Yeşil İdeolojiler Bağlamında Yeşil Siyasetin Türkiye’deki Siyasi Partilere Yansımaları

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 17 - 57, 18.12.2019

Esra Banu Sipahi Selçuk Dinçer

Öz

Doğanın dengesinin
insan müdahalesi sonucu bozulması ile gündeme gelen çevresel sorunların, zaman
içinde sınır tanımadığı anlaşılmıştır. Çevresel yıkımın etkileri ve önemi
anlaşıldıkça konuya olan ilgi de artmış, yıkımın önüne geçilebilmesi ve verilen
zararların telafi edilebilmesi için düşünsel alanda yeni akımlar ortaya
çıkmıştır.

Özellikle 1960’lı
yılların politik rüzgârlarıyla çevresel sorunlara çözüm bulma çabaları ve yeşil
düşüncenin yeni toplumsal hareketler ile şekillenmesi, yeşil düşüncenin ideolojik
gelişme arayışına da temel oluşturmuştur. Bu kapsamda faşizm, feminizm,
sosyalizm ve liberalizm gibi ideolojilerin ekolojik düşünceyle yeniden
yorumlanması ile yeşil ideolojiler ortaya çıkmıştır. Yeşil ideolojiler ile
çevresel sorunlar politikaya konu olmuş, bu bağlamda da yeşil ideolojilerin
siyasal boyutunu oluşturan yeşil partiler dünya siyasetinde yerini almaya başlamışlardır.
Özellikle Alman ve İngiliz yeşil parti örnekleri, siyasi anlamda yeşil
partilerin siyasi temsil noktasında önemli bir dönüm noktasını oluşturmuştur.

Yeşil düşüncenin
gelişimi, siyasette ve ekonomide çevreci eğilimlerin güçlenmesi, akademik
alanda önemli bir çalışma alanı olarak yeşil politik teoriyi biçimlendirmiştir.
Sözü edilen gelişmelerden hareketle kaleme alınan bu çalışma ile yeşil
düşünceye temel oluşturan ekofaşizm, ekofeminizm, ekososyalizm, ekoliberalizm
ve yeşil muhafazakârlık gibi ideolojilerin temel argümanlarından hareketle,
yeşil ideolojilerin yeşil siyasete yansımaları Dünya örnekleri üzerinden
değerlendirilmekte ve Türkiye’deki yansımaları analiz edilmektedir.

Türkiye’nin yeşil parti deneyimi siyasi yaşama
belirgin bir biçimde etki edecek bir düzeye erişememiş olsa da artan çevre
sorunları ve yurttaşların çevreye olan duyarlılığındaki artış, siyasi
partilerin gerek parti programlarında gerekse de seçim beyannamelerinde çevreye
yer vermeleri sonucunu doğurmuştur. Bu çalışmada, 24 Haziran 2018 Türkiye genel
seçim sonuçları çerçevesinde mecliste temsil hakkı kazanan Adalet ve Kalkınma
Partisi (AKP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP),
İyi Parti (İYİ Parti) ve Halkların Demokratik Partisi (HDP)’nin parti programları
temel alınarak ve 1 Kasım 2015 genel seçimleri ile 24 Haziran 2018
Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait partilerin seçim beyannameleri üzerinden,
onların çevreye yönelik yaklaşımları analiz edilmektedir. İncelenen bu beş
partiye ek olarak, Türkiye’de yeşil siyasetin örneğini oluşturan Yeşiller ve
Sol Gelecek Partisi’nin parti programı da ayrıca değerlendirilmektedir. Bu
bağlamda çalışma, belirtilen analizler üzerinden Türkiye’de yeşil ideolojilerin
yeşil siyaset üzerindeki etkilerine dair literatürdeki boşluğu gidermeyi
hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekofaşizm, Ekofeminizm, Ekoliberalizm, Ekososyalizm, Yeşil Siyaset

