Öğretmen Adaylarının Afet Bilinci Algı Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 1, 386 - 416, 25.12.2019

Yurdal Dikmenli , Hamza Yakar

Öz

Çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının afet bilinci algılarının ne düzeyde olduğunu belirlemektir. Çalışmalarda değişik boyutları ile afet bilinci algısının belirlendiği başka bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle çalışmada öğretmen adaylarının afet bilinci algısının alt boyutlara göre nasıl ve ne düzeyde olduğu, literatürdeki eksiklikler de göz önünde bulundurularak belirlenmesi literatür açısından önem arz etmektedir. Bu araştırma nicel araştırma yöntemi kullanılarak ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi sınıf, sosyal bilgiler, fen bilgisi ve ilköğretim matematik eğitimi anabilim dallarında öğrenim gören toplam 748 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Örneklemin seçilmesinde, uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın amacını gerçekleştirebilmek için gereksinim duyulan verilerin toplanmasına yönelik araştırmacılar tarafından geliştirilen 36 madde ve 4 alt boyuttan oluşan “Afet Bilinci Algı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma için toplanan verileri betimlemek için yüzde, frekans, ortalama ve standart sapma kullanmıştır. Ayrıca, gruplar arası farklılıkları incelemek amacıyla ilişkisiz örneklemler için t testi ve tek yönlü varyans analizi yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre öğretmen adaylarının afet bilinci algılarının orta düzeyde olduğu ve afet deneyimi yaşayanların afet bilinci algılarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, son sınıf öğrencilerinin afet bilinci algılarının, birinci sınıftaki öğrencilere göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet bilinci, eğitim, öğretmen adayı

Examining of Preservice Teachers’ Disaster Awareness Levels

Öz

The aim of the study is to determine the level of disaster awareness of preservice teacher. No other research has been found in which the disaster awareness has been determined with different dimensions. For this reason, how and in what extent is disaster awareness of teacher candidates in accordance with the sub-dimensions it is important to determine when considering the deficiencies in the literature. This research was conducted in order to determine disaster awareness levels of teacher candidates who are studying in different programs. This study was conducted in a relational screening model using quantitative research method. Sample of the study consists of 748 preservice teachers studying in departments of primary school teaching, social studies teaching, science teaching and mathematics teaching at Kırşehir Ahi Evran University in the academic year 2016-2017. In the selection of sample, appropriate sampling method was used. "Disaster Awareness Scale" consisting of 36 items and 4 sub- dimensions developed by researchers was used for the collection of data to carry out the purpose of the research. Collected data for research were analyzed using statistical methods. According to the results of the study, it was determined that the disaster awareness of the teacher candidates were medium-level and the disaster awareness of those who experienced disaster were higher. In addition, it was founded that disaster awareness of senior students higher than those of the first-grade students.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disaster consciousness, Disaster awareness, Disaster education, Teacher candidate

