MEVLÂNÂ HÂLİD'İN MEKTÛBÂT’INDA KELÂMÎ UNSURLAR (BİLGİ VE ULÛHİYET)

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 7, 77 - 96, 29.12.2017

Erkan Baysal

Öz

Hâlid el-Bağdâdî, (ö.1827) Osmanlı’nın her
cephede toprak kaybettiği, İslam dünyasının büyük siyasi, sosyal ve askeri
sorunlar yaşadığı bir dönemde yaşamış ilim, düşünce ve tasavvuf adamıdır.
Kelam, tasavvuf ve fıkha ilişkin birden fazla eser, haşiye ve şerhleri kaleme
almıştır. Hâlid el-Bağdâdî sadece tasavvuf geleneğini sürdüren bir şahıs değil,
aynı zamanda İslâmî ilimlere hâkim bir şahsiyettir. Bu yetkinliğini en iyi
ortaya koyan onun farklı yerlere ve şahıslara gönderdiği mektuplarından oluşan Mektûbât
isimli eseridir. Onun kelamcı kimliğinin tam olarak ortaya çıkması için kelamın
ana konularına değinirken genel olarak hangi yöntemi takip ettiğini veya hangi
düşünceyi savunduğunu tespit etmek gerekir. Onun Mektûbatını esas alan bu çalışmada
genel olarak betimleyici ve yer yerde eleştirel bir şekilde Hâlid
el-Bağdâdî’nin başta keşif olmak üzere bilgi anlayışı ve ulûhiyet konusundaki
yaklaşımları tespit etmeye çalışılacaktır. Gerek Sünni gerekse Şii tasavvufun
en önemli bilgi kaynağı olarak kabul edilen keşif hakkındaki düşüncesi, onun
bir bilgi kaynağı olup olmadığı, bilgi kaynağı olması durumunda ise hangi
konumda bir kaynak olduğu, Yüce Allah’ın ve sıfatları Allah-âlem ilişkisinde
hangi felsefî, tasavvüfî ve kelâmî yaklaşımı savunduğu ana hatlarıyla temas
edilecektir.  Bütün bu konularda onun
farklı yer ve şahıslara gönderdiği mektuplarından oluşan Mektûbât isimli eseri
esas alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Hâlid el-Bağdâdî, ulûhiyet, zat, sıfat, Allah-âlem, vahdetü’l-vücûd

Kaynakça

• -el-Bağdadî, Mevlânâ Halid, Mektûbât eş-Şeyh el-Müceddidî Mevlânâ Hâlid en-nekşebendî el-Bağdâdî eş-Şehrezûrî, ed. Muhammed Ali Karadağî, Hâşimi Yayınevi, İstanbul 2015. -el-Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebu Hâmid, el-Münkiz mine’d-dalâl, tkh. Mahmûd Bîcû, Dımaşk 1992. -Âmidî, Seyfeddîn, Ebkârü’l-efkâr fî usûli’d-dîn, Dârü’l-kütübi’l’ilmiyye, Beyrut 2003.