Eğitim Örgütlerinde Örgütsel Destek Algısı İle İnisiyatif Alma Davranışı Arasındaki İlişki

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 1319 - 1356, 30.10.2017

Funda Nayır , Pelin Taşkın

Öz

Eğitim kurumlarında iş
görenin bireysel katkısı ve beklenmedik durumlarda eyleme geçmesi önemlidir.
Başka deyişle öğretmenlerin inisiyatif alma düzeyleri eğitimin amaçlarına
ulaşmasına katkı sunar. Öğretmenlerin inisiyatif alabilmesi için çalıştıkları
kurumda kendilerinin desteklendiğini hissetmesi önem taşımaktadır. Bu
çalışmanın amacı öğretmenlerin örgütsel destek algısı ile inisiyatif alma
davranışları arasındaki ilişki ortaya çıkarmaktır. Araştırmada ilişkisel tarama
modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ankara il merkezinde görev
yapan 174 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak,
Gündüz, Çakmak ve Korumaz (2015) tarafından geliştirilen inisiyatif alma ölçeği
ve Nayir (2013) tarafından geliştirilen örgütsel destek algısı ölçeği
kullanılmıştır. Araştırma bulgularında örgütsel destek algısı ile inisiyatif
alma davranışı arasında düşük düzeyde pozitif bir ilişki ortaya çıkmıştır. Cinsiyet,
medeni durum, branş, kıdem ve okul türü değişkenleri inisiyatif alma
davranışında anlamlı farklılık oluştururken, örgütsel destek algısını cinsiyet
ve okul türü değişkenleri etkilemektedir. 

Anahtar Kelimeler

İnisiyatif alma, Örgütsel destek algısı, Öğretmenler

The Relationship Between Perceived Organizational Support and Taking Initiative Behavior in Educational Organizations

Öz

In educational institutions, employees’ individual contribution and
capacity to take action in unexpected situations are very crucial. In other
words, the level of individual initiatives of teachers has a positive impact on
reaching educational goals. In order to take initiatives, it is important for
the teachers to feel that they are supported by their institutions. The aim of
this research is to point out the relationship between teachers’ perceived
organizational support and taking initiative behavior. In this research, relationship
survey methods were used. The research group consists of 174 teachers who are
teaching in central Ankara.  The scale
for taking initiatives, developed by Gündüz, Çakmak and Korumaz (2015) and the
scale for perceived organizational support, developed by Nayir (2013) were used
to collect data. Findings suggested that there is a low level relationship
between perceived organizational support and taking initiative behavior. While
gender, marital status, branch, seniority and school type variables generate a significant
difference on initiatives behavior, only the gender and school type affect the
perceived organizational support.

