde değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıpta Uzmanlık Tezi, 2017.
• 35. Özdilek R. IMB model temelli postpartum cinsel danışmanlığın kadın cinsel sağlığına etkisi. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. 2016.
• 36. Adıgüzel O, Tanrıverdi H, Özkan SD. Mesleki profesyonellik ve bir meslek mensupları olarak hemşireler örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi 2011; 9(2):235-60.
• 37. Fawcett J. Contemporary Nursing Knowledge Analysis and Evaluation of Nursing Models and Theories. Second Edition. F.A. Davis Company. Philadelphia 2005:25-40.
• 38. İsbir GG, Mete S. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: bulantı kusma sorunu olan bir gebenin roy uyum modeline göre incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2009; 2(2):75-86.
• 39. Vicdan AK. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın, roy‟un adaptasyon modeline göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010; 3(2):106-18.
• 40. Pektekin Ç. Hemşirelik felsefesi kuramlar-bakım modelleri ve politik yaklaşımlar. Medikal Sağlık ve Yayıncılık, İstanbul, 2013:111-8.
• 41. Özkaraman A, Özer S, Alparslan GB. Romatoid artritli bir vakanın hemşirelik bakımında roy adaptasyon modelinin kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2012;1(3):13 -52.
• 42. Shosha GA, Al kalaldeh M. A critical analysis of using roy‟s adaptation model in nursing research. International Journal of Academic Research Part B 2012; 4 (4): 26-31.
• 43. Alligood MR, Tomey AM. Nursing Theory: Utilization & application. 3 Th Edition, America, Mosby Company, 2006; 307-333.
• 44. Evans D, Coutsaftiki D, Fathers CP. Health promotion and public health for nursing students. Third Edition. India: SAGE Publications, 2017.
• 45. Pender N. Health promotion in nursing practice. 3rd Edition. Stamford: Appleton & Lange. 1996.
• 46. Rector C. Community and public health nursing promoting the public's health 9th edition. Wolters Kluwer. 2018.
• 47. Pender NJ, Murdaugh CL, Parsons MA. The health promotion model manual. Health Promotion in Nursing Practice (6th Edition). Boston, MA: Pearson, 2011.
• 48. Kaya A, Tutar Güven Ş, İşler Dalgıç A. Sağlığı geliştirme modeline göre verilen eğitimin Türkiye’deki hemşirelik araştırmalarında kullanımı. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2018; 15:195-201.
• 49. DuranÜ, Öğüt S, Asgarpour H, Kunter D. Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2018;2(3):138-47.
• 50. Bowlby J. Attachment. Attachment and loss: Vol. 1. Loss . New York: Basic Books. 1969.
• 51. Mercer RT, Ferketich SL. Maternal infant attachment of experienced and inexperienced mothers during infancy. Nurs Res. 1994; 43(6):344-51.
• 52. Franc N, Maury M, Purper-Ouakil D. ADHD and attachment processes: are they related?. Encephale 2009; 35(3):256-61.
• 53. Tabaeh Emami SH, Nouri A, Malekpour M, Abedi A. The relationship between child‘s secure attachment and factors of maternal behavior. J Fam Res. 2011; 17(27): 293-310.
• 54. Nolen-Hoeksema S, Fredrickson BL, Wagenaar WA, Loftus G. Atkinson & Hilgard‘s introduction to psychology. 15th ed.United Kingdom: engage Learning, 2009, 179.
• 55. Toosi M, Akbarzadeh M, Zare N, Sharif F. Effect of Attachment Training on Anxiety and Attachment Behaviors of first-time Mothers. Hayat Journal 2011; 17(3):69-79.
• 56. American Academy of Pediatrics. AAP policy on breastfeeding and use of human milk. 2016.
• 57. Cho E, Kim S, Kwon M, Cho H, Kim E, et al. The effects of kangaroo care in the neonatal intensive care unit on the physiological functions of preterm infants, maternal-infant attachment, and maternal stress. J Pediatr Nurs. 2016; 31:430-8.
• 58. Bandura A. Health promotion from the perspective of social cognitive theory. Psychology and Health 1998; 13:623-649.
• 59. Dennis CL. Theoretical underpinnings of breast-feeding confidence: a self- efficacy framework. Journal of Human Lactation 1999;15:195-201.
• 60. Blyth R, Creedy DK., Dennis CL. Effect of maternal confidence on breastfeeding duration: an application of breastfeeding self-efficacy theory. Birth 2002;29(4):278-84.