Şîâ ile Sûfîlere Göre Rü'yetullah Meselesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 8-9, 131 - 153, 15.12.2018

Sevda Aktulga Gürbüz

Öz

Allah’ın âhirette görülüp görülemeyeceği (Rü’yetullah), ilk dönemlerden
bu yana tartışılan önemli kelâmî konularının başında gelmektedir. Meseleye farklı boyutlarda bakılmasının bir sonucu
olarak,  İslâm ekolleri arasında farklı
görüşler belirtilmiştir. Aslında
bu görüş farkı, Allah’ın mekân, yön ve ışık gibi şeyler olmadan görülüp
görülemeyeceğine dair tartışmalardan doğmuştur. Bazı ekoller,
rü'yetin mümkün olamayacağını ileri sürerek, Allah'ın görülmesi inancına İslâm
dışı bir hüviyet kazandırırken, bazı fırkalar da mümkün olacağını kabul etmekle
kalmayıp, bir ifrat ve tefrit örneği sergileyerek, Yüce Allah'a cisim isnâd
etme yolunu tutmuşlardır. Mu’tezile ve Şîâ, baştaki gözle Allah Teâlâ’yı görmenin aklen imkânsız olduğunu naklî
delillerle temellendirmektedir. Ehl-i Sünnet ekolü ise, orta yolu takip ederek, Yüce
Allah'ın ahirette mü'minler tarafından görülebileceğini, ancak bunun
keyfiyetinin bilinemeyeceğini kabul etmiştir. Sûfîler de Ehl-i Sünnet kelâmcıları gibi, Allah’ın
âhirette görüleceği husûsunda icmâ etmişlerdir. Onlara göre âhirette Allah’ı
kâfirler değil, sadece mü’minler görecektir. Âhirette Allah'ı görmek aklen
câiz, naklen vaciptir. Araştırma; Ehl-i Sünnet, Şîâ ve
Sûfîlerin rü’yetullah konusundaki görüşlerini genel değerlendirmekle beraber,
Şîâ Hikmet anlayışının bakışını da kapsayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ehl-i Sünnet, Şîâ, Sûfî, Rü’yetullah, Hikmet