Anahtar Kelimeler

Taking initiative, perceived organizational support, teachers

Kaynakça

• Akın, U. (2014). Okul müdürlerinin inisiyatif alma düzeyleri ile öz-yeterlikleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(2), 125-149. doi: 10.14527/kuey. 2014.006
• Akın, U. (2012). Kamu ilköğretim okulu müdürlerinin kişisel inisiyatif alma durumları ve öz-yeterlikleriyle ilişkisi. (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akın, A., Anlı, G. (2011). Bireysel gelişim inisiyatifi ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 42-49.
• Allen, D., Shore, L., Griffeth, R. (1999). A model of perceived organizational support. Unpublished manuscript, University of Memphis and Georgia State University.
• Atalay, İ. (2005). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Aydın, İ. (2008). İş yaşamında stres. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Balcı, A. (2002). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara: Tek Ağaç Yayıncılık
• Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul:Kariyer Yayıncılık.
• Blau, P.M. (1964). Exchange and Power in Social Life. New York: Wiley.
• Billington R. (2011). Felsefeyi yaşamak: Ahlak düşüncesine giriş. (Çev. Yılmaz, A.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Özgün Çalışma, 1988).
• Citera, M. ve Rentsch, J.R. (1993). Is There Justice in Organizational Acquisition? The Role of Distribute and Prosedural Fairness in Corporate Acquisition. R.Cropanzano (Eds.), Justice in the Workplace: Approaching Fairness in Human Resource Management (211-230). USA: Lawrance Erlbaum Inc.
• Dekker, I., Barling, J. (1995). Workforce Size and Work-related Role Stres, Work and Stres, 9, 45–54.
• Derinbay, D. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algıladıkları örgütsel destek düzeyleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Dobrodeeva, I., Kochina, S., Osen, A. (2008). Creation of high school quality management system through making and supporting the personal initiative. Problems of Education in the 21th Century. 8 (8), 173–178.
• Doğan, S. (2014). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel destek algısı (Polatlı ilçesi örneği). (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchison, S., Sowa, D. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 7, 500–507.
• Eisenberger, R., Cummings, J., Armeli, S., Lynch, P. (1997). Perceived organizational support, discretionary treatment, and job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 82, 812–820.
• Eisenberger, R., Fasolo, P., Lamastro, V.D. (1990). Perceived organizational support and employee diligence, commitment and innovation, Journal of Applied Psychology, 75, 51–59.
• Eisenberger, R., Rhoades, L. ve Cameron, J. (1999). Does pay for performance increase or decrease perceived self-determination and intrinsic motivation?. Journal of Personality and Social Pyschology, 77, 1026 - 1040.
• Eisenberger, R., Stinglhamber, F. (2011). Perceived organizational support: Fostering enthusiastic and productive employees. Washington, DC: American Psychological Association.
• Fay D., Frese M. (2001). The concept of personal initiative: An overview of validity studies, Human Performance, 14(1), 97–124.
• Farr, J., Ford, C. (1990). Individual innovation. M. West, J. Farr (Ed.), Innovation and creativity at work: Psychological and Organizational Strategies (63-80). Wiley: Chichester.
• Frese, M., Fay, D., Hilburger, T., Leng, K., Tag, A. (1997). The concept of personal initiative: Operationalization, reliability and validity in two German samples. Journal of Occupationaland Organizational Psychology, 70(2), 139–161. doi: 10.1111/j.2044-8325.1997.tb00639.x
• Frese, M., Kring, W., Soose, A., Zempel, J. (1996). Personal initiative at work: Differences between East and West Germany. Academy of Management Journal, 39(1), 37–63. doi: 10.2307/256630
• Frese, M., Garst, H., Fay, D. (2000). Control and complexity in work and the development of personal initiative (PI): A four-wave longitudinal structural equation model of occupational socialization. Manuscript submitted for publication.
• Frese, M., Fay, D. (2001). Personal initiative (PI): An active performance concept for work in the 21st century. In B.M. Staw & R.M. Sutton (Eds.), Research in Organizational Behavior (Vol. 23, pp. 133-187). Amsterdam: Elsevier Science. Geller, L. (1982). The Failure of Self-actualization Therapy: A Critique of Carl Rogers and Abraham Maslow. Journal of Humanistic Psychology, 22, 975 – 991.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice yesterday, today, tomorrow, Journal of Management, 16, 399 - 432
• Gouldner, A.W. (1960). The norm of reciprocity: A preliminary statement. American Sociological Review, 25, 161–178.
• Gül, A. L. (2010). Lise öğretmenlerinin algılarına göre örgütsel destek (Ankara İli Örneği ). (Yayınlanmamış doktora tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gündüz, H.B., Çakmak. E., Korumaz, M. (2015). Eğitim örgütlerinde inisiyatif alma: Bir ölçek geliştirme çalışması. International Journal of Human Sciences, 12(2), 327-342. doi:10.14687/ijhs.v12i2.3344
