Cari İşlemler Dengesini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Türkiye Uygulaması

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 4, 707 - 722, 29.12.2022

Murat Akkaya

https://doi.org/10.18657/yonveek.1180670

Öz

ÖZ
Cari işlemler açığı son yıllarda uluslararası finansal piyasaların önemli endişelerinden birini oluşturmaktadır. Cari açıklarla ilgili endişeler iflas, likidite azlığı ve finansal kriz etrafında dönmektedir. 1990 sonrasında Türkiye ekonomisi birkaç istisna yıl haricinde her yıl cari açık vermiştir. Bu açıkların asıl nedeni 2002 sonrasında Türkiye'nin tercih ettiği büyüme politikasıdır.
Bu çalışmanın amacı cari işlemler dengesini etkileyen Türkiye’ye özgü makroekonomik ve finansal değişkenleri Eşbütünleşme Analizi ve Vektör Hata Düzeltme modeli ile analiz etmektir. Johansen Eşbütünleşme Testi sonuçlarına göre uzun dönemde değişkenler arasında en çok 21 (yirmi bir) eşbütünleşme denklemi bulunmaktadır. Kısa dönemli ilişkinin analizinde kullanılan Vektör Hata Düzeltme Modeli %5 düzeyinde istatistiki olarak anlamlıdır. Kısa dönemde Altın gram Fiyatı, Bütçe Dengesi, Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi, Dış Ticaret Dengesi ve Türk Lirası 1 Aylık Mevduat Alış Faizi değişkenlerinin Cari İşlemler Dengesi üzerinde istatistiki olarak anlamlı bir etkisi bulunmaktadır. Beklentinin aksine ABD Doları /Türk Lirası kuru anlamlı çıkmamıştır.
Anahtar Kelimeler: Cari İşlemler Açığı, Eşbütünleşme Analizi, Vektör Hata Düzeltme Modeli, Türkiye
JEL Sınıflandırması: F32, B17,C22

Anahtar Kelimeler

Cari İşlemler Açığı, Eşbütünleşme Analizi, Vektör Hata Düzeltme Modeli, Türkiye, Current Account Deficit, Cointergration Analysis, Vector Error Correction Model, Turkey

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Yok

Analysis of the Factors Affecting the Current Account Balance: Turkey Case

Öz

ABSTRACT
Current account deficit is one of the major concerns of international financial markets in recent years. Concerns about current account deficits revolve around bankruptcy, illiquidity and financial stress. Since 1990, the Turkish economy has current account deficit every year, except for a few years. The main reason for these deficits is the growth policy preferred by Turkey after 2002.
The aim of this study is to analyze the macroeconomic and financial variables specific to Turkey that affect the Current Account Balance using Cointegration Analysis and Vector Error Correction model. According to the Johansen Cointegration Test results, there are at most 21 (twenty-one) cointegration equations among the variables in the long run. The Vector Error Correction Model used in the analysis of the short-term relationship is statistically significant at the 5% level. In the short run, the variables of Gold Price, Budget Balance, Banking Sector Credit Volume, Foreign Trade Balance and Turkish Lira 1-Month Deposit Purchase Rate have a statistically significant effect on the Current Account Balance. Contrary to expectations, the US Dollar / Turkish Lira exchange rate is not significant.
Key Words: Current Account Deficit, Cointergration Analysis, Vector Error Correction Model, Turkey
JEL Classification: F32, B17,C22

Anahtar Kelimeler

Current Account Deficit, Cointergration Analysis, Vector Error Correction Model, Turkey

