TÜKETİCİLERİN SAĞLIKLI GIDA ALGILARI VE TÜKETİM DAVRANIŞLARI: KEŞİFSEL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2019, Sayı: 45, 201 - 229, 30.09.2019

Sezen Bozyiğit , Gülden Kılınç

Öz

Günümüzde tüketiciler gittikçe bilinçlenmiş ve sağlıkları hakkında daha

çok endişelenir olmuşlardır. Bu nedenle de beslenme tarzlarına dikkat etmeye,

sağlıklı bir hayat sürdürmeye ve “sağlıklı gıdalar” tüketmeye başlamışlardır.

Alanyazında sağlıklı gıda olarak birçok gıdadan bahsedilse de aslında sağlıklı

gıda kavramı sözü edilen kavramların sadece birini değil, birkaçını içermektedir.

Tüketicilerin davranışları sağlıklı ürün üretmek isteyen üreticiler ve işletmeler

için oldukça önemli bir konu olduğundan dolayı da bu araştırmanın amacı sağlıklı

beslenen tüketicilerin “sağlıklı gıda” kavramından ne anladıklarını, hangi ürünleri

sağlıklı olarak değerlendirdiklerini ve sağlıklı gıda tüketirken nelere dikkat

ettiklerini ortaya çıkartmaktır. Araştırmanın örneklemini sağlıklı gıdalar tüketen

24 tüketici oluşturmaktadır. Katılımcılardan veriler derinlemesine görüşme

yöntemi ile toplanmış ve içerik analizi ve betimsel analiz yöntemleri kullanılarak

veriler analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, katılımcılar doğal ve ilaçsız

gıdaları sağlıklı gıda olarak nitelendirmekte, sağlıklı gıdanın organik olmasını

önemsemelerinin yanında üreticisine ve üretim sürecine de dikkat etmektedir. Bu

nedenle analiz sonuçları olan doğal gıdalar da tüketiciler tarafından sıklıkla tercih

edilmektedir. Sağlıklı gıda olarak en çok sebze-meyve, yumurta ve baklagiller

tüketilmekte, bu ürünler genellikle internetten alınmakta, gıdaların en çok içeriği

ve tarihi incelenmektedir. Son olarak katılımcılar sağlıklı gıdaların ambalajlarında

sorunlar olduğunu düşünmektedirler.

Anahtar Kelimeler

sağlıklı gıda, organik gıda, doğal gıda, gıda güvenliği.