Kaynakça

• AFAD (2014a). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı. 03.07.2017 tarihinde, https://www.afad.gov.tr/upload/Node/3495/xfiles/sozluk.pdf. adresinden alınmıştır.
• AFAD (2014b). Türkiye afet farkındalığı ve afetlere hazırlık araştırması. 07.02.2018 tarihinde, https://www.afad.gov.tr/upload/Node/17951/xfiles/turkiye-afet-farkindaligi-ve afetlere hazirlik-arastirmasi_-2014-edited_1_.pdf adresinden alınmıştır.
• Alexander, D. & Davis, I. (2012). Disaster risk reduction: An alternative view point. International Journal of Disaster Risk Reduction, 2, 1-5. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2012.10.002.
• Arca, D. (2012). Afet yönetiminde coğrafi bilgi sistemi ve uzaktan algılama. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 2(2), 53-61.
• Aydın, F. (2010). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin deprem kavramını algılamaları: fenomenografik bir analiz. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and Historyof Turkish or Turkic, 5(3), 801-817.
• Bozyiğit, R. & Kaya, B. (2017). Coğrafya öğretmen adaylarının doğal afetlerle ilgili bazı kavramlar hakkındaki bilişsel yapılarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 55-67.
• Cameron, A. (2004). Encyclopedia of social science research method. InP. L., Lewis-Beck, M., Bryman, A. & Lida, T. (Eds.), Kurtosis (544-545). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 70-81.
• Coşkun, Ş. (2011). Afet eğitimi algılaması: ilköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılamasını ölçmek üzere bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Coveleski, J. (2014). A study of students’ perceptions of natural disaster plans and emergency preparedness at a higher education institution. Florida State University College of Education, A Dissertation submitted to the Department of Educational Leadership and Policy Studies in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy.
• Gençtürk, E. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demirkaya, H. (2007). İlköğretim 5. 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 38-49.
• Dikmenli, Y. (2015). Öğretmen adaylarının coğrafya okuryazarlığı algı düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,10(3), 353- 368.
• Dikmenli, Y. & Gafa, İ. (2017). Farklı eğitim kademelerine göre afet kavramı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 21-36.
• Dikmenli, Y., Yakar, H., & Konca, A. S. (2018). Development of disaster awareness scale: A validity and reliability study. Review of International Geographical Education Online (RIGEO), 8(2), 206-220.
• Doğulu, C. (2018). Bir sosyal psikolog gözüyle afetler. Pivolka, 8,(27), 13-15.
• Erkal, T. & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22),147-164.
• Erkan, B. B., Özmen, B. & Güler, H. (2011). Türkiye’de afet zarar azaltımını sürdürülebilir eğitimle sağlamak.1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Ankara: ODTÜ.
• Gökçe, O., Özden, Ş. & Demir, A. (2008). Türkiye’de afetlerin mekânsal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı.
• Güler, Ç. & Çobanoğlu, Z. (1994). Afetler, Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi: 33.
• Hançer, A. H., Şensoy, Ö. & Yıldırım, H. İ. (2003). İlköğretimde çağdaş fen bilgisi öğretiminin önemi ve nasıl olması gerektiği üzerine bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 80-88.
• Hoyois, P., Scheuren, J. M., Below, R., & Guha-Sapir, D. (2007). Annual disaster statistical review: numbers and trends 2006(No. UCL-Université Catholique de Louvain). Belgium: Catholic University of Louvain (UCL). Centre for research on the epidemiology of disasters (CRED).
• Hurnen, F. & Mcclure, J. (1997). The effect of ıncreasede arthquake knowledge on perceived preventability of earthquake damage. Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies, 1(3), 1-10.
• İnal, E., Kocagöz, S. & Turan, M. (2012). Temel afet bilinç ve hazırlık düzeyinin saptanmasına yönelik bir araştırma. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 12(1), 15-19, doi: 10.5505/1304.7361.2012.05658.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını. Kadıoğlu, M. (2008). Modern, bütünleşik afet yönetimin temel ilkeleri. Kadıoğlu, M. ve Özdamar, E., (Editörler), Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri (1-34). Ankara: Japonya Uluslararası İş Birliği Ajansı (JICA) Türkiye Ofisi Yayınları.
• Karakuş, U. (2013). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerin algılarının metafor analizi ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97-116.
• Karanci, A. N., Aksit, B. & Dirik, G. (2005). Impact of a community disaster awarenes straining program in Turkey: Does it influence hazard-related cognitions and preparedness behaviors. Social Behavior and Personality, 33(3), 243-258.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kırıkkaya, E. B., Ünver, A. O. & Çakın, O. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına ilişkin öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42.
• Küçükahmet, L. (2007). 2006-2007 öğretim yılında uygulanmaya başlanan öğretmen yetiştirme lisans programlarının değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 203-218.
• Lawrenz, F. (1986). Misconceptions of physical science concepts among elementary school teachers. Schools Science and Mathematics,86, 654-660.
• Macaulay, J. (2007). Disastereducation in New Zealand. InJ. P. Stoltman J. Lidstone, L. M. Dechano (Eds), International Perspectives on Natural Disasters: Occurrence, Mitigation and Consequences (417-428). Netherlands: Springer.
• Mcbeth W., Hungerford, H. R., Marcınkowskı, T., Volk, T. & Meyers, R. (2008). National environment alliteracy asesment project: Year1, National Baseline Study Of Middle Grade Students Final Research Report. Washington, DC: National Oceanic and Atmospheric Administration. 07.02.2018 tarihinde, http://www.oesd.noaa.gov/outreach/reports/Final_NELA_minus_MSELS_8-12-08.pdf adresinden alınmıştır.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim aday öğretmenlerinin deprem bilgi düzeyleri üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 104-110.
• Özelmacı, Ş. (2016). Ortaokul öğrencilerinin afete ve afet hazırlıklarına ilişkin algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özgen, N. (2013). Öğretmen adaylarının erozyon kavramına yönelik algıları: Fenomenografik bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 321-334.
• Özgen, N., Ünaldı, Ü. E. & Bindak, R. (2011). Öğretmen adaylarının doğal afetler konusuna yönelik etkili öğrenme biçimlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(4), 303-323.
• Özkazanç, S. & Yüksel, U. D. (2015). Evaluation of disaster awareness and sensitivity level of higher education students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 745-753.
• Özmen, B., Nurlu, M., Kuterdem, K. & Temiz, A. (2005). Afet yönetimi ve afet işleri genel müdürlüğü. Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart 2005, Kocaeli: Grand Yükseliş Hotel.
• Pınar, A. (2017). What is secondary school students’ awareness on disasters? A case study, Review of International Geographical Education Online,7(3), 315-331.
• Rüstemli, A. & Karanci, A.N. (1999). Correlates of earthquake cognitions and preparedness behavior in a victimized population. The Journal of Social Psychology, 139(1), 91-101.
• Shaw, R., Takeuchi, Y., Shiwaku, K., Fernandez, G., Gwee, Q. R. & Yang, B. (2009). 1-2-3 of disaster eduction. United Nations Office for Disaster Risk Reduction-Regional Office for Asia and Pacific (UNISDR AP),18.02.2018 tarihinde, www.unisdr.org/files/12088_123sm.pdf adresinden alınmıştır.
• Şahin, C. & Sipahioğlu, Ş. (2002). Doğal afetler ve Türkiye. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Turan, İ. & Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3),67- 81.
• Türkan, A. H. & Kılıç, İ. (2017). Üniversite öğrencilerinin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal boyutta afetlere yönelik tutumlarına ilişkin bir betimleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 114-127.
• Uşak, M., Şensoy, Ö., Yıldırım, H. İ., & Hançer, A. H. (2005). İlköğretim fen bilgisi ve matematik öğretmen adaylarının deprem hakkındaki bilgi düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 36- 46.
• Yazıcı, Ö., & Ulu Kalın, Ö. (2018). “Doğal Afet” için kavramsal metaforların karşılaştırmalı analizi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 25-40.