BİR MEDYA OKURYAZARLIĞI ÇALIŞMASI: ULUSAL BASINDA KADININ YERİ

Yıl 2018, Sayı: 39, 397 - 430, 27.03.2018

Kadir Karatekin , Ersin Topçu , Zafer Kuş

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de ulusal basında, haber başlığında

“kadın” ifadesi geçen haberleri analiz ederek, kadınların ulusal gazetelerde

nasıl haber konusu olduğunu irdelemek ve bu haberleri kadın odaklı habercilik

açısından değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda tirajı en yüksek ve politik

görüşleri birbirinden farklı olan 9 gazetenin (Aydınlık, Cumhuriyet, Evrensel,

Hürriyet, Ortadoğu, Sabah, Sözcü, Yeniçağ, Yenişafak) 2012, 2013 ve 2014

yıllarına ait üç yıllık haberleri incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma

desenlerinden özel durum çalışması metodu takip edilmiştir. Bu araştırmada

ele alınan özel durum, ulusal gazetelerin yaptığı haberlerde kadınların nasıl

temsil edildiği ve kadınların haberlerde yer alış şeklidir. Araştırmada veri

toplama tekniği olarak doküman incelemesi, verilerin analizinde ise içerik

analizi kullanılmıştır. Araştırmanın en önemli bulgusu başlığında kadın ifadesi

geçen haberlerin yarısının olumsuz olmasıdır. Bu haberlerin çözüm odaklı

değil daha çok sorun odaklı olduğu, şiddeti normalleştirdiği, özel hayatın

gizliliği ilkesini ihlal ettiği tespit edilmiştir. İncelenen haberlerde kadınlar

şiddet mağduru olarak temsil edilmektedirler. İncelenen haberlerde kadınların,

şiddet türlerinden en çok fiziksel şiddete maruz kaldığı dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Kadın Hakları, Medyada kadın, Medya Okuryazarlığı

