EVZÂȊ VE HANEFÎ FAKİHLERİN GÖRÜŞÜ BAĞLAMINDA NAMAZDA KIRAAT VE MEʹMÛMUN KIRAATİ

Yıl 2019, Sayı: 45, 277 - 298, 30.09.2019

Muhammed Latif Altun

Öz

Namaz İslâm’ın beş temel esasından biridir. Namazın geçerli olabilmesi

için bir takım şart ve rükünlerin yerine getirilmesi gerekir. Kıraat bu rükünlerin

başında gelmektedir. Kıraatin rükün oluşu Kurʹân’la sabit olmuş, Hz. Peygamber’in

sözlü ifadeleri ve fiilî uygulamalarıyla desteklenmiştir. Kıraat yaparken hangi sûre

ve âyetlerin okunması gerektiği hususu, fakihler arasında tartışma konusu olmuştur.

Bazı fakihler, namazda Fatiha sûresinin okunmasını gerekli görürken, bazıları

da bu rüknün yerine getirilmesi için Kurʹân’dan herhangi bir yerin okunmasının

yeterli olduğunu ileri sürmüşlerdir. Öte yandan imamın arakasında namaz kılan

kimsenin kıraat yapmak zorunda olup olmaması, kıraat yapmak zorundaysa hangi

durumlarda ve ne kadarıyla mükellef olduğu hususunda da ihtilaflar olmuştur. Bu

çalışmada kıraat ve bu bağlamda meʹmumun kıraat yapmasının hükmü ve ihtilaf

sebepleri ele alınmıştır. Başta Evzâȋ olmak üzere diğer fakihlerin görüşlerine işaret

edilmiş, daha sonra bu görüşlerin dayandığı delillere yer verilmiştir. Delillerin

karşılaştırılması neticesinde kuvvetli görüşe işaret edilmiş ve değerlendirilmeye

tabi tutulmuştur.

Bu çalışmanın hedefi, günümüzde amel edilen dört mezhep fakihi ile

diğer müçtehit fakihlerden olan Evzâȋ’nin görüşünü mukayese etmektir.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Evzâî, Hanefi, Kıraat, Fatiha, Meʹmûm.

