Sağlık İnsan Gücü Eğilimleri: Son On Yılın Sistematik Bir Analizi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 625 - 637, 31.12.2021

Ayten Doğan-keskin , Neriman Aral

https://doi.org/10.2399/yod.20.806187

Cited By: 1

Öz

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlık insan gücünü, sağlık sisteminin temel yapı taşlarından biri olarak tanımlamaktadır. Sağlıkta insan gücü, sağlık sistemini yönlendirmektedir. DSÖ’ye göre dünyada sağlık çalışanı açığı olduğu tahmin edilmektedir. Sağlığa olan talep sağlık arzından daha fazla olduğunda, sağlık insan gücü ve sağlık hizmeti sunumu açısından problemler meydana gelebilmektedir. Bazı çalışmalar Türkiye’de sağlık çalışanlarının sayısının yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır. Buna ek olarak bazı çalışmalar ise sağlıkla ilgili çeşitli meslek alanlarında yeterli sayıda sağlık çalışanın bulunduğunu ifade etmektedir. Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisi gençlerin meslek tercihlerini de etkilemiş ve gençlerin ilk tercihi sağlık sektörü olmuştur. Dolayısıyla sağlık sektörüne, sağlıkla ilgili mesleklere talebin artması olasıdır. Bu noktada sağlık insan gücü planlaması çok daha önemli hale geldiği için bu çalışmanın pandemi döneminde yapılması önem taşımaktadır. Sağlık insan gücünde planlamanın ve üniversite eğitiminin öneminden dolayı, bu çalışmada Türkiye’de son on yılda sağlıkla ilgili fakülte ve program sayıları ve kontenjanları, öğretim elemanı sayıları, öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayıları incelenmiştir. Sağlık insan gücü eğilimlerinin incelendiği bu çalışmaya göre sağlıkla ilgili program ve fakültelerin tamamının son on yılda sayı ve kontenjanlarının hızla arttığı, öğretim elemanı sayılarının ise bazı programlarda yeterli olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık çalışanı, sağlık eğitimi, sağlık insan gücü

Health Human Resources Trends: A Systematic Review of the Past Decade

Öz

The World Health Organization (WHO) defines healthcare human resources as one of the basic building blocks of the health system. Human resources drive the health system. The WHO has reported a global shortage of health workers. When the demand for healthcare is higher than the supply, problems can arise in terms of healthcare human resources and delivery. Some studies suggest that there is an insufficient number of healthcare employees in Turkey, whereas others report that the number of healthcare workers is sufficient in some health fields. The Covid-19 pandemic, which has influenced the whole world, has also changed the profession choices of young people, who are now placing the professions related to healthcare at the top of their list. Therefore, both the demand for and the interest in the healthcare sector and the related occupations are likely to increase. As health human resources planning grows in importance, carrying out this study during the pandemic period becomes critical. Considering the importance of health human resource planning and university education, and focusing on the human resources trends in the healthcare sector, this study analyzed the number of health-related faculties and programs, student quotas, academic staff, and the number of students per faculty member. The findings indicate that the number and student quota of all the healthcare programs and faculties have increased rapidly in the past decade; however, the number of academic staff in some programs remains insufficient.