Kaynakça

• Akdoğan, H. (2004). Medyada Kadın. İstanbul: Ceylan Yayınları. Alankuş, S. (2007). BİA2 ve Hak Haberciliği Eğitim Çalışmaları Üzerine, Sevda Alankuş (Hazırlayan), İnsan Hakları Haberciliği, (s.11-50), İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. Alankuş, S. (2009). Yeni Habercilik Arayışları: Hak Odaklı Habercilik, Yurttaş Gazeteciliği, Barış Gazeteciliği, Sevda Alankuş (Hazırlayan), Gazeteciliğe Başlarken, (s.88-124). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. Alankuş, S. (2012). Neden Kadın Odaklı Habercilik, Sevda Alankuş (Derleyen), Kadın Odaklı Habercilik, (s.27-68), İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. Alem, J. (2008). Medya ve Şiddet. (Ed. A. B. Göksel ve B. Gültekin). Medya Analizleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Altun, A. (2013). Medya Okuryazarlığı, Ebru Gençtürk ve Kadir Karatekin (Editörler), Sosyal Bilgiler İçin Çoklu Okuryazarlıklar, (s. 179-206). Ankara: Pegem Akademi. Aronson, E., Wilson, T. D. & Akert, R. M. (2012). Sosyal Psikoloji, İstanbul: Kaknüs Yayınları. Arslan, A. (2004). Medyanın Birey, Toplum ve Kültür Üzerine Etkileri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-12. Atalay, A. (2011). Hak Odaklı Gazetecilik Perspektifinden Günlük Gazetelerde Kadının Temsili. Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İzmir. Aziz, A. ve diğerleri (1994), Medya Şiddet ve Kadın /1993 Yılında Türk Basınında Kadınlara Yönelik Şiddetin Yer Alış Biçimi, Ankara: Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, Yayın No: 81. Belsey, A. & Chadwick, R. (2011). Medyada Etik ve Siyaset: Kalite Arayışı, A. Belsey & R. Chadwick (Der.), Medya ve Gazetecilikte Etik Sorunlar, (s.13-29). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Bilgin, N. (2000).“İçerik Analizi”, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Bilici, İ. E. (2014). Medya Okuryazarlığı ve Eğitimi, Ankara: Nobel Yayınları. Bülbül, H. (2014). Toplumsal Cinsiyet Kimliklerinin Oluşumu ve Toplumsal Cinsiyet Temsilleri, Huriye Kuruoğlu & Bermal Aydın (Editörler), Toplumsal Cinsiyet ve Medya, (s.1-16). Ankara: Detay Yayıncılık. Büyükbakkal, C. I. (2007). Medyada Kadın Olgusu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (28), 19-30. Chomsky, N. (2012). Medya Gerçeği, (Çev. Abdullah Yılmaz & Osman Akınhay), İstanbul: Everest Yayınları. Çatalcalı, A. (2015). Magazin Haberlerinde Toplumsal Cinsiyet Temsili: Alem, Hafta Sonu ve Şamdan Plus Dergilerinin Anlambilimsel Analizi. Gülseren Ağrıdağ (Editör) Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları, (s.35-41). Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi. Çetinkaya, Y. (1992). Reklamcılık ve Manipülasyon, İstanbul: Ağaç Yayıncılık. Çınar, E. (2015). Bir Sosyal Medya Aracı Olarak Televizyonda Kadınların Temsil Biçimleri. Gülseren Ağrıdağ (Editör), Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları s.150-156 Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi. Danacı, Y. Ö. (2008), “Siyasal Kimlikli Gazetelerde Kadın Kimlikleri”, Sen Benim Kim Olduğumu Biliyor musun? Toplumsal Yaşamda Kimlik İzdüşümleri, İstanbul: Hil Yayınları. Demir, V. (2006). Medya Etiği, İstanbul: Beta Yayınları. Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet Ayrımcılığının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44 (511), 12-27. Dursun, Ç. (2008) Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet ve Haber Medyası: Alternatif Bir Habercilik, Ankara: TC. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Dursun, Ç. (2010). Kadına Yönelik Şiddet Karşısında Haber Etiği, Fe Dergi 2,(1 ), 19-32. Dündar, F. N. (2015). Reklamda Kadın Olgusu ve Biscolata Reklam İletisi Örneği. Gülseren Ağrıdağ (Editör.). Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları S. 205-209 Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi. Erdemir, H. P. & Özbaysal, T. (2015). Türkiye’de Kadın Medya ve İletişim. Gülseren Ağrıdağ (Editör.). Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları (s. 262-267). Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi. Erdoğan, İ. (2013). Dördüncü Güç Medyadan Beşinci Güç İnternete: Demokratik Bir Dönüşüm mü Yaşanıyor?, Selçuk İletişim, 8 (1),176-191. Erol, D. D. (2014). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkiye Yazılı Basınında Şiddet Haberleri ve Haber Fotoğrafları, Huriye Kuruoğlu & Bermal Aydın (Editörler), Toplumsal Cinsiyet ve Medya, Ankara: Detay Yayıncılık. Ersoy, E. (2009). Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2), 209-230. Gezgin, S. (2003). Gazeteciliğin ve Türk Yazılı Basınının Kısa Tarihsel Perspektifi, İ.