Kırklareli İlinde Serbest Cumhuriyet Fırkası: Parti Teşkilatlanması ve 1930 Belediye Seçimleri

Yıl 2021, Sayı: 54, 459 - 482, 31.12.2021

Okan Ceylan

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1052712

Öz

Bu çalışma Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF)’nın Kırklareli ilinde örgütlenme sürecini ve partinin 1930 Belediye Seçimlerindeki siyasi başarısını ele almaktadır. 1930’ların başında taşradaki gündelik yaşamın yanı sıra iktisadi ve toplumsal dinamiklerin halkın siyasi tercihleri üzerinde nasıl etkili olduğu incelemektedir. Böylece SCF’nin Edirne’deki siyasal örgütlenmesi ve 1930 yılında yerel düzeyde iktidar muhalefet ilişkileri hakkındaki literatüre katkı vermektedir. Kırklareli özelinde, Türkiye’de Tek Parti iktidarının liberal görüşlere sahip SCF ve liberalleri siyasal arenadan tasfiye etmek, devletçilik politikalarını ve Tek Parti otoritesini meşrulaştırmak olduğunu kanıtlama amacındadır. Bu bağlamda da 1930 Yerel Seçimleri yoluyla halkın iktidara olan siyasal desteğini de test ettiğini iddia etmektedir. Ancak, 1930 yılı Belediye Seçimlerinden önce Kırklareli ilinde bürokratik denetimsizliğin, ekonomik yılgınlığın ve Bulgaristan’ın savaş tehdidi görülmektedir. Kırklareli ilindeki topografyanın Trakya’nın diğer illerinin aksine daha dağlık olması ve 1929 İktisadi Buhran döneminde yaşam koşullarının daha zor olması nedeni ile Serbest Fırka muhalefetinin daha kolay seçmen tabanı bulduğu ve özellikle de Kırklareli kırsalında seçim zaferi kazandığı görülmüştür. Bir diğer ifade ile, SCF’nin Kırklareli’deki siyasi başarısının toplumsal, ekonomik, siyasal ve coğrafi koşullara dayandığını belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Kırklareli, tek parti yönetimi, demokrasi

The Free Republican Party in Kırklareli Province: The Party Organization and the Municipal Elections of 1930

Öz

This study deals with the organization process of the Free Republican Party (the FRP) in Kırklareli and the political success of the party in the Municipal Elections of 1930. In addition to daily social life in rural areas, it analyses how the economic and social dynamics were influential on the political preferences of people at the beginnings of the 1930s. Thus, it contributes to the literature about the political organization of the FRP in Edirne and the relations between the government and the opposition party at the local level. It aims to prove that the Single Party Rule of Turkey liquidated the FRP that had liberal views and the liberals from the political arena and legitimate the statist policies and the single party government specific to Kırklareli. In this context, it claims the Single Party Rule tested the political support of people by means of the local election of 1930. However, it seems there were lack of bureaucratic inspection, economic frustration, and the war threat of Bulgaria before the Municipal Elections of 1930. Since the topography of Kırklareli is highland in contrast to other provinces of Thrace, and there were more difficult living conditions, it seems that the FRP could get voter base more easily and won a landslide victory in the rural parts of Kırklareli in the period of the Great Depression of 1929. In other words, it specifies that the political success of the FRP in Kırklareli depends on the social, economic, political, and geographic conditions.

