Tek Parti Döneminde Samsun’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1934-1950)

Yıl 2021, Sayı: 53, 467 - 500, 30.09.2021

Handan Haykır

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1003703

Öz

Güçlü ve kahramanlıklarla dolu bir tarihe sahip olan Türk Milleti için, milli duyguları hep diri tutmada ve gelecek nesillere aktarmada milli bayramların önemli bir yeri ve etkisi olmuştur. Bu milli bayramların en önemlisi ise Cumhuriyet Bayramı’dır. 29 Ekim 1923 tarihinde ilan edilen Cumhuriyet rejimi, bütün yurtta ekseriyetle büyük bir memnuniyet ve sevinçle karşılanmıştır. Cumhuriyetin birinci yıldönümü kutlamaları, 1924 yılında devlet tarafından bir kararname yayınlanarak organize edilmiştir. Halk, yeni rejimi benimsediğini, kutlamalara yoğun bir katılım sağlayarak göstermiştir. Cumhuriyetin ilan edildiği gün, Meclis’in 19 Nisan 1925 tarihli oturumunda, bu gün milli bayram olarak kabul edilmiş ve bu tarihten itibaren, 29 Ekim ülke içinde ve dış temsilciliklerde bayram olarak kutlanmaya başlanmıştır. Çağdaş ve güçlü bir devlet olma yolunda kurulan rejimin halka anlatılması, benimsetilmesi, milli bilincin kuvvetlendirilmesi ve devlet millet kaynaşmasının sağlanması amacıyla, bu kutlamalara ayrı bir önem verilmiştir. Kutlamalar, özellikle 1933-1950 yılları arasında merkezden gönderilen talimatnameler ile yurdun dört bir yanında belli bir plan ve program çerçevesinde yürütülmüştür. Çalışmamızda, Samsun’da 1934-1950 yılları arasında gerçekleştirilen Cumhuriyet Bayramı kutlamalarının hazırlık aşaması, içeriği, bayramın nasıl kutlandığı, halk tarafından gösterilen ilgi ve alaka, arşiv belgeleri, resmi yayınlar, süreli yayınlar ve tetkik eserlerden yararlanılarak incelenmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, cumhuriyet, Cumhuriyet Bayramı, kutlama törenleri, Cumhuriyet Halk Partisi, Halkevleri

Republic Day Celebrations in Samsun in the One-Party Period (1934-1950)

Öz

For the Turkish Nation, which has a strong and heroic history, national days have an important place and effect in keeping national feelings alive and handing down them to the next generations. The most important of these national days is Republic Day. The republican regime proclaimed on October 29, 1923, was met with great satisfaction and joy in most of the country. The first anniversary celebrations of the Republic were organized by publishing a decree by the state, in 1924. The people showed that they adopted the new regime by participating in the celebrations intensively. The day, when the Republic was proclaimed, was accepted as a national holiday in the session of the Assembly dated April 19, 1925, and from this date, October 29 began to be celebrated as a holiday in the country and in the representations in the foreign countries. Special importance was attached to these celebrations in order to explain and make the people adopted this regime, which was established on the way to become a modern and strong state, to strengthen national consciousness, and ensure the cohesion of the state and nation. Celebrations were carried out within the framework of a certain plan and program all over the country, especially between 1933 and 1950, with the instructions sent from the central government. In this study, the preparation phase of the Republic Day celebrations held in Samsun between 1934 and 1950, and its content, how this special day was celebrated, the interest and relevance shown by the public will be examined and evaluated in the light of archival documents, official publications, periodicals, and research works.

Anahtar Kelimeler

Samsun, republic, Republic Day, celebration ceremonies, Republican People’s Party, Community Centers

Kaynakça

• Bolat, B. (2010). Cumhuriyetin İlan Edildiği 29 Ekim Kutlamalarına Toplu Bir Bakış. Altıncı Uluslararası Atatürk Kongresi, 12 - 16 Kasım 2007 Ankara, Bildiriler Tam Metni İçinde, (1), 595-612.
• Caymaz, B. (2007). Cumhuriyetin Onuncu Yıl Kutlamaları: 29 Ekim 1933. Bilgi ve Bellek: Türk Devrim Tarihi Çalışmaları Dergisi, 4 (7), 115-139.
• Çanak, E. (2013). Adana’da Cumhuriyet'in Onuncu Yılı Kutlamaları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 29(86), 1-25.
• Alpaslan, E. (2017). Tek Parti Döneminde Adana’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1933-1943). Çukurova Araştırmaları Dergisi, 3(1), 93-119.
• Öztürk, G. (2015). Niğde’de Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1926-1948). Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14 (3), 585-599.
• Çevik, M. ve Haykır, Y. (2014). Elazığ Basınına Göre Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Elazığ’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1925-1932). Türk Dünyası Araştırmaları, 107 (211), 195- 226.
• Doğaner, Y. (2007). Cumhuriyetin Onuncu Yıl Kutlamaları. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 5 (9), 119-143.
• Haykır, Y. Ve Çevik, M. (2014). Tek Parti Döneminde Elazığ'da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1934-1945). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (7), 331-377.