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, (18), 11-22. Gezgin, S. (2008). Gazeteciliğin Türkiye’deki Serüveni, Metin, Işık & Ayhan Erdem (Editörler), Tüm Yönleriyle Medya ve İletişim, Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları. Hogg, M. A. &Vaughan, G. M. (2011). Sosyal Psikoloji, (Çev: İbrahim Yıldız & Aydın Gelmez), Ankara: Ütopya Yayınları. İmançer, D. (2006). Cinsiyet Rolü Temsili: Medya Kültürü, Feminizm, Televizyon ve Seriyaller, Dilek İmançer (Editör), (s.47-66). Medya ve Kadın, Ankara: ebabil Yayınları. İmançer, D. (2006). Türk Medyasında Kadının Temsili, Dilek İmançer (Editör), (s.67-79). Medya ve Kadın, Ankara: ebabil Yayınları. İmançer, D. (2006). Toplumsal Cinsiyet Oluşumuna İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar, Dilek İmançer (Editör), (s.1-22). Medya ve Kadın, Ankara: ebabil Yayınları. İmançer-Takımcı, D. & Sebik, Ş. (2010). Sinemada Beden İktidar ve İdeoloji: 1990 Sonrası Türk Sinemasında Beden Temsili, Dilek İmançer Takımcı (Editör), (s.1-34). Medya Temsilleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. İnal, A. (2005). Medyanın “Etkisi” Sorunsalına Başka Bir Bakış, (Derleyen: Sevda Alankuş), (s.65-80). Medya ve Toplum, İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. İnceoğlu, Y. (2008). Bir Üçleme: Çocuk Medya ve Eğitim, Metin, Işık & Ayhan Erdem (Editörler), (s. 56-65). Tüm Yönleriyle Medya ve İletişim, Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları. İrvan, S. (2005). Medya ve Etik, (Der. Sevda Alankuş), (s.61-90). Medya, Etik ve Hukuk, İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. Karaca, Y. ve Papatya, N. (2011). Reklamlardaki Kadın İmgesi: Ulusal Televizyon Reklamlarına İlişkin Bir Değerlendirme, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (3), 479-500. Keane, J. (2010). Medya ve Demokrasi, (Çev: Haluk Şahin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Köse, A. (2011). Türk Basınında Kadın: 2010 Türkiye’sinde Sosyal Haklar Açısından Kadınların Temsili, Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu III, Kocaeli Üniversitesi, 25-26 Ekim 2011, (s. 401-418), İstanbul: Petrol-İş Yayınları. Marshall, G. (2009). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev: Osman Akınhay & Derya Kömürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. Mcluhan, M. ve Fiore, Q. (2012). Medya Mesajı, Medya Mesajıdır, (Çev. İlke Haydaroğlu), İstanbul: MediaCat Kitapları. Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber, (Çev. Editörü: Selahattin Turan), Ankara: Nobel Yayınları. Öner, B. (2002). Sosyal Temsiller, Kriz, 10 (1), 29-35. Özerkan, Ş. (2008). Haber Araştırmalarında İçerik Analizi ve Söylem Çözümlemesi Uygulamaları, Metin, Işık & Ayhan Erdem (Editörler), (s. 37-55). Tüm Yönleriyle Medya ve İletişim, Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları. Pavlik, J. V. (2013). Yeni Medya ve Gazetecilik, Ankara: Phoenix Yayınevi. Sayer, H. (2011). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Erkeklerin Katılımı. T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, http://kadininstatusu.aile.gov.tr/data/542a8e0b369dc31550b3a c30/handan_sayer_tez.pdf (Erişim Tarihi: 10.08.2017). Seçal, E. F. (2015). Moda Fotoğrafçılığında Kadının Metalaşması ve Kadın Kimliğinin Oluşmasına Etkisi, Gülseren Ağrıdağ (Editör), (s. 130-137). Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi. Sezerer-Albayrak, E. (2015). Televizyon Reklamlarında Kadın İmgesi Kullanımı, Gülseren Ağrıdağ (Editör), Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları. (s.117-123). Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi. Stratford, T. (2011). Kadınlar ve Basın, A. Belsey& R. Chadwick (Der.), Medya ve Gazetecilikte Etik Sorunlar, (s.161-168). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Tanrıöver, H. U. (2012). Medyada Kadınların Temsil Biçimleri ve Kadın Hakları İhlalleri, (Der: Sevda Alankuş). Kadın Odaklı Habercilik, (s. 151-168), İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları. Taylor, S. E., Peplau, L. A. & Sears, D. O. (2012). Sosyal Psikoloji, (Çev: Ali Dönmez, Ankara: İmge Kitabevi. TBMM. (2012). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinde Medyanın Rolü Konulu Komisyon Raporu. Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No: 10. (https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/toplumsal_cin siyet_esitliginde_medyanin_rolu.pdf) (Erişim Tarihi: 05/12/2016). Tiryakioğlu, F. (2009). Haber Fotoğrafları, Manipülasyon ve Fotoğraf Editörlüğü, Fırat Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Medya ve Etik Sempozyumu, s.291-304. Toker, H. ve Altun, D. (2015). Toplumsal Şiddetin Aktarım Yoluyla Yeniden Üretilmesi: Basının Televizyonlaşması Bağlamında Şefika Etik Cinayeti. Selçuk İletişim. 9 (1),115-140. Tosun, G. E. (2007). Hak Örgütleri Medyada Görünür Olmak, İstanbul: IPS İletişim Vakfı yayınları:12. TÜİK (2015).Yazılı Medya İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21543, Erişim Tarihi: 13.12.2016 Varol, S. F. (2014) Medyada Yer Alan Temsillerin Kimlik Edinme Sürecindeki Rolü, The Journal of Academic Social Science Studies, (26), 301-313. Wollstonecraft, M. (2012). Kadın Haklarının Müdafaası, (Çev. Kevser Erol), İstanbul: Doruk Yayınları. URL 1. http://www.basinkonseyi.org.tr/basin-meslek-ilkeleri, Erişim Tarihi: 05.08.2015. URL 2. http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/pekin.pdf, Erişim Tarihi: 03.03.2016