Üniversitelere Bağlı Tıp Kütüphanelerinde Değişim ve Uygulama Örnekleri

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 10 - 24, 03.05.2021

Huriye Çolaklar

https://doi.org/10.2399/yod.20.545262

Öz

Tıp bilimi; hastalıklarla mücadele etme, iyileştirme, tedavi yöntemleri geliştirme, hastalıkları önleme, sağlıklı yaşam kalitesini artırma konularında sürekli araştırma yapar. Tıp bilimini destekleyen ve geliştiren tıp eğitimi oldukça eski bir geçmişe sahip olup, üniversitelerin tıp fakültelerinde nitelikli ve yetkin hekimlerin yetişmesini sağlar. Devletler, sağlık politikalarında sağlıklı bireyler yetiştirmek amacıyla sağlık hizmetlerine ve eğitime önem verirler. Günümüzde hem tıp eğitiminin gerçekleştirilmesinde hem de kaliteli sağlık hizmetinin verilmesinde tıp kütüphanecilerinin klinik uygulamalara katılması, bilimsel araştırma faaliyetlerinde yer alması, tıp eğitimini desteklemesi ve üniversite hastanelerinde sağlık ekibinin ayrılmaz bir parçası olarak yer alması kaçınılmazdır. Hekimlerin, akademisyenlerin, öğrencilerin ve diğer sağlık profesyonellerinin iyi bir tıp eğitimi almalarının yanı sıra alanlarıyla ilgili doğru, güncel, kanıta dayalı bilgiyi en ekonomik, en hızlı ve en kolay bir şekilde elde etmeleri gerekir. Bu alanda gereksinim duyulan kanıta dayalı, tıbbi bilgi ve belgeyi tıp kütüphaneleri sağlar. Bu bağlamda tıp kütüphanelerinde sunulan hizmetler, sahip oldukları bilgi kaynakları ile elde edilen tıbbi bilginin yönetilmesi işlemleri kendine özgü özellikler taşır. Çalışmada, betimleme ve literatür incelemesi yönteminden yararlanılarak tıp kütüphanesi kullanıcılarının bilgi arama davranışları, aradıkları bilginin özellikleri ve bu kütüphanelerde sunulan bilgi hizmetleri değerlendirilmiştir. Bu konuda hem dünyada hem de Türkiye'deki önemli ve büyük tıp kütüphanelerinin bilgi hizmetlerine ilişkin uygulama örneklerine yer verilmiştir. Tıp kütüphanelerinin web sayfaları içerik, derme, tasarım, sundukları hizmetler ve yenilikler açısından analiz edilmiştir. Çalışmada, tıp kütüphanelerinin 21. yüzyıldaki değişimi ve tıp kütüphanecilerinin rolü incelenmiştir. Çalışma sonucunda tıp kütüphanelerinin bilgi yönetimi ve teknolojik gelişmelerin yanı sıra kanıta dayalı tıp ile yeni hizmetler sunması, yeni roller ve yeni sorumluluklar üstlenmesine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi hizmetleri, kütüphane hizmetleri, tıp kütüphaneleri, tıp okuryazarlığı, üniversiteler

Examples of Change and Practice in University-Affiliated Medical Libraries

Öz

Medical sciences constantly conduct research on combating diseases, healing, developing treatment methods, preventing diseases, and increasing the quality of health. Medical education, which supports and fosters medical sciences, has a very long history and it ensures that well-qualified and competent physicians are trained in the medical faculties of universities. States pay particular attention to health services and education in their health policies so as to have healthy individuals. Today, it is inevitable for medical librarians to participate in clinical practice, take part in scientific research activities, support medical education, and take part in university hospitals as an integral part of the medical team, both in the delivery of medical education and in the provision of quality health care. Physicians, academics, students, and other healthcare professionals should receive a high-quality medical education, as well as obtain accurate, up-to-date, evidence-based information about their field in the most economical, fastest and easiest way. Medical libraries provide the evidence-based, medical information and documentation required in this field. The services offered in medical libraries and the processes of managing medical information obtained through their own information resources have unique features. In the current study, the information seeking behaviors of medical library users, the characteristics of the information they seek and the information services offered in these libraries were analyzed using the method of description and literature review. To present the exemplary information services practices of some important and large medical libraries both in Turkey and the world, their web pages were analyzed by their content, collection, design, services and innovations. The change of medical libraries in the 21st century and the role of medical librarians were also analyzed. Based on the results, it can be highlighted that besides offering information management, medical libraries offer new services, while assuming new roles and responsibilities by drawing on evidence-based medicine and technological developments.