Anahtar Kelimeler

The Free Republican Party, Kırklareli, the single party system, democracy

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, [BCA], 1931: 490 01 728 478 1 (CHP Müfettiş Raporları-Kırklareli İline Ait Kısım).
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, [BCA], 1930: 490 1 0 0 34 142 1 (Atatürk’ün Seyahat Notları-17.11.1930).
• T.C Türkiye Büyük Millet Meclisi, TBMM Zabıt Ceridesi, 3. Dönem 22. Cilt 5. Birleşim, (15.11.1930).
• T.C. Devlet İstatistik Enstitüsü. (1937). Genel Nüfus Sayımı Kati ve Mufassal Neticeleri Kırklareli Vilayeti (1935), İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi.
• T.C Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE). (1970). Tarım Sayımı (1927), Ankara: DİE Matbaası.
• T.C Başbakanlık İstatistik Direktörlüğü. (1936). Tarım İstatistikleri (1928-1934) Ankara: Ulus Basımevi.
• Aysal, N., ve Dinçer, Hasan (2020). Türkiye’nin Sıhhî ve İçtimaî Coğrafyası Raporlarına Göre: Kırklareli. Mavi Atlas, 8, (2), 235-255.
• Aydemir, Ş. S. (1999). Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938 III. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Burgaç, M. (2017). Trakya Raporu (1934). Ankara: Kaynak Yayınları.
• Ceylan, O. (2021). Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Edirne Serüveni: Türkiye Demokrasi Tarihinden Notlar. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 21, (42), 2021, 269-294.
• Çavdar, T. (2008). Türkiye’nin demokrasi Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Doğruöz, T. (2003). Yakın Dönem Kırklareli Tarihinde İki Yaprak: Trakya’da Yeni Işık Gazetesi ve İzmir Suikastını Tel’in Mitingi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi. (4), 43-60.
• Engin, V. (2008). Rumeli Demiryolu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35, 236-237.
• Ivanova, M. (1978). Les Luttes Politiques en Turquie 1924-1930. Etudes Balkanique. (4), Sofya, 12-31.
• İnönü, İ. (1998). Cumhuriyet’in İlk Yılları I (1923-1938), İsmet İnönü’nün Hatıraları. İstanbul: Cumhuriyet.
• Goloğlu, M (2017). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi -I Devrimler ve Tepkiler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2017.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2006). Orada Bir Köy Var Uzakta. İstanbul: İletişim.
• Karaömerlioğlu, M. A. (1999). The People's Houses and the Cult of the Peasant in Turkey. Halkevleri ve Türkiye’de Köylü Kültü, Turkey Before and Before Atatürk içinde, Ed. Sylvia Kedourie, London, Frank and Cass, 67-91.
• Karaömerlioğlu, M. A. (1998). Köy Enstitüleri Üzerine Düşünceler. Toplum ve Bilim. (76), 56-85.
• Karaçam, N. (1969). 20 Aralık 1930 Atatürk Kırklareli’nde. İstanbul: Okay Yayınları.
• Keyder, Ç. ve Birtek, F. (2016). Türkiye’de Devlet -Tarım İlişkileri (1923-1950). Toplumsal Tarih Çalışmaları ed. Çağlar Keyder, İstanbul: İletişim.
• Koçak, C. (2011). Tek Parti Döneminde Muhalif Sesler. İstanbul: İletişim.
• Koçak, C. (2006). Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mazlum, G. (2020). Atatürk’ün Trakya Gezisi ve Edirne Anıları. Edirne: Edirne Belediyesi Yayınları.
• Osman O., ve Seydanlıoğlu M. (2006). Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özey, R. (2002). 19. Asırda Edirne Vilayeti Coğrafyası. Marmara Coğrafya Dergisi. (6), 1-36.
• Pamuk, Ş. (2015). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pınar, M. (2016). Tek Parti Döneminde Trakya’da Siyasi Hayat ve Yahudiler (1930-1934). Ankara: Grafiker.
• Tekeli İ., ve İlkin, S. (1977). 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları. Ankara: ODTÜ.
• Timur, T. (1997). Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara: İmge.
• Toprak, Z. (2020). Atatürk Kurucu Felsefenin Evrimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Toprak, Z. (2004). Türkiye’de Sol Faşizm ya da Otoriter Modernizm 1923-1946. Toplum ve Bilim, (100), 84-99.
• Toprak, Z. (2003). 80. Yıldönümünde Lozan Barış Antlaşması. Toplumsal Tarih, (115), 2003, 64-71.
• Tuncay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yavuz, E. (2018). Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâletinin 1924 Yılı Sıtma ile Mücadele Raporu- Sıtma ve Bataklık Haritası. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5, (19), 2018, 235-255.
• Zurcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Yasemin Saner Gönen, İstanbul: İletişim Yayınları.