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Adem, A. M. & Vuran, B. (2018). Why does turkey have a chronic current account deficit? An emprical analysis. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 8(1), 104-118.
• Adıgüzel, U. (2014). Türkiye’de Cari Açığın Asimetrik Davranışının Analizi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 61-74.
• Altunöz, U. (2021). Türkiye’nin Cari Açık Sorunu, Nedenleri ve Kredi Genişlemesinin Cari Açık Sorununa Etkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Sayıştay Dergisi, 32(122), 125-156.
• Atış, A. G. ve Saygili, F. (2014). Türkiye'de Cari Açığın Belirleyicilerinin Ampirik Analizi. Sosyoekonomi, 21(21).
• Bayrak, M. ve Esen, Ö. (2012). Bütçe Açıklarının Cari İşlemler Dengesi Üzerine Etkileri: İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Ekonomik Yaklaşım, 23(82), 23-49.
• Cesaratto, S. (2013). The Implications of TARGET2 in the European Balance of payments Crisis and Beyond. European Journal of Economics and Economic Policy, 10,3: 359–382.
• Chen, S. (2011). Current Account Deficits and Sustainability: Evidence from The OECD Countries. Economic Modelling, 28, 1455-1464.
• Chinn, M. D., & E. S. Prasad. 2003. Medium-Term Determinants of Current Accounts in Industrial and Developing Countries: An Empirical Exploration. Journal of International Economics, 59, 1, 47–76.
• Çakır, B. ve Sözen, İ. (2016). Türkiye’de Cari İşlemler Dengesini Etkileyen Finansal Değişkenlerin Var Analizi. The Academic Elegance, 3(5), 19-42.
• Çiftçi, N. ve Eşmen, M. (2017). Türkiye’de Cari Açığı Belirleyen Faktörler ve Cari Açığı Azaltmada Alternatif Enerji Kaynaklarının Rolü: VAR Modeli. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2(1), 83-110.
• Demir, M. (2013). Enerji İthalatı Cari Açık İlişkisi, VAR Analizi ile Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 2-27.
• Demirci, S. (2013). Deneysel Bulgular Işığında Türkiye’de Cari Açığın Bileşenleri Üzerine bir İnceleme. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 50(576), 8-21.
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366a), 427-431.
• Edwards, S. (2002). Does the Current Account Matter? http://www.nber.org/chapters/c10633.
• Engle, R.F. & C.W.J. Granger (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and testing. Econometrica, 55, 251–276.
• Engle, R. F. & Yoo, B. S. (1987). Forecasting and Testing in Cointegrated Systems. Journal of Econometrics, 35, 143--59
• Göçer, İ. (2013). Türkiye’de Cari Açığın Nedenleri, Finansman Kalitesi ve Sürdürebilirliği: Ekonometrik Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 213-242.
• Husted, S. (1992). The Emerging U.S. Current Account Deficit in the 1980s: A Cointegration Analysis. The Review Of Economics & Statics, 159-166.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231–254.
• Josic, H. & Josic, M. (2012). Non-Interested Current Account Sustainability in Central and Eastern European and Baltic Countries. University of Sarajevo, 6th International Conference of the School of Economics and Business, 307-321.
• Karagöl, V. ve Erdoğan, M. (2016). Cari Açığın Belirleyicilerine Yönelik Bir Zaman Serisi Analizi: Türkiye Örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 5(2), 31-56.
• Kim, B., Min, H., Hwang, Y., & McDonald, J. (2009). Are Asian countries current accounts sustainable? Deficit, even when associated with high investment, are not costless. Journal of Policy Modelling, 31(2), 163-179. https://doi.org/10.1016/j.jpolmod.2008.08.001
• Krugman, P.R. (2013). The Harm Germany Does. The Conscience of a Liberal, 1,1. https://krugman.blogs.nytimes.com/2013/11/01/the-harm-germany-does/?_r=0.
• Lebe, F. ve Akbaş, E. (2015). İthal Ham Petrol Fiyatları ile Döviz Kurunun Cari Açık Üzerindeki Etkisi: Türkiye İçin Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 170-196.
• Mangır, F. ve Erdoğan, S. (2012). Merkez Bankası Finansal İstikrar Tedbirleri: Reel Kur ve Kredilerin Cari Açığa Etkisi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(24), 241-260.
• M. Ca’Zorzi, A. Chudik, A. Dieppe (2012). Thousands of models, one story: current account imbalances in the global economy. J. Int. Money Finance, 31 (6), 1319-1338.
• Mercan, M. ve Yurttançıkmaz, Z.Ç. (2013). Doğrudan Yabancı Yatırımlar-Cari İşlemler Açığı İlişkisi: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz. Bankacılar Dergisi, 87, 57-78. Milesi-Ferretti, G. M. and A. Razin. (1996). Sustainability of Persistent Current Account Deficits. NBER Working Paper 5467, National Bureau of Economic Research, Cambridge, MA.
• Obstfeld, M. (2012). Does the current account still matter? American economic review Am. Econ. Assoc., 102, 3, 1-23.
• Peker O. ve Hotunluoğlu H. (2009). Türkiye’de Cari Açığın Nedenlerinin Ekonometrik Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (3), 221-237.
• Röhn, O. (2012). Current Account Benchmarks for Turkey. OECD Economics Department Working Papers, No.988.
• Sarıkovanlık, V., Koy, A., Akkaya, M, Yıldırım, H.H. ve Kantar, L. (2019). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları, Birinci Basım, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sooreea, R. & Wheeler, M. (2010). A dynamic analysis of the determinates of the US current account deficit. Applied Financial Economics, 20, (22), 1687-1695.
• Şahbaz A. (2011). Cari İşlem Açıklarının Sürdürülebilirliği: 2001-2011 Türkiye Örneği. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 417-432.
• Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2009). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 119-134.
• Turan, T. ve Özer, H.A. (2018), The Effects of Oil Prices on Selected Macroeconomic Variables in Turkey: Evidence from ARDL and NARDL Models, Editörler: Florina Oana
• Vilnatura, Ayhan Yatbaz, Strategic Approaches in Social Sciences II, Lambert Academic Publishing, 133-152, ISBN: 978-613-9-96903-6.
• Yılmaz, Ö. ve Akıncı, M. (2012). Türkiye’de Cari Açıkların Belirleyicileri: Bir Zaman Serisi Analizi. TİSK Akademi Dergisi, 7(14), 54-83.
• Yurdakula, F. ve Ucar, B. (2015). The Relationship Between Current Deficit and Economic Growth: An Empirical Study on Turkey. Procedia Economics and Finance, 26. 101-108.