Kaynakça

• Adams, Jame, Michael Clark, Lawrence Ezrow, and Garret Glasgow. (2006), “Are Niche Parties Fundamentally Different from Mainstream Parties? The Causes and the Electoral Consequences ofWestern European Parties’ Policy Shifts, 1976–1998”, American Journal of Political Science, 50 (13): 513-529.
• Benlisoy, Stefo (2017), “Ekososyalist Alternatif ve Ekolojik Devrim”, İmga Orçun ve Hakan Olgun (Ed.), Yeşil ve Siyaset Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar (Ankara: Liberte Yayınları): 295-330.
• Bennıe Lynn (1995), “Greens in the United Kingdom and Ireland Weak But Persistent”, Emilie van Haute (Ed.), Green Parties in Europe (London: Routledge Press): 196-216.
• Biz’le Değişir HDP 24 Haziran 2018 Seçim Bildirgesi, http://www.hdp.org.tr/tr/materyaller/24-haziran-secimleri, (26.05.2018).
• Bookchin, Murray (2014), Ekolojik bir Topluma Doğru, Abdullah Yılmaz (Çev.) (İstanbul: Sümer Yayıncılık). Bookchin, Murray (2017), Toplumu Yeniden Kurmak, Kaya Şahin (Çev.), (İstanbul: Sümer Yayıncılık).
• Bramwell, Anna. (1989), Ecology in 20th Century, (New Heaven: Yale University Press). Büyük İnsanlık Büyük Barış HDP Parti Programı, http://www.hdp.org.tr/tr/part i/parti-programi, (15.05.2018).
• Büyük İnsanlık MHP 1 Kasım 2015 Seçim Bildirgesi, https://www.hdp.org.tr/images/UserFiles/Documents/Editor/HDP%20Se%C3%A7im%20Bildirgesi%20Tam%20Metin.pdf, (05.06.2019).
• Carlassare, Elizabeth (2000). “Socialist and Cultural Ecofeminism: Allies in Resistance”, Ethics and the Environment, 5 (1): 89-106.
• Carter, Neil (2008), “The Green Party: Emerging from the Political Wilderness?”, British Politics, 3: 223-240.
• Cumhur İttifakı Millet Aklı Milli Diriliş Kutlu Yürüyüş MHP 24 Haziran 2018 Seçim Bildirgesi, http://cumhurittifakimilletakli.com/usr_img/usr/beyan name/24Haziran2018_SecimBeyannamesi, (28.05.2018).
• Çağdaş Türkiye İçin Değişim CHP Parti Programı, https://www.chp.org.tr/wp-content/uploads/chpprogram, (25.05.2018).
• Çoban, Aykut (2002) “Çevreciliğin İdeolojik Unsurlarının Eklemlenmesi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 57 (3): 3-30.
• Dobson, Andrew (2007), Green Political Thought,(London: Routledge).
• Frankland, E. Gene (1995), “Germany: The Rise, Fall and Recovery of Die Grünen”, Dick Richardson and Chris Rootes (Ed.), The Green Challenge The Development of Green Parties in Europe, (London: Routledge Press): 17-32.
• Geleceğe Dönüş MHP Parti Programı, https://www.mh p.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar /mhp_parti_programi, (20.05.2018).
• Göktolga, Oğuzhan (2013), “Yeni Siyaset ve Ekolojik Hareketler”, Birey ve Toplum Dergisi, 3 (5): 127-136.
• Güçlü Meclis, Güçlü Hükümet, Güçlü Türkiye Yaparsa Yine AK Parti Yapar AKP 24 Haziran 2018 Seçim Bildirgesi, https://www.akparti.org.tr/ site/dosya, (28.05.2018).
• Haklı, Salih Zeki (2017), “Yeşil Düşüncenin İktidarı: Alman Yeşiller Partisi”, İmga Orçun ve Hakan Olgun (Ed.), Yeşil ve Siyaset Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar (Ankara: Liberte Yayınları): 445-470. Heywood, Andrew (2013), Siyasi İdeolojiler, 5. Basım, (Ankara: Liberte Yayınları).
• Hoffmann H., Ecofascism: What is It? A Left Biocentric Analysis, http://home.ca.inter.net/greenweb/ Ecofascism.html, (25.04.2018).
• Howell, Nancy (1997), “Ecofeminism: What One Needs to Know”, Zygon Journal, 32(2) :231-241.
• http://www.milliyet.com.tr/turkiye-nin-de-yesiller-partisi-kuruldu-siyaset 888149/, (15.05.2018).
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Ye%C5%9Filler_Partisi_(T%C3%B Crkiy, (15.05.2018)
• https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41382430, (05.05.2018).
• Huzur ve İstikrarla Türkiye’nin Yol Haritası AKP 1 Kasım 2015 Seçim Bildirgesi, https://www.aa.com.tr/uploads/TempUserFiles/ak_parti_beyanname.pdf, (05.06.2019).
• Huzurlu ve Güvenli Gelecek MHP 1 Kasım 2015 Seçim Bildirgesi, https://www.mhp.org.tr/usr_img/mhpweb/1kasimsecimleri/beyanname_1kasim2015.pdf, (05.06.2019).
• İyi Parti Parti Programı, https://iyiparti.org.tr/Assets/pdf/iyi_parti_programi.pdf, (05.06.2019).
• Kalkınma ve Demokratikleşme Programı AKP Parti Programı, http://www.akparti.org.tr/site/akparti/parti-programi, (20.05.2018).
• Kaya, Ramazan (2011), “Bir Ekoloji Hareketi Olarak Yeşiller ve Türkiye'de Yeşiller Partisi”, (Yeşil Düşünce Broşür Dizisi-2, Ankara): 1-15.
• Keleş, Ruşen (2015), 100 Soruda Çevre, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).Keleş, Ruşen. (2016). “Çevre ve Siyaset”, Ruşen Keleş (Ed.), İnsan Çevre ve Toplum, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları): 303-342.
