Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Davranışlarının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 1, 1791 - 1813, 25.12.2019

Melahat Çelik Mustafa Doğru

Öz

Yapılan bu çalışmanın amacı; Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin davranışlarını bağımsız değişkenlerden, “cinsiyet, sınıf düzeyi, aile gelir durumu, baba eğitim durumu, anne eğitim durumu ve çevre eğitimiyle ilgili yayın takip durumu ve lisansta çevre dersi alma durumu” açısından anlamlı farklılık gösterip göstermediğinin incelenmesidir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmanın çalışma grubu; 2018-2019 eğitim öğretim yılında Akdeniz Üniversitesi’ndeki 1. sınıf, 2. sınıf, 3. sınıf ve 4. sınıflardan 250 Fen bilimleri öğretmen adayıdır. Çalışma verileri, Güven ve Aydoğdu (2012)’in geliştirdiği “Çevre Sorunlarına Yönelik Davranış Ölçeği” ile elde edilmiştir. Çalışmada, “betimsel istatistikler, t-testi ve ANOVA kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda; çalışma grubunun çevre sorunlarına ilişkin davranışları üzerinde kız öğretmen adaylarının erkek öğretmen adaylarına göre daha fazla duyarlılığa sahip olduğu, lisansta çevre eğitimi dersi alan adayların bu dersi almayan öğretmen adaylarına göre daha olumlu davranış sergilediği görülmüştür. Sınıf seviyesi, aile gelir durumu, baba eğitim durumu, anne eğitim durumu, çevre eğitimi ile ilgili yayın takip etme durumu değişkenlerinin ise çalışma grubunun çevre sorunlarına yönelik davranışları üzerinde etkili olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Sorunları, Çevre Eğitimi, Davranış, Fen Bilimleri Öğretmen Adayları

A Study Examining the Attitudes of Science Teacher Candidates towards Environmental Problems

Öz

The purpose of this research was to examine if there is a significant difference in terms of environmental behaviours of science teacher candidates, by taking into consideration independent variables, such as sexuality, social class, familial income and educational status, environmental education follow-up styles and attending environmental education courses during their undergraduate education. The quantitative research method was used in this study. The working group of this study; in the 2018-2019 academic year, 250 science teacher candidates are 1st, 2nd, 3rd and 4th grade students at Akdeniz University. The data of the study were concentrated employing the “Environmental Problems Behavior Scale”, which was developed by Güven and Aydoğdu in (2012). Descriptive statistics were used for the scale data, while t-test and ANOVA were used for independent groups. As a result of the study; it was found that the female teachers had more sensitivity in the behaviours of the study group concerning environmental problems than the male teacher candidates, the candidates who took environmental education course in the license showed more positive behaviour than the teacher candidates who did not take this course. It was concluded that variables of grade level, educational status, education status of the mother and father, follow-up status related to environmental education, were not effective upon their behaviours.

Anahtar Kelimeler

Science Teacher Candidates, Environmental Education, Environmental Problems, Attitude

