Suçlamaların Gölgesinde Bir Kırım Hanı: Murad Giray Han

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 6, 1 - 18, 16.07.2019

Cihan Yalvar

Öz

Osmanlı Tarihi ve
Kırım Hanlığı Tarihi açısından oldukça önemli sonuçlar
doğuran 1683 II. Viyana Kuşatması’nın başarısızlıkla
sonuçlanmasının nedeni genellikle dönemin Kırım Hanı olan
Murad Giray Han’ın görevine riayet etmemesi ile açıklanmaktadır.
Sözü edilen dönemde ve daha sonraki yıllarda kaleme alınmış
olan Osmanlı ve Kırım kaynaklarında bu başarısız seferin tek
nedeninin Kırım Hanı ve onun meydana gelen savaştaki tutumu
olmadığı görülmektedir. Bu kuşatmanın başarısızlıkla
sonuçlanmasının ardından Osmanlı Devleti’nin güç kaybederek
gerileme sürecine girmesi ve aynı sürecin de Kırım Hanlığı’nda
görülmesi Murad Giray’ın hanlığı dönemindeki faaliyetleri ve
II. Viyana Kuşatması esnasında meydana gelen olayları dikkatlice
incelemek gerekmektedir. Bu makale esas olarak Murad Giray Han’ın
II. Viyana Kuşatması sırasındaki tutumu ile Osmanlı-Rusya ve
Kırım Hanlığı’nın iç ve dış politikaları çerçevesinde
Murad Giray Han hakkında yazılan bir biyografi denemesidir. 

Anahtar Kelimeler

Kırım Hanlığı, Murad Giray Han, II. Viyana Kuşatması

Kaynakça

• Başer, Alper, “Kırım Hanlığı Tarihini Konu Alan Müstakil Eserler ve Yeni Bir Kaynak Tarih-i Mevkûfati”, Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, Volume6/1, Winter, 2011, s. 747-762.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704), haz. Dr. Abdülkadir Özcan, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Demir, Uğur, Tarih-i Mehmed Giray (Değerlendirme-Çeviri Metin), T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Tarihi, Yayınlanmamış Yl Tezi, İstanbul, 2006.
• Derin, Derya, Abdülgaffar Kırımî’nin Umdet’ül-Ahbar’ına (Umdet’üt-Tevarih) Göre Kırım Tarihi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü-Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yl Tezi, Ankara, 2003.
• Fisher, Alan, Kırım Tatarları, çev. Eşref B. Özbilen, İstanbul, Selenge Yayınları, 2009.
• Halim Giray, Gülbün-ü Hânân (Kırım Hanları Tarihi) Değerlendirme-Metin-Tıpkıbasım, ed. Bekir Günay, haz. Alper Başer-Alper Günaydın, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Avrasya Enstitüsü Yayınları:3, 2013.
• Hammer, Baron Joseph Von Purgstall, Osmanlı Devleti Tarihi (1676-1699), Cilt: XII. , İstanbul, Üçdal Neşriyat, 1986.
• Hammer, Joseph Von Purgstall, Kırım Hanlığı Tarihi, çev. Seyfi Say, İstanbul, İnsan Yayınları, 2013.
• İnalcık, Halil, “Giray”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XIV. , Ankara, 1996, s. 76-78.
• İnalcık, Halil “Osmanlı-Rus İlişkileri 1492-1700”, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999, s. 25-36.
• İnalcık, Halil, “Kırım Hanlığı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XXV. , Ankara, 2002, s. 450-458.
• İnalcık, Halil, Devlet-‘i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar III. Köprülüler Devri, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• İnalcık, Halil, Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1700, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 4 (1640-1774), çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul, Yeditepe Yayınları, 2009.
• Karaçay Türkal, Nazire, Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7 Şubat 1695), T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yl Tezi, İstanbul, 2012.
• Kocegarov, Kirill, “The Moskow Uprising of 1682 Relations between Russia, the Crimean Khanate, and Polish-Lithuanian Commonwealth”, The Crimean Khanate between East and West (15th-18th Century), ed. Denise Klein, Harrassowitz Verlag, Weisbaden, 2012, s. 59-73.
• Krolikowska, Natalia, Law and Division of Power in the Crimea Khanate A Study on the Reign of Murat Giray (1678-1683), Instıtute of History University of Warsaw, Yayınlanmış Doktora Tezi, Warsaw, 2010.
• Kurat, Akdes Nimet, IV.-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, Murat Kitabevi Yayınları, 1992.
• Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Özcan, Abdülkadir, “Merzifonlu Kara Mustafa Paşa”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XXIX. ,Ankara, 2004, s. 246-248.
• Öztürk, Yücel, Özü’den Tuna’ya Kazaklar-1, İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2004.
• Öztürk, Yücel, “Kırım Hanlığı”, Türkler, C. VIII. , Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 480-513.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt III. , Kısım I. , II. Selim’in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Ülküsal, Müstecip, Kırım Türk Tatarları (Dünü-Bugünü-Yarını), İstanbul, Baha Matbaası, 1980.
• Yılmaz, Mehtap, Vekayi’name (Vekayi-i Bec) (Metin ve Değerlendirmesi), T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yl Tezi, İstanbul, 2006.
• Zınkeısen, Johann Wılhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 5 (1699-1774), çev. Nilüfer Epçeli, ed. Erhan Afyoncu, İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2011.