Anahtar Kelimeler

Information services, library services, medical libraries, medical literacy, universities

Kaynakça

• Aker, S. (2018). Predatory dergi tehlikesi büyüyor. Turkish Journal of Public Health, 16(3), 234–236.
• Al, U. (2002). Üniversite kütüphanelerinde bilgi hizmetlerinin internet aracılığıyla pazarlanması. Bilgi Dünyası, 3(19), 1–11.
• Alkan, N. (2008). Klinik tıp kütüphaneciliği. Bilgi Dünyası, 9(2), 315–347.
• Baydur, G. (1988). Tıp literatürüne erişim ve Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi (NLM). Türk Kütüphaneciliği, 2(1), 3–7.
• Bayter, M. (2018). Tıp kütüphanelerinde yenilikçi bilgi hizmetleri. G. Güneş, & V. Kandur (Ed.), Kütüphanecilikte önemli uzmanlık alanı: Tıp kütüphaneciliği ve günümüz Türkiye’sindeki durumu içinde (s. 71–81). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Merkez Kütüphanesi (2019). Erişim adresi http://bezmialem.edu.tr/tr/Sayfalar/idari/kutuphane-vedokumantasyon-direktorlugu/ana-sayfa.aspx (15 Mart 2019).
• BMA Library (2019). British Medical Association. Erişim adresi https://www.bma.org.uk/library (14 Mart 2019).
• Boston Medical Library (BML) (2019). Erişim adresi https://legacy.countway.harvard.edu/bml/index.htm (18 Ocak 2019).
• Bozkurt, H. G. (2019). Tıp akademisyenlerinin bilgi arama davranışları ve güncel eğilimler: Dokuz Eylül Üniversitesi örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Callari, R. (2009). Web 4.0: Trip down the rabbit hole or brave new world? Erişim adresi http://www.levidepoches.fr/contagiousideas/2009/06/web-40trip-down-the-rabbit-hole-or-brave-newworld.html/ (9 Ocak 2019).
• Çolaklar, H. (2018a). Sağlık bilimleri kütüphanelerinde bilgi hizmetlerinin sunumu: Kanıta dayalı uygulamalar. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 253–268.
• Çolaklar, H. (2018b). Tıp kütüphaneciliğine innovasyonel bir yaklaşım. G. Güneş, & V. Kandur (Ed.), Kütüphanecilikte önemli uzmanlık alanı: Tıp kütüphaneciliği ve günümüz Türkiye’sindeki durumu içinde (s. 105–132). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Çolaklar, H. (2018c). Tıp ve sağlık alanındaki öğrencilere, hekimlere, akademisyenlere verilen kütüphane hizmet örnekleri. 1. Sağlıkta Bilgi ve Belge Yönetimi Sempozyumu, 22–23 Kasım 2018, Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi, İstanbul. Erişim adresi http://sempozyum.bezmialem.edu.tr/images/sunumlar/Huriye-colaklar.pdf (17 Haziran 2020).
• Çolaklar, H. (2018d). Türkiye’de sağlık bilimleri ve tıp kütüphaneciliği: Üniversitelerin tıp kütüphaneleri üzerine bir inceleme. A. Şenkal (Yayın Yön.); D. B. Sarıipek, & B. Yenihan (Ed.), Sos-Nat Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yeni Yaklaşımlar ve Eğitimler Kongresi, 8–9 Kasım 2018, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli (s. 271–298). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Vakfı Yayınları.
• Çolaklar, H. (2018e). Türkiye’de tıp kütüphaneleri: Elektronik süreli yayın hizmetlerinin yönetimi. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Çolaklar, H., & Güneş, G. (2011). ÜNAK Tıp ve Sağlık Bilimleri Çalışma Grubu faaliyetleri. A. Yıldızeli, A. Arıkan, & T. Çakmak (Ed.), ÜNAK 2009: Bilgi Çağında Varoluş: Fırsatlar ve Tehditler Sempozyumu, 1–2 Ekim 2009, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul (s. 39–45). İstanbul: Yeditepe Üniversitesi.
• Çolaklar, H., Güneş, G., & Yıldızeli, A. (2010). Turkish medical information system and medical librarianship. Library and Information Science Research, 14, 27–39.
• Ekene, U., Agbo, A. D., & Onyekweodiri, N. E. (2016). Assessment of availabile resources and library services provided in two medical libraries in South-East Nigeria. International Journal of Library Science, 5(1), 1–6.