• Gündüz, H. B., Hamedoğlu, M. A. (2012). Okul yöneticilerinin insiyatif alma düzeyleri. Sözel Bildiri, 6. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Malatya.
• Hacker, W. (1986). Arbeitspsychologie. Bern: Huber
• Hochwarter, W.,A., Kacmar, C., Perrewé, P., L. ve Johnson, D. (2003). Perceived Organizational Support As a Mediator of the Relationship Between Politics Perceptions and Work Outcomes. Journal of Vocational Behavior , 63(3), 438–456.
• Ilgen, D. R., Hollenbeck, J. R. (1991). The structure of work: Jobs and roles. In M. D. Dunnett, L. M. Hough (Eds.), Handbook of industrial and organizational psychology, 2 165–208. Palo Alto, CA: Consulting Psychologist Press.
• İplik, E., İplik, F. ve Efeoğlu, İ. E. (2014). Çalışanların örgütsel destek algılarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 12, 110-122.
• İyigün N. Ö. (2012). Örgütsel adalet: kuramsal bir yaklaşım, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 49-64.
• Koys, D.J. ve Cotiis, T.A. (1991), Inductive Measures of Psychological Climate, Human Relations, 44(3), 265-276. Kurtessis J. N., Eisenberger R., Ford M. T , Buffardi L. C., Stewart K. A., Adis C. S. (2017). Perceived organizational support: A meta-analytic evaluation of organizational support theory. Journal of Management, 43(6), 1854-1884, doi: 10.1177/0149206315575554.
• Lantz, A., Andersson, K. (2009). Personal initiative at work and when facing unemployment. Journal of Workplace Learning, 21, 88–108. doi:10.1108/13665620910934807
• Luthans, F. (1981). Organizational Behavior, 3.Ed., New York:McGraw Hill.
• Malesta, R.M., Tetrick, L.E. (1996). “Understanding the Dynamics of Organizational and Supervisory Commmitment”, Society for Industrial and Organizational Society Annual Meeting, San Diego.
• Moorman, R.H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior: do fairness perceptions influence employee citizenship?, Journal of Applied Psychology, 76(6), 845-855.
• Murphy, P. R., Jackson, S. E. (1999). Managing work role performance: Challenges for twenty-first-century organizations and their employees. In D. R. Ilgen & E. D. Pulakos (Eds.), The changing nature of performance (325–365). San Francisco, CA: JosseyBass.
• Nayır, F. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlere sağlanan örgütsel desteğe ilişkin görüşleri, öğretmenlerin örgütsel destek algısı ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Nayır, F. (2012), The relationship between perceived organizational support and teachers’ organizational commitment, Eurasian Journal of Educational Research, 48, 97-116.
• Nayır, F. (2013). Algılanan örgütsel destek ölçeğinin kısa form geçerlik güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 89 – 106.
• Ohly, S., Sonnentag, S., Pluntke, F. (2006). Routinization, work characteristics, and their relationships with creative and proactive behaviors. Journal of Organizational Behavior, 27(3), 257–279. doi: 10.1002/job.376
• Özdevecioğlu M. (2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 113-130.
• Özen, J. (2002). Adalet kuramlarının gelişimi ve örgütsel adalet türleri, İstanbul Barosu Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arşivi 5, 107-117.
• Polat, S., Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(2), 307- 331.
• Rhoades, L., Eisenberger, R. (2002). Perceived organizational support: A review of the literature, Journal of Applied Psycology, 87, 698–714.
• Rhoades L., Eisenberger R. (2006). When supervisors feel supported: Relationships with subordinates perceived supervisor support, perceived organizational support, and performance. Journal of Applied Psycholog, 91(3), 689-695.
• Schermerhorn, J.R. (1996). Management and Organizational Behavior Essentials. Canada: John Wiley & Sons Inc. Shore, L.M., Shore, T.H. (1995). Perceived organizational support and organizational support, organizational politics justice and support (Ed. Cropanzano, R.S. ve Kacmar, K.M), London: Quorum Books.
• Shore, L. M., Wayne S. J. (1993). Commitment and employee behaviour: comparison of affective commitment and continuance commitment with perceived organizational support. Journal of Applied Psychology ,78(5), 774-780.
• Tan, C. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Taştan, S., İşçi,E., Arslan, B. (2014). Örgütsel destek algısnın işe yabancılaşma ve örgtüsel bağlılığa etkisinin incelenmesi, İstanbul Özel hastanelerinde bir çalışma, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 121-138.
• Titrek, O. (2009). Okul türüne göre okullardaki adalet düzeyi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 2, 551 – 573. Yüksel, İ. (2006). Örgütsel destek algısı ve belirleyicilerinin işten ayrılma eğilimi ile ilişkisi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 35, 7–32.
• Yaylacı, A.F. (2004). İlköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin örgütsel vatandaşlık davranışları. (Yayınlanmamı yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara.
• Yoon, J., Thye, S. (2000). Supervisor support in the work place ligitimacy and positivite affectivity, The journal of Social Psychology, 140(3), 295–316.