Kaynakça

• Akın, S. (2008). Anız yangınları, ozon tabakasındaki inceleme ve motorlu taşıtlardan kaynaklanan çevre sorunlarının probleme dayalı öğrenme yöntemi ile öğretimi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Aksu, Y. (2009). Fen ve teknoloji ile sınıf öğretmenlerinin çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi (Burdur örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Akyol, B. ve Kahyaoğlu, H. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevre bilgi düzeyleri üzerine bir çalışma. Niğde örneği. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildirileri, Niğde.
• Aldrich, M. ve Benjamin, C. (1997). Environmental education. London: The IEA Education and Training Unit and the IEA Environment Unit.
• Alp, E., Ertepınar, H., Tekkaya, C. ve Yılmaz, A. (2008). A survey on Turkish elementary school students' environmental friendly behaviours and a sociated variables. Environmental Education Research, 14(2), 129-143.
• Atak, F. (2012). 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin belli başlı çevre sorunlarına yönelik farkındalıklarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Atasoy, (2005). Çevre için eğitim: ilköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma. (Yayınlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Bahar, M. (2000, 1-2 Kasım). Üniversite öğrencilerinin çevre eğitimi konularındaki ön bilgi düzeyi, kavram yanılgıları. V. Uluslararası Ekoloji ve Çevre Sorunlar Sempozyumu. Ankara: Tübitak Yayınları.
• Bergner, R.M. (2011). What is behavior? and so what? New ideas in psychology, 29, 147–155.
• Bozkurt, O. ve Cansüngü, Ö. (2002). İlköğretim öğrencilerinin çevre eğitiminde sera etkisi ile ilgili kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 67-73.
• Brown, L., Flavin, C., ve French, H. (1997). Dünyanın durumu. sürdürülebilir toplum için worldwatch enstitüsü raporu. İstanbul: Tema Vakfı Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cömert, H. (2011). Çevre sorunları ve etkileri konusundaki işbirlikli öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin bilgi, tutum ve davranışlarına etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çubuk, B. ve Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198.
• Daştan, T. (2007). Türkiye’deki çevre sorunlarına karşı biyoloji öğretmenlerinin bakış açılarının değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Demirkıran, R. (2015). İlköğretim fen ve sınıf öğretmen adaylarının çevre sorunları ve çevre eğitimine ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Doğan, M. (1998). Stockholm konferansından günümüze türkiye’de çevre eğitimi. Çevre ve İnsan Dergisi, 40(1), 28-33.
• Edis, E. (2010). Ankara’nın çevre sorunları hakkında orta öğretim öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Erden, M. (2011). Eğitim bilimlerine giriş. İstanbul: Arkadaş Yayınevi.
• Erol, G.H. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarıma yönelik tutumları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Ertürk, H. (2009). Çevre bilimleri. Bursa: Ekin Yayınları.
• Franzen, A. ve Vogl, D. (2013). Two decades of measuring environmental attitudes: a comparative analysis of 33 countries. Global Environmental Change, 23(5), 1001-1008.
• Gayford, C. G. (2002). Environmental literacy: towards a shared understanding for science teachers. Research in Science & Technological Education, 20(1), 99-110.
• Gökçe, N. (2009). Çevre eğitiminde gazetelerden yararlanma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 251-265.
• Görmez, K. (1989). Çevre, Çevre sorunları ve çevre politikaları üzerine bazı mülahazalar. Türkiye Günlüğü, 3(1), 6-10.
• Görmez, K. (2010). Çevre sorunları. Ankara: Nobel Yayınları.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (1997). Toprak kirliliği. Ankara: Barok Yayınları.
• Güşta-Şahin, H. ve Doğu, S. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin tutum ve davranışlarının incelenmesi. İlköğretim Online, 1402-1416.
• Güven, E. ve Aydoğdu, M. (2012). Çevre sorunlarına yönelik davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının davranış düzeylerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 573-589.
• Hines, J. M., Hungerford, H. R. ve Tomera, A.N. (1986-87). Analysis and synthesis of research on responsible pro-environmental behavior: a meta-analysis. The Journal of Environmental Education, 18(2), 1-8.
• İbiş, S. (2009). Biyoloji öğretmen adaylarının küresel ve ulusal çevre sorunları hakkındaki görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İnam, A. (1999). Dünya gönülden gönüle. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• International Union For The Conservation of Nature, (1970). International working meeting on environmental education in the school curriculum. Paris: UNESCO.
• Kabaş, D. (2004). Kadınların çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeyleri ve çevre eğitimi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kahyaoğlı, M. ve Özgen, N. (2012). An investigation of pre-service teachers’ attitudes towards enviromental problems in terms of several variables. Journal of Theoretical Educational Science, 5(2), 171-185.
• Kaptan, F. (1998). Fen bilgisi öğretiminin niteliği ve amaçları, Yaşar, Ş. (Ed.), Fen Bilgisi Öğretimi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, s. 13-30, Eskişehir.