Kaynakça

• KAYNAKÇAAKAY, Hasan, İslami Terimler Sözlüğü, İşaret Yayınları, İstanbul-2005.ARSLAN, Hulusi, İslam Düşünce Geleneğinde Şia-Mu’tezile Etkileşimi (Şerif el-Murtezâ Örneği), Endûlüs Yayınları, İstanbul-2017.ATTÂR, Ferîdüddin, Tezkiretü’l Evliya, Ter. Süleyman Uludağ, Semerkand Yayınları, İstanbul-2015.BÂKILLÂNî, El-İnsâf, tah., Ahmed Haydar,Âlemü’l- Kutüb, Beyrut-1986.BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmâîl Sahîh, (tah. Mustafa Diyb), Dâru İbn Kesîr.BURSEVÎ, İsmail Hakkı, Ruhu’l Beyân, Erkam Yayınları, İstanbul-2016.CEBECİOĞLU, Ethem, Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul-2004.CÜRCÂNÎ, Seyyid Şerif, Kitabü’t-Tarîfât, ts., Beyrut-1995. DEHLEVİ, Şâh Veliyullah, Hüccetullahi’l-Baliğa, tah., eş-Şeyh Muhammed Şerif Sükker, Dâru İhyâi’l-Ulûm, Beyrût-1990.EBU ZEHRA, Muhammed, Mezhepler Tarihi, çev. Sıbğatullah Kaya, Çelik Yayınevi, İstanbul- 2016.ET-TÛSİ, Ebu Cafer Muhammed b. Hasan, et-Tıbyan fi Tefsiri’l Kur’ân, Daru İhyau’l terasü’l Arabiyye, Beyrut-ts.ELMALI, Sezgin, Molla Hayâlî’nin Kelâmî Görüşleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne-2016.EL- BAĞDÂDÎ, Abdulkâdir, el-Fark Beyne’l- Fırak, Şerh Muhammed Ferîd, Mektebeti İbn Sîna, Kâhire-ts. EL- EŞ’ARÎ, Ebu’l- Hasen, El-Lüma’ fi’r-red alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’, çer.Kıliçarslan Mavil-Hikmet Yağlı Mavil, İz Yayıncılık, İstanbul-2016. EL-GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid Muhammed b. Ahmed, İhyâ-u Ulûm’id-Din, Merve Yayınları, İstanbul-2014.EL-HARPUTÎ, Abdullatif, Tenkîhu’l Kelâm fî Akâidi Ehli’l- İslam, haz. Fikret Karaman, Çelik Yayınevi, İstanbul-2016.EL- İSFEHANÎ, Ahmed bin Abdillâh bin İshâk, Hilyetui-Evliya ve Tabakatu”l-Asfiya, Daru,l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût-1988.EL-KUMMÎ, Ebû Câfer Muhammed b. Ali İbn Bâbeveyh " Şeyh Saduk", Risâletu’l-İ’tikadâti’l- İmâmiyye,(Şii İmamiyyenin İnanç Esasları), çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara-1978.EL- KUŞEYRÎ, Abdulkerim b. Hevâzin, İtikada Dair Üç Mesele, ter. Mehmet Saki Çakır, İstanbul-2015._________, Kuşeyrî Risâlesi, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul-2014.EL-MÂTÜRÎDÎ, Ebû Mansûr, Kitabü’t-Tevhîd, haz. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, İsam Yayınları, Ankara-2003.EL-MURTAZA, Alemü’l-Hüdâ Ebu’l Kasım Alî b. Hüseyin eş-Şerif, Emali’l-Murtaza; Ğureru’l-fevaid ve dureru’l-kalâid, tah. Muhammed Ebu Fadl İbrahim, Daru İhyau’l Kitabu’l Arabiyye, ts-1954.____________, el-Mülahhas fî uśûli’d-dîn, nşr. Muhammed Rızâ Ensârî Kummî, Tahran- 1544.EL-MÜSENNÂ, Ebû Ubeyde Ma’mer b., Mecâzü’l-Kur’an , tah. Muhammed Fuad Sezgin. Mektebetü'l-Hanuca, Kâhire- 1381.EL-KURTUBÎ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiü’l-Ahkami'l-Kur'an, Me’suset’ul Risale, Beyrût-2006.ET-TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed B. Cerir, Câmi'ul Beyân an Te’vili’l-Kur’ân, Merkezi el-Buhusevedderasâti’ l –Arabiyyetive’l İslamiyyeti, Kâhire-2001.ET-TABERSÎ, Ebî Mansûr Ahmed b. Ali b.Ebî Talib, el-İhticâc, Şebeketü’l-Fikr.ET-TİRMİZÎ, Muhammed b. İsâ b. Sevre, Camiu’l- Kebîr, Daru’l Ğurebe’l- İslâmi, Beyrût-1996.ET-TÛSÎ, Ebû Câfer Muhammed b. Hasan, et-Tibyan fi Tefsirü'l Kur'ân, Daru İhya et-Turasü'l-Arabiyye.Es-Salih, Min Akâidi’ş-Şîâ, çev. Teymullah Yücel, Yedi İklim Yayınları, Ankara-2007.FIĞLALI, Ethem Rûhi, İbâdiye’nin Doğuşu ve Görüşleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara-1983.______________, İmâmiyye Şîası Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul-2008.HANÇERLİOĞLU, Orhan, İslam İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul-1984.HUCVİRÎ, Ali b. Osman el-Cüllâbî, Keşfü’l-Mahcûb (Hakikat Bilgisi), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul-2014.HİLLÎ, Ayetullah Hasanzâde Âmulî Allâme, Keşfu'l Murad fi şerhi tecrîdi’l- İ’tikâd li’t-Tûsî, Şebeketü’l- Fikr, Beyrût- ts.İBN ARÂBÎ, Muhyeddîn, Fütûhât-ı Mekkiyye, çev. Ekrem Demirli, Literâ Yayıncılık, İstanbul-2015.İBN BABEVEYH, Ebu Cafer Şeyh Saduk Muhammed b. Ali b. Hüseyin, et-Tevhid, Daru’l- Marifet, Beyrut-ts.İBN KESİR, Tefsir’ül- Kur’an’il-Azim, ter. Abdulvehhab Öztürk, Kahraman Yayınları, İstanbul-2014.İDİZ, Ferzende, “Sûfîlere Göre Rü’yetullah Meselesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. IX, Nisan-2016.İMÂM-I RABBÂNÎ, Ahmed Sirhindî, Mektûbât-ı Rabbânî, çev. Kasım Yayla, Merve Yayınları, İstanbul-ts.KÂDÎ ABDULCEBBAR, b. Ahmed, Şerhu’l- Usûli’l- Hamse, çev. İlyas Çelebi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul-2013.MECLİSÎ, Allame, Bihâru’l- Envar, Müessesetü'l-Vefa, Beyrût-1404.MÜSLİM, b. Haccâc, Sahîh, (tah. Muhammed Fuad Abdulbakî) , Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, , Beyrût-ts.ÖZGEN, Mustafa,“ İmam Rabbani’ye Göre Rü’yetullah Meselesi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 33, 2012.ÖZKÖSE, Kadir, “Zühd ve Sûfilerin Zühde Yükledikleri Anlam Tasavvufta dünyevileşmeye Tepkisel Yaklaşım“, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı I, Sivas-2002.PÜRCEVÂDİ, Nasrullah, Gökyüzünde Ayın Görüntüsü, çev. Ahmet Çelik, İnsan Yayınları, İstanbul-1999.RIZÂ, Muhammed Reşîd, Tefsiru’l-Menâr, Daru'l-Kutub el-İlmiyye, Beyrût-1947.SÜHREVERDÎ, Ebu’n-Necîb Suhreverdî, Âdâbü’l-mürîdîn, ts., Lahor-1998.TABATABÂİ, Seyyid Muhammed Hüseyin, el-Mİzân fi Tefsiri’l-Kur’an, Dâru’l- Kütübi’l-İslâmiyye, Tahran-1372. TABERSÎ, Ali b. Fadl b. el-Hasen, Mecmeu’l-beyan fi tefsiri’l-Kur’an, Daru’l Fikr, Beyrût-1994.TAFTAZÂNÎ, Şerhu’l- Akâid, haz. Süleyman Ateş, Dergâh Yayınları, İstanbul-2016. TİCANI, Muhammed, Nasıl Hidayete Kavuştum, Ensâriyan Yayınları, Kum-1991.ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı yayınevi. İstanbul-2012.YEŞİLYURT, Temel, “ Rü’yetullah”, DİA, c. XXXV, İstanbul-2003.