Kaynakça

• Kâri, Ali b. Sultan Muhammed Ebû’l-Hasan Nureddin el-Herevî. (2002). Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, Beyrut: Dârü’l-Fikr. Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el- Askalânî. (1379). Fethü’l-Bâri Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: Dârü’l-Maʽrife. Âyetüllah el-Uzmâ, eş-Şeyh Diyâuddîn el-Irâkî. (2011). Tebsirtü’l- Müteallimîn, y.y.: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî. Aynî, Bedruddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed b. Hüseyin el-Ğaytâbî, (t.y.), ʽUmdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: İhyâü Türâsi’l-Arabî. ____, (2000). el-Binâye Şerhü’l-Hidâye, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. ____, (2008). Nuhabü’l-Efkâr fî Tenkîhi Mebâni’l-Ehbâr fî Şerhi Meâni’l- Asâr, (thk. Ebû Temim Yaser b. İbrahim). Katar: Vezâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye. Beğavî, Muhyi’s-Sünne Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesud. (1983). Şerhü’s-Sünne, (tah. Şuayb Arnavut). Beyrut: el-Mektebetü’lİslâmî. Bevvâk, Muhammed b. Yusuf b. Ebî Kasım b. Yusuf el-Abderi el-Ğarnâtȋ Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-Husrevcirdî el-Horasânî. (2003). es-Sünenü’l-Kübrâ, (thk. Muhammed Abdülkadir Ata), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîre. (t.y.). Halku Efʽâli’l-İbâd, (thk. Abdurrahman Amîre), Riyâd: Dâru’l- Maʽrifeti’s-Suûdiyye. _____, (1980). el-Kirâetü Halfe’l-İmâm, (thk. Fadlurrahman es-Sevrî), y.y.: el-Mektebetü’s-Selefiyye. _____, (1422). Sahîhu’l-Buhârî, (thk. Muhammed Zehîr b. Nasır), y.y.: Dâru Tûku’n-Necât. Büceyremî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer. (1995). Tuhfetü’l-Habîb alâ Şerhi’l-Hatîb, y.y.: Dârü’l-Fikr. Damat Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. (t.y.). Mecmaʽu’l- Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, y.y.: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi. Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdi b. Mesud b. en- Numan, (2004), Sünenü Dârekutnî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. Ebu Davud, Süleyman b. Aşʽas b. İshak b. Beşir b. Şeddâd b. Amr el- Ezdî es-Sicistânî. (t.y.). Sünenü Ebi Dâvud, (thk, Muhammed Muhyüddin Abdülhamid), Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye. Fakihânî, Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Salim b. Sadaka el-Lahmî. (2010). Riyâdü’l-Efhâm fî Şerhi Umdetü’l-Ahkâm, (tah. Nureddin Talib), Suriye: Dârü’n-Nevâdir. Hâkim, Ebû Abdillah, Muhammed b. Abdillah b. Muhammed b. Hamduyeh b. Nuaym. (1990). el-Müstedrek al’s-Sahihayn, (thk. Mustafa Abdülkadir Atâ), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Haraşȋ, Muhammed b. Abdillah. (t.y.). Şerhü Muhtasarı Halil li’l-Haraşî, Beyrut: Dârü’l-Fikr. Hererî, Muhammed Emin b. Abdullah el-Eremî. (2001). Tefsîru Hadâiku’r- Rûh ve’r-Reyhân fî Revâbî Ulumi’l-Kurʹân, Beyrut: Dâru Toku’n- Necât. İbn Abdilberr, Ebû Amr Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilberr b. Asım en-Nemerî. (2000). el-İstizkâr, (thk. Salih Muhammed Ata, Muhammed Ali Muavved), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. İbn Battâl, Ebü’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdilmelik. (2003). Şerhu Sahîhi’l- Buhârî li İbni Battâl, (thk. Ebû Temim Yaser b. İbrahim), Riyad: Mektebetü’r-Rüşd. İbn Emîr, Ebû Abdillah Şemsuddin Muhammed b. Muhammed. (1983). et-Takrîr ve’t-Tahrîr, y.t.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed b. eş-Şeybânî. (2001). Müsnedü İmam Ahmed b. Hanbel, (thk. Şuayb Arnavut), y.y.: Müessesetü’r-Risâle. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said. (t.y.). el-Mühllâ bi’lÂsâr, Beyrut: Dârü’l-Fikr. İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Mabed. (1993). Sahîhu İbn Hibbân bi’Tertîbi İbn Belbân. (thk. Şuayb Arnavut). Beyrut: Müessetü’r-Risâle. İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshak b. Huzeyme b. el-Muğȋre b. Salih b. Bekir. (2003). Sahîhu İbn Huzeyme, (thk. Dr. Muhammed Mustafa el-Aʽzemî), y.y.: el-Mektebetü’l-İslâmî. İbn Kasım, Abdurrahman b. Muhammed. (1397). Hâşiyetü’r-Revdi’l- Mürabbaʽ Şerhü Zâdi’l-Müstenkaʽ, y.y.: Müessesetü’r-Risâle. İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffikuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Mekdisȋ. (1968). el-Muğnȋ, y.y.: Mektebetü’l-Kahire. İbn Mâce, Ebü Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. (t.y.). Sünenü İbn Mâce, (thk. Muhammed Fuad Abdülbaki), y.y.: Dârü İhyâi’l- Kütübi’l-Arabiyye. İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali Ebü’l-Fadl Cemâlüddin. (1414). Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dârü Sâdır. İbn Müflih, İbrahim b. Muhammed b. Addillah b. Muhammed. (1997). el- Mübdiʽ fî Şerhi’l-Mukniʽ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. İbn Mülakkin, Siracüddin Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed. (1997). elİ ʽlâm bi Fevâid Umdetü’l-Ahkâm, (thk. Abdülaziz b. Ahmed), Suudi Arabistan: Dârü’l-Âsime. İbn Rüşd (el-Cedd), Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. (1988). el- Mukaddimâtü’l-Mümehhidât, (thk. Dr. Muhammed Hacci), Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî. İbn Rüşd, Ebü’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Rüşd el-Kurtubî. (2004). Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l- Muktasıd, Kahire: Dârü’l-Hadis. İbn Teymiye, Takyuddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abullah b. Abdilhalim b. Abisselam b. Abdillah. (1987). el-Fetâvâ’l-Kübrâ, y.y.: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye. _________, (1412). Şerhu’l-Umde fi’l-Fıkıh, (thk. Suûd b. Salih), Riyâd: Mektebetü’l-Abekân. İbnü’l-Münzir, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim. (1985). el-Evsat fi’s- Süneni ve’l-İcmâʽ ve’l-İhtilâf, (thk. Ebû Hamid Sağir), Riyad: Dârü Tayba. _________, (2004). el-İşrâf alâ Mezhebi’l-Ulemâ, (thk. Sağîr Ahmed el- Ensârî), y.y.: Mektebetü Mekketü’s-Sekâfiyye. Kâdı İyâz, İyad b. Musa b. İyad b. Amrun el-Yahsebî. (1998). İkmâlü’l- Muʽlim bi Fevâidi Müslim, (thk. Yahya İsmail), Mısır: Dârü’l-Vefâ. Kâsânȋ, Alauddin Ebû Bekir b. Mesud b. Ahmed. (1986). Bedâiʽu’s-Senâiʽ fî Tertîbi’ş-Şerâiʽ, y.y.: Dârül’l-Kütübübi’l-İlmiyye. Kayrevânȋ, Ebû Muhammed Abdullah b. Ebî Zeyd Abdurrahman en-Nefzȋ. (1999). en-Nevâdir ve’z-Ziyâdat alâ mâ fi’l-Müdevvene, (thk. Abdülfettah Muhammed), Beyrut: el-Ğarbü’l-İslâmî. Kemâhî, Osman b. Said. (2005). el-Müheyyeʹ fî Keşfi Esrâri’l-Müvattaʹ, (thk. Ahmed Ali), Kahire: Dârü’l-Hadîs. Kirmânî, Ebû Muhammed Harb b. İsmail b. Halef. (2012). Mesâilü Harb el-Kirmânî, (thk. Ahmed b. Ali el-Ğamidî), Cidde: Câmiʽat-ü Melik Abdülaziz. Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir b. Farh el-Ensârî el-Hazreci. (1964). el-Câmiʽ li Ahkâmi’l- Kurʹân, (thk. Ahmed el-Berdevi, İbrahim Etfiş), Kahire: Dâru Kütübi’l- Mısriyye. Makdisî, Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed b. Kudâme. (t.y.). eşŞerhü’l- Kebîr alâ Metni’l-Mukniʽ, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, y.y: Dârü Kitâbi’l-Arabî. Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib. (1999). el-Hâvi’l-Kebîr fi Fıkhi İmam eş-Şâfiî, (thk. eş-Şeyh Ali Muhammed Muavvid), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Merğinânî, Ali b. Ebî Bekir b. Abdilcelil el-Ferğânî. (t.y.). el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti’l-Mübtedî, (tah. Tallâl Yusuf), Beyrut: Dârü İhyâi’t- Türâsi’l-Arabî. Mubârekfûrî, Ebü’l-Alâ Muhammed Abdurrahman b. Abdurrahim. (t.y.). Tuhfetü’l-Ahvezȋ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Müslim, Müslim b. el-Haccac Ebü’l-Hasan el-Kuşeyrî en-Nisabûrî. (t.y.). el-Müsnedü’s-Sahih el-Muhtasar, (thk. Muhammed Fuat Abdülbaki), Beyrut: Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabî. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyuddin b. Şeref en-Nevevî. (1392). el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim, Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. _____, (t.y.). el-Mecmûʽ Şehru’l-Mühezzeb, y.y.:Dârü’l-Fikr. Remlî, Şihabüddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Hüseyin b. Ali. (2016). Şerhü Sünenü Ebî Davud, (thk. Heyet), Mısır: Dârü’l-Felâh. Reymî, Muhammed b. Abdillah b. Ebî Bekir el-Hasisî. (1999). el-Meʽâni’l- Bedîʽa fî Maʽrifeti Ehli’ş-Şerîʽa, (thk. Seyyid Muhammed Mihenȋ), Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Sifil E. (2002,). Kıraat, DİA, Ankara: Diyanet Vakfı Neşriyat. Suğdî, Ebü’l-Hasan Ali b. el-Hüseyin b. Muhammed. (1984). en-Nütef fi’l- Fetâvâ, (thk. Dr. Selahaddin en-Nâhî), y.y.: Dârü’l-Furkan. Şafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris b. el-Abbas b. Osman b. Şafiʽ b. Abdilmuttalip b. Abdilmenaf. (1990). el-Umm, Beyrut: Dârü’l- Maʽrife. ____, (2004). Müsnedü İmami’ş-Şâfiî, (thk. Mahir Tahsin Fahl), Kuveyt: Şirketü Ğarrâs. Şeybânȋ, Ebû Abdillah, Muhammed b. el-Hasan b. Ferkad. (t.y.). el- Hüccetü alâ Ehli’l-Medȋne, (thk. Mehdi Hasan el-Geylânȋ), Beyrut: Âlemü’l-Kütüb. Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüp b. Matyer el-Lehmî, eş-Şâmî. (1984). Müsnedü’ş-Şamiyyîn, (tah. Hamdi b. Abdilmecid), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.