• Keleş, Ruşen, Can Hamamcı ve Aykut Çoban (2016) Çevre Politikası, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
• Kılıç, Selim (2002), “Çevreci Sosyal Hareketlerin Ortaya Çıkışı, Gelişimi ve Sona Ermesi Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 57 (2): 93-108.
• Kırlı, Özlem (2015a), “Liberal Ekoloji”, Fatih Kırışık ve Özcan Sezer (Ed.), Siyasal Ekoloji, (Ankara: Detay Yayınları): 73-106.
• Kırlı, Özlem (2015b), “Ötekilerin Özgürleşmesi: Ekofeminizm”, Fatih Kırışık ve Özcan Sezer (Ed.), Siyasal Ekoloji (Ankara: Detay Yayınları): 145-182.
• Lowy, Michael (2005), “What is Ecosocialism?”, Capitalism Nature Socialism, 16 (2): 15-24.
• Lowy, Michael, Ecosocialism, Democracy and Planification, http://www.europe-solidaire.org/spip.php (02.05.2018).
• Meguid, Bonnie (2005). “Competition between Unequals: The Role of Mainstream Party Strategy and Niche Party Success”, American Political Science Review, 99(3): 347-360.
• Merchant, Carolyn (2005), Radical Ecology:The Search For a Livable World, (New York: Routledge).
• Meyer, Thomas and Bernhard Miller (2015), “The Niche Party Concept And Its Measurement”, Party Politics, 21 (2): 259-271.
• Millet İçin Geliyoruz CHP 24 Haziran 2018 Seçim Bildirgesi, http://secim2018.chp.org.tr/files/CHP-SecimBildirgesi-2018, (25.05.2018).
• Milletimizle Sözleşme İyi Parti 24 Haziran 2018 Seçim Bildirgesi, https://iyiparti.org.tr/assets/pdf/secim_beyani.pdf, (05.06.2019).
• Mutlu, Ahmet (2002), “Çevre Politikası Bakımından Siyasi Parti Programları Üzerine Bir Değerlendirme”, Yerel Yönetim ve Denetim, 7(12): 27-41.
• Müller-Romel, Ferdinand (1985). “New Social Movements and Smaller Parties: a Comparative Perspective”, West European Politics, 48(8): 41-54.
• Olgun, Hakan (2017a), “Nazi Ekolojisi”, Orçun İmga, Hakan Olgun (Ed.), Yeşil ve Siyaset, Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar, (Ankara: Liberte Yayınları)): 271-294.
• Olgun, Hakan. (2017b), “Ekofeminizm: Kadın-Doğa İlişkisi ve Ataerkil Tahakküm” Orçun İmga, Hakan Olgun (Ed.), Yeşil ve Siyaset, Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar, (Ankara: Liberte Yayınları): 387-422.
• Önce Türkiye CHP 1 Kasım 2015 Seçim Bildirgesi, https://chp.azureedge.net/1ad6a863883e456ea 3eb6c84db38c771.pdf, (05.06.2019).
• Önder, Tuncay (2003). Ekoloji, Toplum ve Siyaset, (Ankara: Odak Yayıncılık).
• Özer, M.Akif (2001), “Yeşil Hareket: Alman Yeşilleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1): 173-198.
• Öztürk, Özkan (2017) “Çevrecilik Söylemleri ve Türkiye’deki Çevre Hareketlerinin Seyri”, Journal of History Culture and Art Research, 6 (2): 441-456.
• Pilbeam, Bruce (2003) “Natural Allies? Mapping the Relationship between Conservatism and Environmentalism?”, Political Studies, 51(3): 490-508.
• Plumwood, Val (2004), Feminizm ve Doğaya Hükmetmek, Başak Ertür (Çev), (İstanbul: Metris Yayınları).
• Porrit, Jonahhon. (1989). Yeşil Politika, Alev Türker, (Çev.), (İstanbul: Ayrıntı Yayıncılık).
• Rootes, Chris (1995), “Britain: Greens in a Cold Climate” Dick Richardson and Chris Rootes, (Ed.), The Green Challenge The Development of Green Parties in Europe, (London: Routledge Press):48-65.
• Rothacher, Albrecht (1984), “The Green Party in German Politics”, West European Politics, 7(3): 109-116.
• Sezer, Sergender (2015), “Sosyalist Ekoloji:Gereklilik mi Ütopya mı”, Fatih Kırışık ve Özcan Sezer, (Ed.), Siyasal Ekoloji, (Ankara: Detay Yayınları): 107-144.
• Talshir, Gayil (2002), The Political Ideology of Green Parties, (New York: Palgrave Macmillan Press).
• Tamkoç, Günseli (1996), “Ekofeminizmin Amaçları”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 4: 78-89.
• Üste, Rabia Bahar (2015), “Doğanın Siyaset Paradigması: Yeşil Siyaset”, Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 7 (2): 38-54.
• Wall, Derek (2010). The Nonsense Guide to Green Politics, (Oxford: New Internationalist Press).
• Warren, Karren (1987). “Feminism and Ecology: Making Connections”, Environmental Ethics, 9:. 3-20.
• Yeşiller Partisi Tüzüğü, TBMM, 1989. Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi Parti Programı, http://www.yesilsolparti.com/ programatik-metin, (15.05.2018).
• Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi Tüzüğü, http://www.yesilsolparti.com/tuzuk, (16.05.2018)
• Zimmerman, Michael E. (2008). “Eco-Fascism”, Bron Taylor (Ed.), Encyclopedia of Religion and Nature, (London: Continuum International Publishing Group): 531-532.