1930 İSTANBUL BELEDİYE SEÇİMLERİNDE GAYRİMÜSLİMLER

Yıl 2018, Sayı: 42, 321 - 344, 30.12.2018

Mehmet Pınar , İlknur Koç

Öz

Cumhuriyet döneminde ilk defa kadınlara
ve Gayrimüslimlere siyaset yapma hakkının verildiği 1930 Belediye Seçimleri
siyasette ve kamuoyunda çok tartışıldı. Özellikle tartışmada en ön plana çıkan
kentlerden biri de ciddi oranda Gayrimüslim nüfus barındıran İstanbul oldu. İstanbul,
tarihi, ekonomik ve transit ticaret merkezi olarak görüldüğünden
Gayrimüslimlerin muhalefet fırkası lehinde seçimlerde aktif rol aldıkları
görüldü. İktidarın merkeziyetçi yaklaşımı, Gayrimüslimleri ticaretle
uğraşmalarının da etkisiyle muhalefet fırkasına yönlendirdi. Museviler SCF’ye
yönelirken Ermeni ve Rumların tercihleri ise ilçelere göre farklılık göstermiş,
beklentiler, konumlar ve ekonomik pozisyonlar siyasi yönelişleri de
etkilemişti. İktidar fırkası, ilk dönemde ulus-devlet tezine zarar vereceğini
düşündüğünden dolayı Gayrimüslimlerin siyaset yapmalarına ve muhalefeti
desteklemelerine sert tepki koyarken seçimlerin başlamasıyla birlikte
Gayrimüslimlerin siyasi tercihlerini ve yönelişlerini kendi lehine değiştirmek
adına farklı taktikler deneme seçeneğine yöneldi. 1930 Belediye Seçimlerinde
İstanbul’un en büyük rolü muhalefet fırkasının Gayrimüslimlere siyasete katılma
kapılarını aralaması iktidarın Gayrimüslimlere yaklaşımında bir kırılma
oluşturdu. SCF’nin kapanmasından sonra CHF’de siyaset yapan Gayrimüslimlerin
olduğu görülmekteydi.

Anahtar Kelimeler

Gayrimüslimler, İstanbul, Seçimler

Kaynakça

• Arşivler Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Cumhurbaşkanlığı Arşivi Resmi Yayınlar Resmi Gazete TBMM Zabıt Ceridesi Süreli Yayınlar Anadolu Akşam Cumhuriyet Hâkimiyet-i Milliye İnkılap Resmi Gazete Son Posta Vakit Yarın Kitaplar Avşar, A. (1998). Bir Partinin Kapanmasında Basının Rolü Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: Kitabevi. Balkaya, İ. S. (2006). Serbest Cumhuriyet Fırkası Arşiv Belgelerine Göre 1930 Belediye Seçimleri. Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları. Batum, S. ve YÜZBAŞIOĞLU, N. (1997). Anayasa Hukukunun Temel Metinleri. İstanbul: Beta Yayınları. Çolak, H. (2007). 1930 Belediye Seçimleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/ Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara. Emrence, C. (2014). 99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları. İlmen, S. (1951). Dört Ay Yaşamış Olan Zavallı Serbest Fırka. İstanbul: Muallim Fuad Gücüyener Yayınevi. Pınar, M. (2016). Tek Parti Döneminde Trakya’da Siyasi Hayat ve Yahudiler (1930-1934). Ankara: Grafiker Yayınları. Soyak, H. R. (2010). Atatürk’ten Hatıralar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Weiker, W. F (1973). Political Tutelage and Democracyın Turkey- The Free Party and Its Aftermath. Leinden E.J.Brill. Makaleler Bali, R. N. (1998). Resmi İdeoloji ve Gayri Müslim Yurttaşlar, Birikim Dergisi. Ocak/Şubat, 170-176. Bali, R. N. (1998). Cumhuriyet Döneminin Azınlıklar Politikası, Birikim Dergisi. 115, Kasım, 80-90. Bali, R. N. (1997). 1930 Belediye Seçimleri ve Serbest Fırka’nın Azınlık Adayları, Tarih ve Toplum Dergisi. 167, Kasım, 25-34. Bora, T. (1995). Türkiye’de Milliyetçilik ve Azınlıklar, Birikim Dergisi. Mart/Nisan, 34-49. Emrence, C. (2000). 1930 Belediye Seçimleri: CHP’nin Baskı ve Propaganda Yöntemleri, Tarih ve Toplum Dergisi. 200, Ağustos, 47-50.