Algılanan Aşırı Nitelikliliğin Örgütsel Sinizme Etkisinde Kişilik Özelliklerinin Düzenleyici Rolünü Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 28 Sayı: 2, 399 - 419, 28.06.2021

Sena Demir , Olca Sürgevil

Öz

Bu çalışma, algılanan aşırı nitelikliliğin örgütsel sinizm üzerinde nasıl bir etkisinin olduğunu ve bu etkide kişilik özelliklerinin düzenleyici rolünün olup olmadığını belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini, üretim sektöründe faaliyet gösteren bir işletmenin 159 beyaz yaka çalışanı oluşturmaktadır. Araştırma verileri, kolayda örnekleme yöntemi ve elektronik ortamda uygulanan anket ile elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, algılanan aşırı nitelikliliğin kendini üstün görme boyutunun, örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel ve davranışsal sinizm üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmaktadır. Algılanan aşırı nitelikliliğin boyutlarının örgütsel sinizmin boyutları üzerindeki etkisinde kişilik özellikleri boyutlarının düzenleyici rolünün test edildiği regresyon modelinin ise anlamlı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Son yıllarda aşırı nitelikli çalışan sayısı, sosyal ve ekonomik sorunların bir fonksiyonu olarak artan bir eğilim göstermektedir. Çalışanların sahip olduğu aşırı niteliklilik algısının örgütsel sinizm gibi olumsuz örgütsel sonuçlara neden olmadan yönetilebilmesi önemlidir. Bu bağlamda araştırmada incelenen algılanan aşırı nitelikliliğin örgütsel sinizme etki etmesine dair bulgular örgütler için önem arz etmektedir. Çalışmada teorik ve uygulamaya yönelik önerilerin araştırmacılara ve uygulayıcılara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan Aşırı Niteliklilik, Örgütsel Sinizm, Kişilik Özellikleri

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational Cynicism: Bases and Consequences. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 269-292.
• Acaray, A. (2019). Algılanan Aşırı Nitelikliliğin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Örgüt Temelli Özsaygının Düzenleyici Rolü. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 447-468.
• Akıncı, Z., Güven, M., & Demirel, O. (2015). Öğrencilerin A ve B Tipi Kişilik Yapısı ile Psikoşiddet (Mobbing) ve Depresyon Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 55-74.
• Akman, G. (2013). Sağlık Çalışanlarının Örgütsel ve Genel Sinizm Düzeylerinin Karşılaştırılması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Alan, H., & Fidanboy, C. (2013). Sinizm, Tükenmişlik ve Kişilik Arasındaki İlişkiler: Bilişim Sektörü Çalışanları Kapsamında Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 165-176.
• Alfes, K. (2013). Perceived overqualification and performance. The role of the peer-group . Zeitschrift für Personalforschung, 314-330.
• Alfes, K., Shantz, A., & Baalen, S. (2016). Reducing Perceptions of Over Qualification and its Impact on Job Satisfaction: The Dual Roles of Interpersonal Relationships at Work. Human Resource Management Journal, 84-101.
• Alkan, N. (2007). Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ankara: Yayınlanmamış Araştırma.
• Altınöz, M. (2018). Yetenek Yönetiminin Algılanması Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 82-95.
• Andersson, L. (1996). Employee Cynicism: An Examination Using a Contract Violation Framework. Human Relations, 1395-1418.
• Andersson, L., & Bateman, T. (1997). Cynicism in The Workplace: Some Causes and Effects. Journal of Organizational Behavior , 449-469.
• Bacanlı, H., İlhan, T., & Aslan, S. (2009). Beş Faktör Kuramına Dayalı Bir Kişilik Ölçeğinin Geliştirilmesi: Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 261-279.
• Balay, R., Kaya, A., & Cülha, A. (2013). Örgüt Kültürü ve Örgütsel Sinizm İlişkisi. C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 123-144.
• Barrick, M., & Mount, M. (1991). The Big Five Personality Dimensions and Job Performance: A Meta-Analysis. Personnel Psychology, 1-26.
• Bartlett, J., Kotrlik, J., & Higgins, C. (2001). Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size in Survey Research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 43-50.
• Bolino, M., & Feldman, D. (2000). The Antecedents and Consequences of Underemployment Among Expatriates. Journal of Organizational Behavior, 889-911.
