Hadim Devlet Anlayışı Çabasına Bir Örnek: Van ve Mülhakatındaki Hapishanelerde İyileştirme Gayretleri

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 347 - 370, 20.04.2021

Ercüment Topuz

Öz

Bir arada yaşama kültürünün temelleri olan işbirliğini ve işbölümünü tehdit edenleri tenkil, te’dib ve tecrid vb. müeyyideler ile cezalandırma düşüncesi hapishane kurumlarının ihdasına sebep olmuştur. Bu kurumların kurgusu ise yaptırım yetkisine sahip siyasal otoritenin hususiyetlerine göre kurumsallaştırılmıştır. Osmanlı özelinde mezkûr kurumsallaşma sürecinin seyr ü seferi, bahse konu tespitin bir temsilidir. Beylik döneminin dengeci politikaları, tenkile dayalı yaptırımları, İstanbul’un fethiyle dillendiren emperyal iddialar te’dibe istinad müeyyideleri, ıslahat asrı devlet yapılanması ise tecridi telkin eden teskin cezaları ön plana çıkarmıştır. Devletin hususiyetlerine ilişkin yaşanan değişimlerin ceza sistemindeki hasılatının son perdesi olan hapishaneler, Van vilayeti özelinde tasvir edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada dönemler arası bir karşılaştırma yapılarak hapishane sisteminin ortaya çıkışına ve bu sistemin Amerika ve Avrupa’daki örnekleri dikkate alınmış, nasıl güncellendiğine ilişkin uzunca bir mukaddime sonrasında mezkûr birikimin Van vilayeti özelinde uygulanma çabalarına yoğunlaşılmıştır. Bu yoğunluk, arşiv vesikaları başta olmak üzere konu hakkında kaleme alınmış araştırma eserler, makaleler ve tezler üzerinden anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Van, Ceza, Hapishane

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SBA-2017-5967

An Example of a Servant State Understanding Effort: Improvement Efforts in Prisons in Van and its Districts

Öz

The idea of punishing those who threaten cooperation and division of Labor, which are the foundations of a culture of coexistence, with sanctions such as Exile, subjugation of rules and isolation, has led to the creation of prison institutions. The construction of these institutions is institutionalized according to the characteristics of the political authority with sanctioning authority. In Ottoman private, the course of the institutionalization process is a representation of the determination. The equilibrium policies of the Beylik period, the sanctions based on exile, the imperial claims expressed by the conquest of Istanbul, the sanctions based on subjugation, and the state structure of the Reformation century brought to the fore the consolation penalties that inculcated isolation. Prisons, which are the last curtain of the proceeds of changes in the criminal system related to the characteristics of the state, were tried to be depicted in the special Van province. After a long period of comparison, the emergence of the prison system and the examples of this system in America and Europe were taken into account and the efforts to implement the mentioned accumulation in the province of Van were focused on how it was updated. This intensity has been tried to be understood through research works, articles and theses written on the subject, especially archival documents.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Van, Punishment, Prison

Proje Numarası

SBA-2017-5967

Kaynakça

• Arvas, Z. T. (2018). Van Vilayeti (Sultan II. Abdülhamid Döneminde). Van: Van Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal Daire Başkanlığı.
• Âşıkpaşazade. (2003). Osmanoğulları’nın Tarihi. Yavuz, K.-Saraç, M. A. Y. (Çev.). İstanbul: Koç Kültür Sanat.
• Barkan, Ö. L. (1950). Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (Ekim 1949-Temmuz 1950), C. XI. İstanbul: İstanbul Basımevi.
• Caroline, F. (2000), Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı (Osmanlı İmparatorluğu’nun Öyküsü 1300-1923). Z. Kılıç (Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Çiçen, A. (2010). Meşrutiyet Dönemi Cezaevi Islahatı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Demirbaş, T. (2005). Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi. Emine Gürsoy Naskali ve Hilal Oytun Altun (Ed.), Hapishane Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (1975). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. C.V. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. Kılıçbay, M. A. (Çev.). İstanbul: İmge Yayınları.
• Gazel, A. A. (2010). Tanin Muhabiri Ahmet Şerif Bey’in Notlarında Osmanlı Hapishaneleri. E. G. Naskali ve H. O. Altun (Ed.), Hapishaneler Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İnalcık, H. (1967). Adâletnâmeler, Belgeler, II/3-4, s. 49-145.
• İnalcık, H. ve Seyitdanlıoğlu, M. (2006). Tanzimat (Bir Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Krafft, H. U. (1996). Türklerin Elinde Bir Alman Tacir. Akpınar, T. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• M. Hakim Efendi. (2019). Hakim Efendi Tarihi. Tahir Güngör (Haz.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Orat, J. A. ve Çelik, F. (2011). Diyarbakır Vilayeti Hapishaneleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 75-88.
• Santos, J. L. de las H. (2014). Women’s Reformatories and Prisons in the Early Modern Age: Morality, Welfare and Repression of Women in the 17th and 18th Century, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 161.
• Şemseddin Sami (1332). Kamus-i Türki. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Yılmazer, Z. (1990). Topçular Kâtibi Abdulkadir Efendi Tarihi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.