• Gökçearslan, Ş. (2011). Semantik web (Web 3.0) ve eğitim amaçlı kullanımı. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 2(4), 1–15.
• Guess, P. C., Schultheis, S., Bonfante E. A., Coelho, P. G., Ferencz J. L., & Silva N. R. (2011). All-ceramic systems: laboratory and clinical performance. Dental Clinics of North America, 55(2), 333–352.
• Güneş, G. (2018). Kanıta dayalı çalışmalarda yeni bilimsel yaklaşımlar. G. Güneş, & V. Kandur (Ed.), Kütüphanecilikte önemli uzmanlık alanı: Tıp kütüphaneciliği ve günümüz Türkiye’sindeki durumu içinde (s. 33–52). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Güneş, Ü. (2017). Hemşirelikte kanıta dayalı uygulama sürecinin adımları. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi (UHD), 9, 171–187.
• Gürdal, O. (2000). Tekstil endüstrisinde enformasyon olgusu. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri (2019). Erişim adresi http://www.library.hacettepe.edu.tr/ (15 Mart 2019).
• Harvard Library Hollis Catalog (2019). Erişim adresi http://id.lib.harvard.edu/aleph/001230336/catalog (12 Mart 2019).
• HLWIKI International (2018). Clinical librarianship. Erişim adresi http://hlwiki.slais.ubc.ca/index.php/Clinical_librarianship (13 Kasım 2018).
• Işık, D. (2013). Üniversite kütüphanelerinde Web 2.0 teknolojilerinin kullanımı ve web tabanlı kullanıcı eğitimi için öneriler. Türk Kütüphaneciliği, 27(1), 100–116. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kütüphanesi (2019). Erişim adresi http://cerrahpasa.istanbulc.edu.tr/tr/content/cerrahpasa-kutuphane/tarihce (14 Mart 2019).
• İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Kütüphanesi (2019). Erişim adresi http://istanbultip.istanbul.edu.tr/tr/content/istanbultip-fakultesi-hulusi-behcet-kutuphanesi/kutuphanemiz (14 Mart 2019).
• İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi YouTube hesabı (2019). Erişim adresi https://www.youtube.com/channel/UCLk1qacRKCh15fFue0HN6Ow (16 Mart 2019).
• Kavaklı, A., Öğetürk, M., Kuş, İ., Pekmez, H., Türkoğlu, A., & Sarsılmaz, M. (2003). Tıp öğrencisi bakış açısıyla Latince terminoloji. Tıp Eğitimi Dünyası, 10, 2–6.
• Kocaman, G. (2003). Hemşirelikte kanıta dayalı uygulama. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2(4), 61–69.
• Koç Üniversitesi Kütüphanesi Dijital Koleksiyonu (2019). SKL Digital Collections. Erişim adresi http://cdm21054.contentdm.oclc.org/cdm/ (15 Mart 2019).
• Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Kütüphanesi (2019). Erişim adresi https://library.ku.edu.tr/sbkutuphanesi (15 Mart 2019).
• LibGig (2019). Medical librarianship. Erişim adresi https://www.libgig.com/careerprofiles/medical-librarianship/ (6 Ocak 2019).
• MLA (2019). Medical Library Association. Erişim adresi https://www.mlanet.org/ (7 Ocak 2019).
• NEJM LibraryHub (2017). The 21st century medical librarian: More vital than ever. Erişim adresi https://libraryhub.nejm.org/articlehub/2017/06/21st-century-medical-librarian-vital-ever/ (13 Kasım 2018).
• New England Collaborative Data Management Curriculum (NECDMC) (2019). Erişim adresi https://library.umassmed.edu/resources/necdmc/index (14 Mart 2019).
• NLM (2019). National Library of Medicine. Erişim adresi https://www.nlm.nih.gov/ (16 Ocak 2019).
• Noh, Y. (2015). Imagining library 4.0: Creating a model for future libraries. The Journal of Academic Librarianship, 41(6), 786–797.
• Obuz, D. (2016). Geçmişten günümüze değişen bilgi hizmetleri. Yayımlanmamış lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Bilgi ve Belge Yönetimi, Ankara.
• Odabaş, H., & Odabaş, Z. Y. (2009). Web tabanlı yükseköğretim programları için kütüphane hizmetleri ve uygulamaları. Sosyal Bilimler Dergisi 9(42), 83–103.