• Büchel, F. (2002). The effects of overeducation on productivity in Germany: the firms' viewpoint. Economics of Education Review, 263-275.
• Cihangiroğlu, N., & Şahin, B. (2010). Organizasyonlarda Önemli Bir Fenomen: Psikolojik Sözleşme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1-16.
• Costa, P., Busch, C., Zonderman, A., & McCrae, R. (1986). Correlations of MMPI Factor Scales With Measures of the Five Factor Model of Personality. Journal of Personality Assessment, 640-650.
• Çalışkan, S. C., Ünal, Z., Kalafatoğlu, Y., Üçler, Ç., & Akün, F. (2015). Yöneticilerin Algılanan Kültürel Zekâsı, Çalışanın Farklılık İklimi Algısı, Gelişime Açıklık ve Örgütsel Sinizm Etkileşimi Üzerine Turizm Sektöründe Bir Araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 1-11.
• Çetin, F., & Basım, H. (2017). Örgütte Bireysel Farklılıklar, Kişilik ve Değerler. Ü. Sığrı, & S. Gürbüz içinde, Örgütsel Davranış (s. 93-135). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Dean, J., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational Cynicism. Academy of Management Review, 341-352.
• Demir, S. (2021). Algılanan Aşırı Nitelikliliğin Örgütsel Sinizme Etkisinde Kişilik Özelliklerinin Düzenleyici Rolünü Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deniz, A., & Erciş, A. (2010). Kişilik Özellikleri, Hedonik ve Rasyonel Fayda, Marka Duygusu ve Marka Bağlılığı Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 141-165.
• Eaton, J. (2000). A Social Motivation Approach To Organizational Cynicism. Toronto: York Universitesi. Master of Arts.
• Erdoğan, B., & Bauer, T. N. (2009). Perceived Overqualification and Its Outcomes: The Moderating Role of Empowerment. Journal of Applied Psychology, 557-565.
• Erdoğan, B., Bauer, T. N., Peiro, J. M., & Truxıllo, D. M. (2011). Overqualified Employees: Making The Best of a Potentially Bad Situation for Individuals and Organizations. Industrial and Organizational Psychology, 215-232.
• Erdoğan, P., & Bedük, A. (2013). Örgütsel Sinizm İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Sosyoteknik Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergis, 17-36.
• Erdost, H., Karacaoğlu, K., & Reyhanoğlu, M. (2007). Örgütsel Sinizm Kavramı ve İlgili Ölçeklerin Türkiye'deki Bir Firmada Test Edilmesi. 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 514-524). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Ergen, S. (2015). Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeyleri ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Fine , S. (2007). Overqualification and Selection in Leadership Training. Journal of Leadership & Organizational Studies, 61-68.
• Fine, S., & Nevo, B. (2008). Too smart for their own good? A study of perceived cognitive overqualification in the workforce. The International Journal of Human Resource, 346-355.
• Frenette, M. (2004). The overqualified Canadian graduate: the role of the academic program in the incidence, persistence, and economic returns to overqualification. Economics of Education Review, 29-45.
• Green, F., & McIntosh, S. (2007). Is There a Genuine Under-Utilization of Skills Amongst the Over-Qualified? Applied Economics, 427-439.
• Guerrero, L., & Hatala, J.-P. (2015). Antecedents of perceived overqualification: a three-wave study. Career Development International, 409-423.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal Bilimlerde Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Harari, M. B., Manapragada, A., & Viswesvaran, C. (2017). Who thinks they're a big fish in a small pond and why does it matter? A meta-analysis of perceived overqualification. Journal of Vocational Behavior, 28-47.
• Hersch, J. (1995). Optimal Mismatch and Promotions. Economic Inquiry, 611-624.
• John, O., Naumann, L., & Soto, C. (2008). Paradigm Shift to the Integrative Big-Five Trait Taxonomy: History, Measurement, and Conceptual Issues. O. P. John, R. W. Robins, L. A. Pervin, & (Eds.) içinde, Handbook of Personality, Third Edition: Theory and Research (s. 114-158). New: NY: Guilford Press.
• Johnson, G. J., & Johnson, W. R. (1997). Perceived Overqualification, Emotional Support, and Health. Journal ofApplied Social Psychology, 1906-1918.
