Çevre Muhasebesi, Çevresel Sürdürülebilirlik ve ÇED Raporlarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 32 Sayı: 1, 147 - 167, 12.03.2025

Sevgi Cengiz

https://doi.org/10.18657/yonveek.1510202

Öz

Bu çalışmada, çevre üzerinde yaşanan olumsuz ekonomik gelişmelerin maliyetlendirilerek muhasebeleştirme süreci, sürdürülebilir çevre ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporlarıyla birlikte ele alınarak teorik çerçevede incelenmesi amaçlanmıştır.
Çalışma sonucunda, çevre muhasebesi kavram ve uygulamalarının son yıllarda akademik alanda önem kazandığı, ancak işletmelerde ve muhasebe kayıtlarında yeterince uygulanmadığı ve çoğunlukla teorik düzeyde kaldığı belirlenmiştir. Ayrıca BİST Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer alan şirket sayısının az olduğu ve bu şirketlerin büyük çoğunluğunun endekse tam anlamıyla uyum sağlayamadığı, oluşturulan ÇED raporlarına ilişkin yönetmeliklerin sürekli değişikliğe uğradığı, uygulamadan ziyade daha çok teoride kaldığı, çevresel zararlara karşın caydırıcı nitelikte yaptırımların uygulanmadığı tespit edilmiş ve çevreye ilişkin muhasebe kayıtlarının ise sadece tavsiye ve öngörü niteliğinde kaldığına ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Çevre Muhasebesi, Çevresel Sürdürülebilirlik, ÇED Raporları, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi
JEL Sınıflandırması: M41, Q50, Q01

Anahtar Kelimeler

Çevre Muhasebesi, Çevresel Sürdürülebilirlik, ÇED Raporları, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi

The Review of Environmental Accounting, Environmental Sustainability and EIA Reports

Öz

In this study, it is aimed to examine the costing and accounting process of negative economic developments on the environment, together with sustainable environment and Environmental Impact Assessment (EIA) reports, within a theoretical framework.
As a result of the research, it was determined that environmental accounting concepts and practices have gained importance in the academic field in recent years, but they have not been applied sufficiently in businesses and accounting records and mostly remain at the theoretical level. In addition, it was determined that the number of companies included in the BIST Sustainability Index was low and the majority of these companies could not fully comply with the index, the regulations regarding the EIA reports were constantly changing, these regulations remained more in theory than in practice, and deterrent sanctions were not applied against environmental damage. It was determined that environmental accounting records remained only recommendations and predictions.
Key Words: Environmental Accounting, Environmental Sustainability, EIA Reports, BIST Sustainability Index
JEL Classification: M41, Q50, Q01

Anahtar Kelimeler

Environmental Accounting, Environmental Sustainability, EIA Reports, BIST Sustainability Index