• Karataş, E. (2019). Üniversite öğrencilerinin kentleşmeye bağlı olarak ortaya çıkan çevre sorunlarına karşı duyarlılıkları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sinop Üniversitesi, Sinop.
• Karakuş, G. (2018). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik etik yaklaşımlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri: kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kayalı, H. (2010). Sosyal bilgiler, türkçe ve sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 258-268.
• Koç, I. ve Kuvaç, M. (2016). Preservice science teachers’ attitudes toward environment. International Journal of Environmental and Science Education, 11(13), 5925-5941.
• Malkoç, H. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının ve bilişsel farkındalık becerilerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Orhan, H. (2018). Ortaokul öğrencilerinin çevre sorunları algılarının karikatür yoluyla belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
• Özcan, S. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin görüşlerinin farklı teknikler kullanılarak tespit edilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Özdemir, S.(2010). Ortaöğretim 12.sınıf öğrencilerinin çevre sorunları hakkındaki görüşleri (Ağrı ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir Güloğlu, S. (2018). Fen bilimleri öğretmenlerinin küresel çevre sorunlarına yönelik algıları ve yeknolojik pedagojik alan bilgileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Özer, U. (1993). Yükseköğretimde çevre için eğitim çevre eğitimi. Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
• Özgel, Z.T., (2015). Doğa kampı destekli eğitimin öğrencilerin çevre sorunlarına yönelik tutum, farkındalık ve davranışlarına etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özgel, Z.T., Aydoğdu, M. ve Güven Yıldırım, E. (2018). Doğa kampı destekli çevre eğitiminin çevre sorunlarına yönelik farkındalık ve tutuma etkisi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 90-106.
• Özoğlu, S. (1993). Yaygın eğitim düzeyinde çevre için eğitim. Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
• Özmen, D., Çetinkaya, A. Ç. ve Nehir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), 330-344.
• Özpınar, D. (2009). İlköğretim 4.sınıf ve 5.sınıf öğrencilerinin çevre sorunları hakkındaki Görüşleri (Afyonkarahisar ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Plevyak, L. H., Bendixen-Neo, M., Henderson, J., Roth, R. E. and Wilke, R. (2001). Level of teacher preparation and implementation of EE: mandated and non-mandated EE teacher preparation states. The Journal of Environmental Education, 32(2), 28-36.
• Sadık and Sarıkaya (2010). Student teachers attitudes towards environmental problems and their level of environmental knowledge. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(39), 129-141.
• Sakacı, T. (2007). Üniversite öğrencilerinin küresel çevre sorunlarını öğrenme sürecinde gösterdiği davranışlar. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Schumacher, E. F. (1995). Küçük güzeldir. İstanbul: Cep Yayınları.
• Skolimowkski, H. (1981). Eco-philosophy, ideas in progress. London: Marion Boyars Publishers.
• Straughan, R. D. ve Roberts, J. A. (1999). Environmental segmentation alternatives: a look at green consumer behavior in the new millennium. Journal of Consumer Marketing, 16(6), 558-575.
• Şahin, E. (2008). An examination of Indications for a green curriculum application towards sustainability. Yayımlanmamış doktora tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Tecer, S. (2007). Çevre için egitim: Balıkesir ili ilkögretim ögrencilerinin çevresel tutum, bilgi, duyarlılık ve aktif katılım düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir çalısma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.
• Tikka, M. P., Kuitunen, M. T. ve Tynys, S. M. (2000). Effects of educational background on students’ attitudes, activity levels and knowledge concerning the environment. The Journal of Environmental Education 31, 12-19.
• Timur, S. ve Yılmaz, M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 303-320.
• Titiz, M. T. (1995). Çevre sorunları mı? yoksa çevrede kristalleşen sorunlar mı?. Yeni Türkiye Dergisi, 1-2(5), 53-57.
• Toploğlu, M. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının kendi yaşam kalitelerine yansımalarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Tuncay, B. (2010). Moral reasoning of pre-service science teachers toward local and non-local environmental problems. (Unpublished master thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Tuncer, G., Ertepınar, H., Tekkaya, C. ve Sungur, S. (2005). Environmental attitudes of young people in Turkey: effects of school type and gender. Environmental Education Research 11(2), 215-233.
• Uyanık, G. (2016). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeylerinin ve tutumlarının incelenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 1(1): 30-41.
• Yılmaz, A., Morgil, İ., Aktuğ, P. ve Göbekli, I. (2002). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin çevre, çevre kavramları ve sorunları konusundaki bilgileri ve öneriler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 156-162.