• Johnson, G. J., & Johnson, W. R. (1999). Perceived Overqualification and Health: A Longitudinal Analysis. The Journal of Social Psychology, 14-28.
• Johnson, J., & O'Leary-Kelly, A. (2003). The Effects of Psychological Contract Breach and Organizational Cynicism: Not All Social Exchange Violations are Created Equal. Journal Of Organizational Behavior, 627-647.
• Johnson, W. R., Morrow, P. C., & Johnson, G. J. (2002). An Evalution of a Perceived Overqualification Scale Across Work Settings. The Journal of Psychology, 425-441.
• Kahveci, G., & Köse, Ö. (2019). İlk ve Ortaöğretimde Görev Yapan Öğretmenlerin Algılarına Göre Örgütsel Sinizmin Örgütsel Mutluluk Üzerindeki Rolünün İncelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 135-156.
• Kahya, C. (2013). Örgütsel Sinizm, İş Performansını Etkiler mi? İş Tatmininin Aracılık Etkisi. Global Journal Of Economics And Business Studies, 34-46.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma Görevlilerinin Örgütsel Destek Algıları İle Örgütsel Sinizm Tutumları Arasındaki İlişki. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Kalağan, G., & Güzeller, C. (2010). Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 83-97.
• Karaman, E. E., & Çetinkaya, N. (2019). Kişilik Özelliklerinin Algılanan Aşırı Nitelikliliğe Etkisi: Konaklama İşletmeleri Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 13-33.
• Liu, S., & Wang, M. (2012). Perceived Overqualification: A Review and Recommendations for Research and Practice. Research in Occupational Stress and Well-being, 1-42.
• Lobene, E. V., & Meade, A. W. (2013). The Effects of Career Calling and Perceived Overqualification on Work Outcomes for Primary and Secondary School Teachers. Journal of Career Development, 508-530.
• Lobene, E. V., Meade, A. W., & Pond, S. B. (2015). Perceived Overqualification: A Multi-Source Investigation of Psychological Predisposition and Contextual Triggers. The Journal of Psychology, 684-710.
• Lobene, E., & Meade, A. W. (2010). Perceived Overqualification: An Exploration of Outcomes. In 25th Annual Meeting of the Society for Industrial and Organizational Psychology, Atlanta, GA.
• Luksyte, A., Spitzmueller, C., & Maynard, D. C. (2011). Why Do Overqualified Incumbents Deviate? Examining Multiple Mediators. Journal of Occupational Health Psychology, 279-296.
• Luthans, F. (2010). Organizational Behaviour. An Evidence Based Approach. N.Y.: Mcgrow Hill.
• Maltarich, M. A., Reilly, G., & Nyberg, A. J. (2011). Objevtive and Subjective Overqualification: Distinctions, Relationships, and a Place for Each in the Literature. Industrial and Organizational Psychology, 236-239.
• Maynard, D. C., & Parfyonova, N. M. (2013). Perceived overqualification and withdrawal behaviours: Examining the roles of job attitudes and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 435-455.
• Maynard, D. C., Brondolo, E. M., Connelly, C. E., & Sauer, C. E. (2014). I'm Too Good for This Job: Narcissism's Role in the Experience of Overqualification. Applied Psychology: An International Review, 208-232.
• Maynard, D. C., Joseph, T. A., & Maynard, A. M. (2006). Underemployment, job attitudes, and turnover intentions. Journal of Organizational Behaviour, 509-536.
• McCrae, R., & John, O. (1992). An Introduction to the Five-Factor Model and Its Applications. Journal of personality, 175-215.
• McKee-Ryan, F. M., & Harvey, J. (2011). “I Have a Job, But . . .”: A Review of Underemployment. Journal of Management, 962-996.
• Mount, M., Barrick, M., Scullen, S., & Rounds, J. (2005). Higher‐Order Dimensions of the Big Five Personality Traits and the Big Six Vocational Interest Types. Personnel Psychology, 447-478.
• Murat, G. (2017). Karanlık Kişilik Özellikleri ile Sinizm Arasındaki İlişki. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Murat, G., & Börü, D. (2017). Karanlık Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkisi. 5. Örgütsel Davranış Kongresi (s. 576-585). Antalya: Marmara Üniversitesi.