Kaynakça

• Abdullah, M. W., & Yuliana, A. (2018). Corporate Environmental Responsibility: An Effort to Develop a Green Accounting Model. Jurnal Akuntansi, 22(3), 305-320.
• Akdeniz, F., Yavuz, Z., & Açar, D. (2021). Çevre Muhasebesi ve Çevresel Raporlama. Karadeniz Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 29-46.
• Akgül, U. (2013). Eylem Antropolojisinin Bileşenleri Olarak ÇED ve SED. Antropoloji, (25), 47-64.
• Aksoy, H. Ç. (2018). Kurumsal Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilirlik Performansının Ölçümü. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Altınbay, A. ve Golagan, M. (2016). Küresel Isınma Sorununa Muhasebecilerin Bakışı Karbon Muhasebesi. İnsan ve Toplum Araştırmaları Dergisi, (5)7, 2106-2119.
• Amran, A. ve Devi, S. S. (2008). The Impact of Government and Foreign Affiliate Influence on Corporate Social Reporting: The Case of Malaysia. Managerial Auditing Journal.23(4), 386-404.
• Aymaz, R. (2009). Isparta Antalya Burdur Üretim İşletmelerinin Çevre Konularına ve Çevre Muhasebesine Yaklaşımlarına İlişkin Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Çetin, A., Doğan, S. ve Çetin, O. İ. (2019). Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Çevresel Sürdürülebilirlik İlişkisi: Marmara Bölgesindeki İşletmeler Örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 625-640.
• Beyazyol, E., & Ataman, B. (2023). Sürdürülebilirlik Raporlaması ve BİST Sürdürülebilirlik Endeksine Tabi Şirketlerde Bir Araştırma. Öneri Dergisi, 18(59), 110-145.
• Çalış, Y. (2013). Çevresel Maliyetlerin Muhasebeleştirilmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1), 175-190.
• Demircioğlu, E., & Ever, D. (2020). Karbon Maliyetlerinin Belirlenmesine İlişkin Demir Çelik İşletmesinde Uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(1), 649-662.
• Durgut, M., (2015). Karbon Ticaretinin Uluslararası Muhasebe Standartlarına Göre Muhasebeleştirilmesi. Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, (3)2, 23-40.
• Ergin, H., & Okutmuş, E. (2007). Çevre Muhasebesi: Çevre Maliyetleri Ve Çevre Raporlaması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 131-152.
• Garg, M. C., & Kumar, S. (2018). The Relationship Between Corporate Environmental Reporting Practices and Company Characteristics: Evidence from India. IUP Journal of Accounting Research & Audit Practices, 17(3).
• Güler, Ç., & Çobanoğlu, Z. (1997). Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No: 52. Basım. Ankara: TC Sağlık Bakanlığı, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü yayını, 9-10.
• Haftacı, V., & Soylu, K. (2008). Çevresel Bilgilerin Muhasebesi ve Raporlanması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 92-113.
• Hiçyorulmaz, Ela, (2015). Çevre Muhasebesi ve Çimento Fabrikalarının Çevre Muhasebesine Olan Duyarlılığı: Çorum Votorantim Çimento Fabrikası Uygulaması. Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Hiçyorulmaz, E. (2022). Çevre Muhasebesi Konusunda Yazılan Lisansüstü Tezlerin İçerik Analizi ile İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(1), 114-123.
• Https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/10685/surdurulebilirlik-rehberleri
• Https://www.borsaistanbul.com/tr/endeks-detay/324/bist-surdurulebilirlik/1
• Kavut, L. (2010). Kurumsal Yönetim, Kurumsal Sosyal Sorumluluk Ve Çevresel Raporlama: Imkb 100 Şirketlerinin Çevresel Açıklamalarının İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 21(66), 9-43.
• Kaya, U. ve Akdeniz, F., (2016). Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS) Çerçevesinde Çevresel Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesi. Global Journal of Economics and Business Studies, 5(9), 09-38.
• Knachel, E., Porter, B., (2021). Accounting Considerations and Environmental Targets. Deloitte Journal, (28), 14.
• Korukoğlu, A. (2011). İşletmelerde Çevre Muhasebesi: İzmir İli Uygulaması, Ege Akademik Bakış Dergisi, 11 (1), 81-89.
• Olsen, K. H. (2007). The Clean Development Mechanism's Contributıon to Sustainable Development: A Review of the Literature. Climate Change,, 84, 59.
• Özdemirkol, M. (2023). Çevre Hakkı Açısından Ilısu Barajı ve HES Projesi Hakkında Bir Alan Araştırması. Detay Yayıncılık: Ankara.
• Özdemirkol, M. (2023). Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğinden Muafiyet Sağlayan Geçici Maddenin Çevreci Anlayış Açısından Analizi. Ekonomi Yönetim Politika, 1(1), 46-56.
• Özdemirkol, M. (2024). Yeşil Düşüncede Çevrecilik ve Ekolojizm Hakkında Bir Değerlendirme. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 20(67-Dijital Çağda Siyaset), 360-374.
• Özerhan, Y., & Sultanoğlu, B. (2018). Sürdürülebilirlik Raporu Kapsamında Çevresel Bilgilerin Raporlanması ve Güvence Denetimi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 17(53), 55-76.
• Özkol, E. (1998). Çevre Muhasebesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13(1).
• Samaduzzaman, M., Zaman, F., ve Irfan, M. S., (2013). Carbon Accounting, Green Building and Sustainability: Effects on Gross National Product (GDP). IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), (6)5, 41-45.
• Saygili, E., Yargi, S. G., & Erginer, D. (2020). Halka Açık Şirketlerin Sürdürülebilirlik Raporları Analizi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(2), 239-261.
• Süklüm, N., & Hiçyorulmaz, E. (2019). BİST Sürdürülebilirlik Endeksindeki İşletmelerin Sosyal Sorumluluk ve Çevre Muhasebesi İlişkisi Açısından İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Business and Management Studies: An International Journal, 17(4), 1806-1824.
• Süklüm, N. (2020). Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Yeşil Muhasebe ve Yeşil Denetim İlişkisine Kavramsal Bir Bakış. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(TBMM 100. YIL Özel Sayısı), 151-163.
• Şeker, Y., & Atasel, O. Y. (2021). Firmaların Çevresel Sürdürülebilirlik Değerleri ve Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu: BİST Kurumsal Yönetim Endeksi’nde Bir Araştırma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 722-761.
• Şimşek, H., & Öztürk, G. (2021). Evaluation of the Relationship Between Environmental Accounting and Business Performance: the Case of Istanbul Province. Green Finance, 3(1): 46–58
• Turgut, N. Y. (2009). Çevre Politikası ve Hukuku. (3. Baskı). İmaj Yayınevi
• Uyar, S. ve Cengiz, E., (2011). Karbon (Sera Gazı) Muhasebesi. Mali Çözüm Dergisi, (105), 47-68.
• Yelgen, E. (2022). Yeşil Muhasebe ve Uygulama Örnekleri Üzerine Bir Çalışma. Yönetim Bilimleri Dergisi, (Özel Sayı), 100-126.