• Olukçuoğlu, İ. E. (2018). Tıp ve sağlık bilimlerinde kütüphanenin akademik iletişimdeki rolü: OMÜ örneği. G. Güneş, & V. Kandur (Ed.), Kütüphanecilikte önemli uzmanlık alanı: Tıp kütüphaneciliği ve günümüz Türkiye’sindeki durumu içinde (s. 59–68). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Reitz, J. M. (2019). ODLIS: Online dictionary for library and information science. Erişim adresi https://www.abc-clio.com/ODLIS/odlis_b.aspx (12 Ocak 2019).
• Roth, B. G. (1978). Health information for patients: The hospital library’s role. Bulletin of the Medical Library Association, 66(1), 14–18.
• Ruacan, Ş. (2018). Günümüzde doktorlar kütüphanecilerden neler bekliyorlar? G. Güneş, & V. Kandur (Ed.), Kütüphanecilikte önemli uzmanlık alanı: Tıp kütüphaneciliği ve günümüz Türkiye’sindeki durumu içinde (s. 7–12). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Salihoğlu, R. (2010). Tıp ve sağlık kuruluşlarında bilgi erişim, bütünleşik enformasyon yönetimi sistemi ve bilgi yönetimi uygulaması: Başkent Üniversitesi Hastanesi için bir model önerisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi. Erişim adresi http://remzisalihoglu.weebly.com/uploads/3/9/8/3/3983953/tipvesaglik.pdf (17 Haziran 2020).
• Sert, I. İ. (2012). Web 2.0, Web 3.0 ve kütüphaneler: Araştırma alışkanlığı nereye gidiyor? I. İ. Sert, & H. Çolaklar (Ed.), Yeni teknolojiler ışığında bilgi ve belge yönetimi içinde (s. 145–149). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Sincan, M. (2003). Kanıta dayalı tıp ve tıp kütüphaneciliği. Bilgi Dünyası, 4(1), 64–72.
• Türk Medline (2019). Erişim adresi http://www.turkmedline.net/ (21 Mart 2019).
• Türk Medline Literatür Tarama (2019). Erişim adresi http://literaturtarama.com/ (21 Mart 2019).
• Türkçüer, İ. (2010). Acil tıpta güncel bilgiye ulaşmak: İnternet. Turkish Journal of Emergency Medicine, 10(1), 42–47.
• Türkiye Atıf Dizini (2019). Erişim adresi http://www.atifdizini.com/ (21 Mart 2019).
• Uçak, N. Ö. (2015). Tıbbi bilgiye erişim: Ders notları. Erişim adresi www.bby.hacettepe.edu.tr/bilgisistemi/dersduydosya/apc3cx08.ppt (22 Ekim 2015).
• Uçak, N. Ö. (2016). Tıpta bilgi yönetimi 2: Tıp kütüphaneleri tıp kütüphaneciliği: Ders notları. Erişim adresi https://slideplayer.biz.tr/slide/10174324/ (13 Ocak 2019).
• Uçak, N. Ö. (2018). Tıp kütüphanecilerinin değişen rolleri ve eğitimleri. G. Güneş, & V. Kandur (Ed.), Kütüphanecilikte önemli uzmanlık alanı: Tıp kütüphaneciliği ve günümüz Türkiye’sindeki durumu içinde (s. 21–30). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• ULAKBİM Tıp Veri Tabanı (2019). Erişim adresi http://ulakbim.tubitak.gov.tr/tr/hizmetlerimiz/tip-veri-tabani (21 Mart 2019).
• UMSS Lamar Soutter Library (2019). Erişim adresi https://library.umassmed.edu (12 Mart 2019).
• Uşen, S. (2002). Yirmibirinci yüzyılda tıp kütüphanecilerinin değişen rolleri. Bilgi Dünyası, 3(1), 93–99.
• Uysal, E. K., & Uçak N. Ö. (2013). Tıp akademisyenlerinin kanıta dayalı bilgi gereksinimleri ve bilgi arama davranışları. Bilgi Dünyası, 14(1), 37–61.
• Wedgeworth, R. (Ed.) (1993). World encyclopedia of library and information services. Chicago, IL: American Library Association.
• Yıldız, A. K. (2011). Bilgi hizmetlerinde değişim yönetimi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (2013). İlk çağ Anadolu uygarlıklarında kütüphane/arşiv kurumu. B. Yılmaz (Ed.), M. Turgut & İ. Yılmaz (Fotoğ.), Anadolu kütüphaneleri içinde (s. 6–7, 37–57). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• YÖK (2018). Üniversitelerimiz. Erişim adresi http://www.yok.gov.tr/web/guest/universitelerimiz (19 Ekim 2018).