Vanlı Divan Şairi Dürrî’nin Yayımlanmış Divanında Yer Almayan Müzeyyel Gazeli

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 433 - 450, 20.04.2021

Tolga Öntürk

Öz

Van’da dünyaya gelen Dürrî Ahmed, 18. yüzyılda yaşamış önemli bir divan şairidir. Çocukken bir gözünü kaybetmesinden dolayı “Dürrî-yi Yek-çeşm” lakabıyla tanınmaktadır. İyi bir öğrenim gören Dürrî Efendi, küçük yaşta İstanbul’a gitmiş ve kalem kâtipliği, dîvân-ı hümâyun hocalığı, İran elçiliği, başmuhasebecilik gibi devlet görevlerinde bulunmuştur. Ayrıca şiir, inşâ ve kitâbetteki kabiliyeti sayesinde devlet erkânının ilgisini çekmiş, özellikle padişah, vezir, şehzade gibi şahsiyetlerle münasebet kurmuştur. Dürrî, şair olan kardeşleri Saʿdî ve Feyzî gibi tarih düşürme hususunda yeteneklidir. Tahta çıkmaya ve belli bir devlet makamına gelmeye; köşk, çeşme, camii yapımı gibi imar faaliyetlerine; doğum, düğün ve vefat gibi olaylara tarihler düşürmüştür. III. Ahmed, Reisü’l-küttâp Râmî Paşa, Baltacı Mehmed, Şehzade Selim gibi önemli isimlere yazılan bu şiirler, şairin devlet erkânına yakın olduğunu göstermektedir. Dürrî’nin şiirleri üzerine şimdiye kadar üç çalışma yapılmıştır. Dürrî’nin tarih manzumeleri hakkında Ziya Bağrıaçık (1996) yüksek lisans tezi, gazelleri üzerine Sadık Erdem (1996) bir makale yayımlamıştır. Dürrî Divanı’nın tam metni ise Ramazan Vural (2020) tarafından yayımlanmıştır. Bu üç çalışmada da divanın tek nüshasının yer aldığı “Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 3409” numaralı şiir mecmuasından yararlanılmıştır. Bu çalışmada “Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 508” arşiv numaralı şiir mecmuasından hareketle Dürrî’nin divanı üzerine daha önce yayımlanmış çalışmalarda bulunmayan bir gazeline yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Dürrî, mecmua, gazel

The Additive Gazelle, Which is not Included in the Published Divan of Dürrî, the Divan Poet from Van

Öz

Born in Van, Dürrî Ahmed is an important divan poet who lived in the 18th century. He is known with the nickname "Dürrî-yi Yek-Çeşme" because he lost an eye when he was a child. Having received a good education, Dürrî Efendi went to Istanbul from an early age and held important state positions such as Dîvân-ı Hümâyûn teacher, Iranian ambassador, chief accountant. In addition, due to his talent in poetry, construction and epitaph, he attracted the attention of state officials and he established relations with personalities such as sultan, vizier and prince. Dürrî, like his poet brothers Sadî and Feyzî, is highly skilled in the art of making history. Being appointed to a certain state office such as being enthroned, vizier, and sheikhul-Islam; construction activities such as pavilions, mansions, fountains and mosques; dates for events such as births, weddings and deaths. These poems written for important names such as Sultan III Ahmed, Reisü'l-kuttâp Râmî Mehmed Pasha, Baltacı Mehmed Pasha and Prince Selim reveal that the poet is close to the state officials. There have been three studies on the text of Dürrî's poems so far. Ziya Bağrıaçık (1996) published a master's thesis on Dürrî's poems of history and Sadık Erdem (1996) published an article on Dürrî's gazelles. The full text of the Dürrî Court was published by Ramazan Vural (2020). In these three studies, the poetry magazine "Süleymaniye Library Esad Efendi 3409", which contains only one copy of the divan, was used. In this study, a poem of Dürrî, which was not found in previously published studies, was included in the poetry magazine numbered "National Library 06 Mil Yz A 508".

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, Dürrî, magazine, gazelle

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1999). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘âr. Ankara: AKM Yay.
• Bağrıaçık, M. Z. (1996). Dürrî ve Divanındaki Tarih Manzumeleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van YYÜ/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Çiftçi, Ö. (2014). Fatin Davud Fatin Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eş’âr). ekitap: www.ekitapkulturturizm.gov.tr.
• Çapan, P. (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eşâr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.
• Dürrî Ahmed Efendi. Dürrî Divanı, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü 3409/1, vr. 3b -73a.
• Dürrî Efendi. Mecmuʿa-i Eşʿâr, Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 508, vr. 11.
• Erdem, S. (1996). Dürrî-i Yek-çeşm ve Gazelleri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. S. 103, 165-203.
• Erdem, S. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurâfâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yayınları.
• Ergun, S. N. (1936). Türk Şairleri. C.3. İstanbul.
• İnce, A. (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yayınları.
• İpekten, H. vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yayınları.
• İpekten, H. (2014). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergah Yay.
• Karataş, M., Kaya, S., Baş, Y. (2008). İdris-i Bitlisi Heşt Behişt. Ankara: Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları (BETAV).
• Kılıç, A. (2012). Mecmua Tasnifine Dair. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. İstanbul: Turkuaz Yayınları, 75-95.
• Kılıç, İ. (2010). Gümülcineli Dürri Divanı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van YYÜ/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Köksal, M. F. (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, M. F. (2019). Klasik Türk Edebiyatının Sıra Dışı Örneklerini Toplayan İlginç Bir Şiir Mecmuası: Mecmû’a-i Nevâdir. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (4), 84-123.
• Kut, G. (1986). “Mecmua”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Devirler-İsimler-Eserler-Terimler. C.6. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kutlar Oğuz, F. S. (2017). Arpaemînizâde Mustafa Sâmî Divanı. ekitap: www.ekitapkulturturizm.gov.tr.
• Öztürk, M. (2013). Klasik Türk Şiirinde Kişilere Yazılan Gazeller. Uluslararası Türk Dili Ve Edebiyatı Kongresi, 1-12.
• Öztürk, M., Öntürk, T. (2021). Vanlı Divan Şairleri ve Feyzi Divançesi. Van: Van Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Öztürk, M., Öntürk, T. (2020). Vanlı Divan Şairi Saʿdî Abdülbâkî ve Şiirleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 50, 249-278.
• Uzun, M. İ. (2003). “Mecmua”. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 28, s. 265-268). Ankara: TDV Yay.
• Ürkündağ, A. (2006). Ahmed Dürrî Efendi’nin İran Sefaretnamesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi/SBE, Afyonkarahisar.
• Vural, R. (2020). Dürrî Ahmed Efendi Divanı. ekitap: www.ekitapkulturturizm.gov.tr.
• Yakıt, İ. (2010). Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları.