İMÂN ESASLARI BAĞLAMINDA EĞİTİM VE ÖĞRETİMDE VAHHÂBÎLİK -Suudi Arabistan Örneği-

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 4-5, 116 - 144, 18.01.2016

Nezir Maviş

Öz

XVIII. yüzyılda ortaya çıkan Vahhâbîliğe esin kaynağı
olan İbn Teymiyye, İslâm'ı kaynağından uzaklaştırdığını düşündüğü Tasavvûf,
panteizm, Kelâm ve Felsefeye karşı mücadele vermiş, köklü ilmî birikime sahip
bir karakterdir. Onun fikirlerinden etkilenen Muhammed b. Abulvahhâb, İslâm’ı
doğru anlama ve yaşamayı Selefî bakış açısında görerek, yorumsuz bir İslâm
anlayışını hayata geçirmeyi amaçlamıştır. Tevhîd için zihinsel planda Allah’ı
(c) birlemenin yanında, kişinin eylemleriyle de Allah’ı birlemesini gerekli
gören İbn Abulvahhâb, Müslümân toplumlarda yaygın haldeki birçok pratiğin
şirkle karıştığına inanmıştır. Yaptığı yeni imân tanımıyla ameli de imândan bir
cüz sayan İbn Abulvahhâb, tapınma kategorisine dâhil ettiği geniş bir
yelpazedeki insan eylemlerini imân karşıtı küfür, şirk ve bid‘at kavramlarıyla
nitelemiştir. Bunun neticesinde, çağdaş İslâm dünyasının vebâsı olan “tekfîr”
ve “ötekileştirme” bu anlayışın temel kodları arasına girmiştir. Makalemizde,
Suudi Arabistan’da ilk ve ortaöğretim düzeylerinde okutulan “et-Tevhîd” adlı
ders kitapları tetkik edilerek, çağdaş Vahhâbîliğin imân esaslarına bakışı ve
yorumsuz İslâm anlayışını nasıl ve ne derecede sürdürdüğü tespit edilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İmân, İslâm, Kur’ân, ilâhî, isim, sıfât, Selef, Selefî, küfür, tevhîd, şirk, teşbîh, tecsîm, nifâk, tevessül, bid‘at ve hurâfe

Kaynakça

• BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahîh, İstanbul, 1315.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdullah, Muhammed b. İsmail, Halku Ef’ali’l-İbad ve’r-Red ale’l-Cehmîyye ve Ashabi’t-Ta’til, (thk. Fehd b. Süleyman el-Fehid), Dâru Atlâsî’l-Hadrâ, 1. Baskı, Riyad, 2005, C. I-II.
• ELİK, Hasan, Kur’ân'ın Korunmuşluğu Üzerine, Marmara Üniv. İlâhîyat Fak.Vakfı Yay., İstanbul, 1998.
• GÖLCÜK, Şerafettin, Kelâm Tarihi, Kitap Dünyası, Konya, 1992, s. 95.
• HEYET, el-Hadîs –li’s-Saffi’l-Evvel el-Mutavassit-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-2008.
• _______, et-Tevhîd -li’s-Saffi’s-Sâlis es-Sânevî-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-2008.
• _______, et-Tevhîd ve’l-Fıkh -li’s-Saffi’s-Sâlis el-İbtidâî-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-2008.
• _______, et-Tevhîd, -li’s-Saffi’s-Sânî es-Sânevî-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-2008.
• _______, Şerhu Kitâbi’t-Tevhîd li’ş-Şeyh Muhammed b. Abulvahhâb -li’s-Saffi’s-Sânî el-Mutavassit-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-208.
• _______, Şerhu Kitâbi’t-Tevhîd-li’s-Saffi’l-Evvel el-Mutavassit-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-2008.
• _______, Şerhu Kitâbi’t-Tevhîd-li’s-Saffi’s-Sâlis es-Sânevî-, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2007-208.
• İBN TEYMİYYE, Ahmed b. Abdulhalim b. Abdusselam el-Harrani, Arşu’r-Rahman ve ma-Verede minhu mine’l-Âyâti ve’l-Ehâdîs, el-Emanetu’l-A’mme li’l-İhtifal, Riyad, 1999, C. I-II.
• _______, Minhâcu’s-sunneti’n-Nebevîyye, V, (thk. Muhammed Reşâd Sâlim), 1. Baskı, yy., 1986.
• KULEYNÎ, Muhammed b. Yakub, el-Kâfî, II, (tsh. Muhammed Cafer Şemsuddin), Dâru’t-Teâruf, Beyrut, 1990, s. 284-285; Huseyn b. Muhammed Takî en-Nûrî et-Tabersî, Faslul Hitâb fî-İsbâti Tahrîfi Kitâbı Rabbi’l-Erbâb, yy., trs.
• SALİH b. FEVZÂN b. Abdullah Fevzân, et-Tevhîd–li’s-Saffi’l-Evvel es-Sânevî -, el-Memleketu’l-Arabîyyetu’s-Su‘udîyye Vezâretu’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, Riyad, 2006-2007.
• TİRMİZÎ, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, es-Sünen, Kahire, 1356.