THE TWO FACES OF JANUS: YAHYA KEMAL’S POETRY

Yıl 2019, Sayı: 21, 223 - 241, 01.06.2019

Hasan Turgut

Öz

Yahya Kemal Beyatlı has been a principal figure of Turkish public both with his propositions regarding the cultural sphere and with his poetry. His poetical self that he revealed during a period when his calls for social transformation became a source for continuous activism is not bereft of tensions. This article is an attempt to reinterpret one of Yahya Kemal’s most repeated themes, the past, in the light of Jacques Lacan’s conceptualization of lack. The mode of presentation belonging to the historical ethosthat became the source of the ethical and pathetic anxiety in Yahya Kemal has to tackle with an attempt for compensation. His poetry has the romantic motivation of enchanting the disenchanted world. It is not surprising to encounter the manifestations of this motivation in his poetry, which nourish social imagination and also progress from a more individual point of departure. These manifestations, however, do not always present a unidirectional appearance; they harbor both arrogance and withdrawal. The main quest of this article is to identify this dual movement and thereby problematize the dominant position of Yahya Kemal in Turkish poetry.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal Beyatlı, Jacques Lacan, past, lack

JANUS’UN İKİ YÜZÜ: YAHYA KEMAL ŞİİRİ

Öz

Yahya Kemal Beyatlı gerek kültürel alana ilişkin önermeleri gerekse şiirleriyle Türkiye kamusalının başat figürlerinden biri olmuştur. Beyatlı’nın toplumsal dönüşüm çağrılarının kesintisiz bir aktivizme kaynaklık ettiği bir zaman diliminde ortaya çıkardığı şiirsel benliği çeşitli gerilimler açısından pürüzsüz değildir. Bu inceleme Yahya Kemal şiirinin en çok tekrarlanan temalarından olan maziyi Jacques Lacan’ın eksik (lack) kavramlaştırması ışığında yeniden yorumlama denemesidir. Yahya Kemal’de etik ve patetik kaygının kaynağı haline gelen tarihsel ethos’un sunum biçimi telafi girişimiyle baş etmek durumundadır. Yahya Kemal şiiri büyüsü bozulan dünyaya yeniden büyü kazandırma yönünde romantik bir motivasyona sahiptir. Hem toplumsal tahayyüle su taşıyan hem de görece daha bireysel bir çıkıştan yol alan şiirlerinde bu motivasyonun tezahürlerine rastlamak şaşırtıcı değildir. Ne var ki bu tezahürler her zaman tek yönlü bir görünüm sergilemezler; büyüklenme ve kabuğuna çekilmeyi birlikte içerirler. Bu yazının temel arayışı da söz konusu ikili hareketi tespit ederek Yahya Kemal’in Türk şiiri içindeki hükümran pozisyonunu sorunsallaştırmak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal Beyatlı, Jacques Lacan, mazi, eksik

Kaynakça

• Adorno, Theodor W (2012). Sahicilik Jargonu: Alman İdeolojisi Üzerine (1962-1964). Şeyda Öztürk (Çev). İstanbul: Metis.
• Akgül, Alphan (2014). Anlamın Sesi: Yahya Kemal Beyatlı’nın Şiir Estetiği. İstanbul: Dergâh.
• Armağan, Yalçın (2011). İmkânsız Özerklik. İstanbul: İletişim.
• Asad, Talal (2016). Sekülerliğin Biçimleri. Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul: Metis.
• Ayhan, Ece (2002). Bir Şiirin Bakır Çağı. İstanbul: Yapı Kredi.
• Ayvazoğlu, Beşir (2008). “Mektepten Memlekete: Yahya Kemal Yerlilikten Ne Anlıyordu?”. Hayal Şiir: Yahya Kemal Beyatlı Üzerine Makaleler. Alphan Akgül (Ed.). İstanbul: İş Bankası.
• Ayvazoğlu, Beşir (1999). Eve Dönen Adam. İstanbul: Ötüken.
• Beyatlı, Yahya Kemal (2002). Aziz İstanbul. İstanbul: Yapı Kredi.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1990). Edebiyata Dair. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1966). Eğil Dağlar. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1962). Eski Şiirin Rüzgâriyle. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1961). Kendi Gök Kubbemiz. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1963). Rubâîler. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Cassin, Barbara (2018). Nostalji. Seçil Kıvrak (Çev.). İstanbul: Kolektif.
• Doğan, Mehmet Can (2018). Modern Türk Şiiri. İstanbul: Yapı Kredi.
• Freud, Sigmund (2011). Uygarlığın Huzursuzluğu. Haluk Barışcan (Çev.). İstanbul: Metis.
• Gürbilek, Nurdan (2010). Kör Ayna Kayıp Şark. İstanbul: Metis.
• Hutcheon, Linda (2002). “Rethinking the National Model”.Rethinking Literary History: A Dialogue on Theory. Linda Hutcheon, Mario J. Valdés (Ed.). New York: Oxford University.
• Jameson, Fredric (2011). Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. Nuri Plümer, Abdülkadir Gölcü (Çev.). Ankara: Nirengi.
• Kaplan, Mehmet (2008). Şiir Tahlilleri. İstanbul: Dergâh.
• Karatani, Kojin (2011). Derinliğin Keşfi. Devrim Çetin Güven, İnan Öner (Çev.). İstanbul: Metis.
• Kısakürek, Necip Fazıl (1998). İdeolocya Örgüsü. İstanbul: Büyük Doğu.
• Koçak, Orhan (1991). “Aynadaki Kitap, Kitaptaki Ayna”, Defter, 3: 65-144.
• Koçak, Orhan (2012). Kopuk Zincir. İstanbul: Metis.
• Köroğlu, Erol (2011). “Yahya Kemal Şiirinde Anlatısallık, Kapanışlar ve Tarih Anlayışı”. yeniyazı,11: 60-70.
• Mignon, Laurent (2008). “Yahya Kemal ve Jean Moreas’ın Mirası: Taklitten Sahiplenmeye”, Hayal Şiir: Yahya Kemal Beyatlı Üzerine Makaleler. Alphan Akgül (Ed.). İstanbul: İş Bankası.
• Mollaer, Fırat (2016). Tekno Muhafazakârlığın Eleştirisi. İstanbul: İletişim.
• Öğün, Süleyman Seyfi (2008). “Şehre Tepeden Bakan Adam”.Hayal Şiir: Yahya Kemal Beyatlı Üzerine Makaleler. Alphan Akgül (Ed.).İstanbul: İş Bankası.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2001). Yahya Kemal. İstanbul: Yapı Kredi.
• Tura, Saffet Murat (1989). Freud’dan Lacan’a Psikanaliz. İstanbul: Metis.
• Uyar, Turgut (2017). Bir Şiirden. İstanbul: Yapı Kredi.
• Uysal, Sermet Sami (1959). Yahya Kemal’le Sohbetler. İstanbul: Kitap.
• Yavuz, Hilmi (2013). Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar. İstanbul: Yapı Kredi.
• Žižek, Slavoj (2011). İdeolojinin Yüce Nesnesi. Tuncay Birkan (Çev.). İstanbul: Metis.
• Žižek, Slavoj (2006). Kırılgan Temas. Tuncay Birkan (Çev.). İstanbul: Metis.