Kaynakça

• Açu, M. (2014). Fonksiyonel Özellikleri Geliştirilmiş Dondurma Üretimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Agyeman, C. M. (2017). Consumers’ Buyıng Behavıor Towards Green Products: An Exploratory Study, International Journal of Management Research & Business Strategy, 3(1),188-197. Akbulut, H. (2015), Kanser ve Beslenme İlişkisi, TÜBA-Gıda, Beslenme ve Kanserin Önlenmesi Sempozyumu Raporu, Tam Metni içinde (s.33-47). Anamaria, M. (2015). Consumer Behaviour and Attitudes toward Functional Foods. Alimntară, 14 B, 335-340 Aydın D., Rashid S.M. ve Aydın R. (2014). Tavuk Yumurtası ve Kolesterol Gerçeği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 17(3): 26-29. Aydoğdu, M.H, Kaya, F., Eren, M,E. ve Doğan, H.P. (2018). Organik Ürün Tüketim Nedenleri Üzerine Bir Araştırma: Şanlıurfa Örneklemesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (64), 161-170. Bahşi, N., ve Akça, A. (2019). Tüketicilerin Organik Tarım Ürünlerine Bakış Açılarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma: Osmaniye ve Şanlıurfa İlleri Örneği, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(1): 26-34. Başkale, H. (2016). Nitel Araştırmalarda Geçerlik, Güvenirlik ve Örneklem Büyüklüğü, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28. Bozyiğit, S. ve Doğan, G.K. (2015). Türkiye’deki Doğal ve Organik Ürün Üreticilerinin Yaşadığı Pazarlama Sorunları: Keşifsel Bir Araştırma, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 17 (2): 33- 47. Budak, N. Ataman, P. ve Özkaya, Ş. (2017), Tüketici İçin Güvenli Gıda Güvenli Gelecek, http://guvenligidaguvenligelecek.org/ Erişim: 10.07.2019. Dölekoğlu, C. Ö., Şahin, A., Giray, F.H. (2015), Kadınlarda Fonksiyonel Gıda Tüketimini Etkileyen Faktörler: Akdeniz İlleri Örneği, Tarım Bilimleri Dergisi, 21, 572-584. Cinaz, P. (2012). Hormonlu Gıda Erken Ergenlik Nedeni, https:// www.ntv.com.tr/saglik/hormonlu-gida-erken-ergenliknedeni, Jhy3DEjaJUKMGyq3luBkFw /Erişim: 10.07.2019. Çakır, M. ve İrez, S. (2018), Nitel Mülakat Yapma, Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir (Ed.), Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (2.Bs.) 339-422, Ankara: Pegem Akademi: Demiryürek, K. (2011). Organik Tarım Kavramı ve Organik Tarımın Dünya ve Türkiye’deki Durumu, GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(1), 27-36. Doğal Besin Bilinçli Beslenme İşletmeleri (2019). DBB Ürünleri ve Üreticileri, https://ankaradbb.wordpress.com/dbb-ureticileri/ Erişim: 09.07.2019. Food Marketing Instıtue (2007). Natural and Organic Foods, http:// naturefirstusa.org/natural%20organic%20farming/Natural%20 and%20Organic%20Foods.pdf, Erişim: 17.07. 2019. Güneş, F.E., Aktaç Ş. ve Omurtag Bİ. (2014). Tüketicilerin Gıda Etiketlerine Yönelik Tutum ve Davranışları, Akademik Gıda, 12 (3): 30–37. Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Felsefe-Yöntem-Analiz (4bs.), Ankara: Seçkin Yayıncılık. Hacıoğlu, G. ve Kurt,G. (2012). Tüketicilerin Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Farkındalığı, Kabulü ve Tutumları: İzmir İli Örneği, Business and Economics Research Journal, 3(1), 161-171. Hosni, H., Periklis, D. ve Baourakis, G. (2017). Consumers Attitude Towards Healthy Food: “Organic and Functional Foods, International Journal of Food and Beverage Manufacturing and Business Models, 2(2), 85-100. İnci, H., Karakaya, E. ve Şengül Y. (2017), Organik Ürün Tüketimini Etkileyen Faktörler (Diyarbakır İli Örneği), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 20 (2), 137-147. Karaca, Ş. (2013), Tüketicilerin Yeşil Ürünlere İlişkin Tutumlarının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 13 (1), 99-111. Kılıç, S., Duman, O. ve Bektaş, E. (2014), Organik Ürünlerin Pazarlama Stratejileri ve İşletmeler Üzerinde Bir Alan Araştırması, Business And Economics Research Journal, 5(1), 39-65. Kocatepe, D. ve Tırıl, A. (2015). Sağlıklı Beslenme ve Geleneksel Gıdalar, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1), 55- 63. Koç, D. (2009). Organik Tarım Ürünleri Dış Pazar Araştırması, (Uzmanlık Tezi), http://traglor.cu.edu.tr/objects/objectfile/ qryr7dix-15122012-41.pdf/ Erişim Tarihi: 09.07.2017. Kranjac, M., Tankosić, J.V. ve Kneževićep, M. (2017). Profıle of Organıc Food Consumers, Economics of Agriculture, (64) 2, 497-514. Martirosyan, D.M. ve Singh,J. (2015). A New Definition of Functional Food By FFC: What Makes A New Definition Unique?, Functional Foods in Health And Disease, 5(6):209-223 Moisander, J., (2007). Motivational Complexity of Green Consumerism, International Journal of Consumer Studies, 31, 404 – 409. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2017). Obesity-Update-2017.https://www.oecd.org/els/healthsystems/ Obesity-Update-2017.pdf/ Erişim Tarihi: 09.07.2019. Özdemir, P.Ö., Fettahlıoğlu, S. ve Topoyan, M. (2009), Fonksiyonel Gıda Ürünlerine Yönelik Tüketici Tutumlarını Belirleme Üzerine Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 9 (4),1079-1099. Ross, S.A. (2010). Evidence For The Relationship Between Diet And Cancer. Experimental Oncology, 32, 137–142. Sabah Gazetesi (2018). Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 173 firmanın hileli ürünlerini açıkladı, https://www.sabah.com.tr/galeri/saglik/ bakanlik-173-firmaya-ait-282-parti-hilali-urunu-acikladi Erişim Tarihi: 11.07.2019. Sabuncu, İ. (2013). Organik Tarımsal Üretim, Ürün Pazarı ve Fiyatlandırma, Uluslararası 2. Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi, Konya. Sevilmiş, G., Olgun, A. ve Artukoğlu, M. (2017). Fonksiyonel Gıdalarda Tüketici Kararlarını Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma: İzmir İli Örneği, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 54 (3), 351-360. Shamsi, M. S. ve Siddiqui, Z. S. (2017), Green Product and Consumer Behavior: An Analytical Study, Pertanika Journal of Social Science and Humanity, 25 (4), 1545 – 1554. Singh, V., Singh,G. ve Verma, D.K., (2013), Organic Food : Benefits and Market Demand, Popular Kheti, 1(4),71-78. Şahin, A., Meral, H. ve Aytop, Y. (2016), Yeşil Pazarlamada Tüketici Algısı: Kahramanmaraş Kent Merkezi Örneği, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31, 60-71. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (2019). Organik Ürün Pazar Büyüklüğü 90 Milyar Dolara Ulaştı, https://www.tzob.org.tr/basin-odasi/ haberler/organik-urun-pazar-buyuklugu-90-milyar-dolaraulasti% E2%80%A6-ı/ Erişim Tarihi: 09.07.2019. Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 543-559. Varoğlu, S.T. ve Turhan, Ş (2016). Organik Ürünlerde Tüketici Eğilimlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma Sakarya İli Örneği, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (3), 189-196. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (9bs.), Ankara: Seçkin Yayınları.