• Mutlu, P. (2013). The Effect of Perceived Extarnal Prestige on the Relationship Between Perceived Overqualification and Both Organizational Commitment and Turnover Intention. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öndeş, E., & İrmiş, A. (2018). Genel Sinizm ve Örgütsel Sinizm İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Pamukkale Journal of Eurasian Socieconomic Studies, 1-12.
• Özdemir, A. (2016). Yönetim Biliminde İleri Araştırma Yöntemleri ve Uygulamalar. İstanbul: Beta Yayınları.
• Özdevecioğlu, M., Harmancı, Y. K., & Dedeoğlu, T. (2015). The Effect of Perceived Overqualification on Employee Performance: The Mediating Role of Neuroticism. In Symposium paper presented at the IAMB Conference in Istanbul, Turkey, 1-11.
• Özkanan , A. (2018). Algılanan Aşırı Nitelikliliğe İki Yönlü Bakış: Çalışan- Amir Değerlendirmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 664-672.
• Özler, D., Atalay, C., & Şahin, M. (2010). Örgütlerde Sinizm Güvensizlikle mi Bulaşır? Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 47-57.
• Sabuncuoğlu, Z., & Tüz, M. (2013). Örgütsel Davranış. Bursa: Alfa Akademi.
• Sarıtaş, M. (1997). Yönetimde Kişilik Faktörü. Eğitim Yönetimi, 527-548.
• Steel, R. P., & Lounsbury, J. W. (2009). Turnover process models: Review and synthesis of a conceptual literature. Human Resource Management Review, 271-282.
• Şentürk, F. K. (2015). Etik Liderliğin Belirleyicisi Olarak Kişilik Faktörü. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi (s. 598-605). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi .
• Tatar, A., Bildik, T., Saltukoğlu, G., & Dinçel, M. (2014). Klinik Olmayan Örneklemde Beş Faktör Kişilik Envanteri Belirti Tarama Amaçlı Kullanılabilir mi?: Ön Çalışma. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 181-199.
• Tokgöz, N., & Yılmaz, H. (2008). Örgütsel Sinisizm: Eskişehir ve Alanya'daki Otel İşletmelerinde Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 283-305.
• Torun, Y. (2016). Personel Güçlendirme ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü: Örgütsel Sinizm Ölçeği Geliştirmeye Yönelik Bir Araştırma. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üçok, D., & Torun, A. (2014). Tükenmişliği Etkileyen Olumsuz Tutum ve Beklentiler: Sinik Tutum ve Psikolojik Sözleşme İhlali Algısı Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 231-250.
• Üngüren, E. (2011). Psikobiyolojik Kişilik Kuramı Ekseninde Yöneticilerin Kişilik Özellikleri, Karar Verme Stilleri ve Örgütsel Sonuçlara Yansımaları. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi.
• Vaisey, S. (2006). Education and its Discontents: Overqualification in Amerika, 1972-2002. Social Forces, 835-864.
• Verhaest, D., & Omey, E. (2006). The Impact of Overeducation and Its Measurement. Social Indicators Research, 419-448.
• Verhaest, D., Schatteman, T., & Van Trier, W. (2015). Overeducation in the Early Career of Secondary Education Graduates: An Analysis Using Sequence Techniques. Young, 336-356.
• Wald, S. (2005). The Impact of Overqualification on Job Search. International Journal of Manpower, 140-156.
• Weymer, A., & Maciel, C. (2014). The influence of the Overqualification and Learning on Individuals’ job Satisfaction. Revista Brasileira de Gestão de Negócios, 96-109.
• Wu, C.-H., Luksyte, A., & Parker, S. K. (2015). Overqualification and Subjective Well-Being at Work: The Moderating Role of Job Autonomy and Culture. Social Indicators Research, 917-937.
• Yıldız, B., Özdemir, F., Habib, E., & Çakı, N. (2017). Aşırı Nitelikliliğin İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Kolektif Şükranın Moderatör Etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 40-61.
• Zhang, M. J., Law, K. S., & Lin, B. (2016). You think you are big fish in a small pond? Perceived overqualification, goal orientations, and proactivity at work. Journal of Organizational Behavior, 61-84.