Anahtar Kelimeler

Health education, health human resources, health worker

Kaynakça

• Ahmed, J. U. (2010). Documentary research method: New dimensions. Indus Journal of Management & Social Sciences, 4(1), 1–14.
• Akdağ, R. (2008). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 749.
• Akgün, S., & Al-Assaf, A. F. (2014). Sürdürülebilir sağlık sistemleri, sağlık insan gücü planlaması. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 1(1), 1–10.
• Algül, Ö., & Balcı, E.Ö. (2011). Sağlık hizmetlerinde uzaktan eğitim neden gereklidir? 11th International Educational Technology Conference, May 25–27, 2011, İstanbul.
• Anand, S., & Bärnighausen, T. (2004). Human resources and health outcomes: Cross-country econometric study. The Lancet, 364(9445), 1603–1609.
• Anılan, H., Çemrek, F., & Anagün, Ş. S. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçimi ve üniversite tercihlerine ilişkin görüşleri (Eskişehir örneği). E-journal of World Sciences Academy, 3(2), 238–249.
• Ata, B., & Urman, B. (2008). Sistematik derlemelerin kritik analizi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Dergisi, 5(4), 233–240.
• Atalay, B. (2015). Kliniklerin kapasite yönetiminde ve insan gücü planlamasında zamana dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 1(1), 40–61.
• BM Raporu (2015). The millennium development goals report. Erişim adresi https://www.un.org/millenniumgoals/2015_MDG_Report/pdf/MDG%202015%20PR%20Global.pdf (1 Mart 2020).
• Boztok, D., & Kılıç, B. (1995). Sağlık insan gücü planlaması. Çalışma Ortamı Dergisi, 23, 7–10.
• Buchan, J., Campbell, J., & McCarthy, C. (2020). Research to support evidence-informed decisions on optimizing the contributions of nursing and midwifery workforces. Human Resources for Health, 18(23), 1–2.
• Buckley, L., Berta, W., Cleverley, K., Medeiros, C., & Widger, K. (2020). What is known about paediatric nurse burnout: A scoping review. Human Resources for Health, 18(1), 1–23.
• Can, A. (2013). Nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2017). Sağlık sektörü. Ulusal İstihdam Stratejisi 5. İzlem ve Değerlendirme Kurulu Toplantısı, 130-138. Erişim adresi http://www.uis.gov.tr/SektorStratejileri/Saglik#horizontalTab3 (13 Nisan 2020).
• Çapan, B. E., & Owen, F. K. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin yönelmeyi düşündükleri eğitim alanları ve kariyer psikolojik danışmanlığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 551–568.
• Çapar, H. (2019). Sağlık alanında meslekleşme ve Türkiye’nin yaşadığı sorunlar. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 803–816.
• Fişek, N. (1991). Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinde sağlık politikaları. Toplum ve Hekim, 48, 2–4.
• Fişek, N., & Dirican, M. R. (1973). Halk sağlığında 50 yıl. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu IV. Bilim Kongresi, 5–8 Kasım 1973, Ankara.
• Günay, D., & Günay, A. (2017). Türkiye’de yükseköğretimin tarihsel gelişimi ve mevcut durumu. Yükseköğretim Dergisi, 7(3), 156–178.
• Kandemir, O., & Kaya, F. (2010). Gelir dağılımının yüksek öğrenimde fırsat eşitliğine etkisi: Türkiye’de özel üniversite gerçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 557–566.
• Kapıcıoğlu, M. S., Isler, V., Bulun, M., Toprak, S., Okutanoglu, A., Gülnar, B., ... Bıkmaz, I. (2003). Tıp eğitiminde senkron eğitim ve Selçuklu Tıp Fakültesi’ndeki uygulamaları. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(3), 137–141.
• Kosdak, M. (2019). Türkiye’de sağlık insan gücü planlaması geçmiş ve gelecek. Erişim adresi http://www.sdplatform.com/Dergi/1154/Turkiyede-saglik-insan-gucu-planlamasi-Gecmis-ve-gelecek.aspx (30 Nisan 2020).
• Ned, L., Tiwari, R., Buchanan, H., Van Niekerk, L., Sherry, K., & Chikte, U. (2020). Changing demographic trends among South African occupational therapists: 2002 to 2018. Human Resources for Health, 18(1), 1–12.
• Okumuş, N., Eğin, E., Kosdak, M., & Çipil, Z. (2016). Sağlık çalışanlarının uluslararası göçü/istihdamı. Sağlık İnsan Gücü Planlama Daire Başkanlığı E-Bülteni, 2, 1–16.
• ÖSYM (2020a). Yükseköğretime geçiş sınavı. Erişim adresi https://www.osym.gov.tr/TR,797/2010-sinavlari.html (23 Mayıs 2020).
• ÖSYM (2020b). Yükseköğretim kurumları sınavı. Erişim adresi https://www.osym.gov.tr/TR,16853/2019.html (23 Mayıs 2020).
• Özgül, B. (2018). Türkiye'de ön lisans düzeyinde sağlık eğitimi ve geleceği. Vizyoner Dergisi, 9(21), 129–144.
• Özkan, Ş., & Uydacı, M. (2014). İş yüküne dayalı sağlık insan kaynakları ihtiyacı belirlenmesi: Kocaeli ili radyoloji teknisyenleri üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 36(2), 237–250.
• Sağlık Bakanlığı (2000). Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı 2000 yılı istatistik yıllığı. Erişim adresi https://dosyasb. saglik.gov.tr/Eklenti/23521,2000-yili11pdf.pdf?0 (5 Mayıs 2020).
• Sağlık Bakanlığı (2014). 2023 yılı sağlık iş gücü hedefleri ve sağlık eğitimi. Ankara: Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 958.
• Sağlık Bakanlığı (2018). Sağlık istatistikleri yıllığı 2018. Erişim adresi https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/36134,siy2018trpdf.pdf?0 (8 Mayıs 2020).
• Sağlık Bakanlığı (2020). Bakan Koca, koronavirüse ilişkin son durumu değerlendirdi. Erişim adresi https://www.saglik.gov.tr/TR,65032/bakankoca-koronaviruse-iliskin-son-durumu-degerlendirdi.html (8 Mayıs 2020).
• Solak, M. (2014). Türkiye’de sağlık eğitimi ve sağlık insan gücü durum raporu. Ankara: YÖK Yayın No: 2014/1.
• Szabo, S., Nove, A., Matthews, Z., Bajracharya, A., Dhillon, I., Singh, D. R., ... Campbell, J. (2020). Health workforce demography: A framework to improve understanding of the health workforce and support achievement of the Sustainable Development Goals. Human Resources for Health, 18(1), 1-10.
• Şantaş, F., Özer, Ö., & Çıraklı, Ü. (2012). Türk kalkınma planlarında sağlık insan gücü planlaması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 45–59.
• TGSP (2020). Türkiye’nin gençleri COVID-19 araştırması. Erişim adresi http://tgsp.org.tr/Uploads/Document/TGSP_Covid_19_Saha.pdf (17 Mayıs 2020).
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019–2023). Erişim adresi http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf (15 Nisan 2020).
• TÜİK (2020). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. Erişim adresi http://www.tuik.gov.tr/OncekiHBArama.do (1 Mayıs 2020).
• Uydacı, M., & Özkan, Ş. (2015). Türkiye’de sağlık sektöründe insan kaynakları sisteminin incelemesi. Öneri Dergisi, 11(44), 221–238.
• WHO (1948). What is the WHO definition of health? Erişim adresi https://www.who.int/about/who-we-are/frequently-asked-questions (13 Nisan 2020).
• WHO (2006). The world health report 2006. Erişim adresi https://www.who.int/whr/previous/en/ (13 Nisan 2020).
• WHO (2017). Health workforce. Erişim adresi https://www.who.int/health-topics/health-workforce#tab=tab_1 (20 Kasım 2020).
• YÖK (2020). Bilgi yönetim sistemi. Erişim adresi https://istatistik.yok.gov.tr/ (20 Mart 2020).
• Zhang, X., Lin, D., Pforsich, H., & Lin, V. W. (2020). Physician workforce in the United States of America: Forecasting nationwide shortages. Human Resources for Health, 18(1), Article 8.