XX. Yüzyılın Başlarında Tarsus’ta Sosyo-Ekonomik Hayat (370-389 ve 404 Numaralı Tarsus Şer’iyye Sicillerine Göre 1906-1908)

Yıl 2022, Sayı: 56, 118 - 135, 30.06.2022

Uğur Gök

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1104385

Öz

Şerʽiyye sicilleri yerel tarih araştırmalarında oldukça önemlidir. Nitekim günümüz tarih araştırmalarında bu kayıtlardan faydalanılmaktadır. İçerik olarak şerʽiyye sicilleri kaydedildikleri bölgenin günlük yaşamı, geçim kaynakları, çarşı ve pazar yerleri, giyecek ve yiyecek fiyatları, camii, mescid, medrese, sosyal ve dinî yapıları, nüfus içerisindeki Müslim ve gayrimüslimlerin birbiriyle olan ilişkileri gibi konuları hakkında önemli bilgiler bulundurmaktadırlar. Tarsus’un XX. yüzyılın başlarındaki sosyo-ekonomik yapısının incelendiği bu çalışmada Ankara Milli Kütüphanesinde bulunan 370, 389 ve 404 numaralı Tarsus Şerʽiyye Sicilleri kullanılmıştır. Bu belgeler ışığında dönemin aile yapısının nasıl olduğunu, evlilik, boşanma, vesâyet, verâset vs. gibi konular incelenmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte ekonomik hayatın da irdelendiği bu çalışmada halkın geçim kaynağının genel olarak neler olduğu ve Müslim-gayrimüslim halkın birbiriyle olan ilişkisinin nasıl işlediği, ayrıca bu dönemde kullanılan ev eşyası, günlük kıyafetler, yiyecek-içicekler, hayvan alım satımı ve fiyatları gibi birçok konu üzerinde durulmuştur. Çalışmamızın genel amacı yerel tarih çalışmalarındaki önemli kaynaklardan biri olan şerʽiyye sicillerinden yararlanarak, belli tarih diliminde Tarsus’un sosyo-ekonomik yapısını irdelemektir.

Anahtar Kelimeler

Tarsus, Şerʽiyye Sicilleri, Boşanma, Evlilik, Vesâyet, Verâset.

The Socio-Economic Life The Early-20th Century Tarsus (According to the Tarsus Şer'iyye Registry, No:370-389 and 404, 1906-1908)

Öz

Court records are one of the most important sources of Ottoman history. As a matter of fact, these records are used in today's history researches. As content, the court records contain important information about the daily life of the region where they are registered, their livelihoods, bazaars and market places, clothing and food prices, mosques, mosques, madrasahs, social and religious structures, and the relations of muslims and non-muslims within the population. XX. Tarsus court records numbered 370, 389 and 404 in the National Library of Ankara were used in this study, in which the socio-economic structure of the early century was examined. In the light of these documents, what was the family structure of the period, marriage, divorce, guardianship, inheritance, etc. it was tried to be examined like. However, in this study, where economic life is also examined, many issues such as what are the livelihoods of the people in general and how the relation between the muslim and non-muslim people work, as well as the household goods used in this period, daily clothes, food and beverages, buying and selling of animals and their prices were emphasized. The general purpose of our study is to examine the socio-economic structure of Tarsus in a certain historical period by making use of court records, which is one of the important sources in local history studies.

Anahtar Kelimeler

Tarsus, Court Records, Divorce, Marriage, Guardianship, İnheritance.

Kaynakça

• 1. Adıyeke, N., Adıyeke, N. (2004). Modernleşmenin Doğurduğu Kent: Mersin, Sırtı Dağ-Yüzü Deniz: Mersin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• 2. Akgündüz, A. (1988). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Ankara: TTK Yayınları.
• 3. Akgündüz, A. (1988). Şerʽiye Sicilleri (Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler). İstanbul: TDAV Yayınları.
• 4. Akgündüz, A. (2002). İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti'nde Tatbiki: Şer'iye Mahkemeleri ve Şer'iye Sicilleri. Türkler Ansiklopedisi, 10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 54-68.
• 5. Akgündüz, A., Tekin, R., Baş, Y., Kaşıkçı, O. (1993). Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshab-ı Kehf. İstanbul: Tarsus Ticaret Sanayi Odası Yayınları.
• 6. Aydın, M. A. (1996). İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları. İstanbul: İz Yayınları.
• 7. Aytar, İ. H., Kendirci, H. (2015). “19. Yüzyılda Tarsus Kenti’nin Ekonomik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Journal of History Studies, 7, 25-43.
• 8. Baş, Y., Tekin, R. (2007). Maraş Vakıfları (Dulkadirli ve Osmanlı Dönemi). Konya: Oğuz Dulkadiroğlu Bektik Kültürünü Yaşatma Derneği Kültür Hizmeti Yayınları.
• 9. Bilgili, A. S. (2001). Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 10. Cin, H. (1974). İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• 11. Çanlı, M. (2002). “Eytam İdaresi ve Sandıkları (1851-1926)”. Türkler. XIV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• 12. Demirel, Ö., Tuş, M., Gürbüz, A. (1992). “Osmanlı Anadolu Ailesinde Ev, Eşya ve Giyim-Kuşam (XVI-XIX Yüzyıllar)”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. II, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• 13. Develioğlu, F. (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedi Lügat. Ankara: Aydın Yayınları.
• 14. Güran, N. (1991). “Aile Hizmetleri”, Aile Yazıları. 4, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• 15. Işın, E. (1992). “Tanzimat Ailesi ve Modern Âdâ-ı Muâşeret”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. I, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• 16. Karaman, H. (1996). Mukayeseli İslâm Hukuku. I, İstanbul: İz Yayınları.
• 17. Karataş, A. İ. (2005). Mahkeme Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılda Bursa’da Gayrimüslimler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 18. Kazıcı, Z. (2017). Osmanlı Toplum Yapısı. İstanbul: Kayhan Yayınları.
• 19. Köymen, M. A. (1975). “Alp Arslan Zamanı Türk Toplum Hayatı”. Ankara, Selçuk Araştırmaları Dergisi, IV, 1-73.
• 20. Kur’an-I Kerim. (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• 21. Mutlu, F. (1941). Mersin Şehri Nasıl ve Ne Zaman Kuruldu (Bankalar). İçel, Mersin Halkevi Dergisi, 44-45.
• 22. Oğuz, İ.( 2006). Tarsus Şer‘iyye Sicillerine Göre Mersin Kentinin Kuruluş Öyküsü. Mersin: Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Yayını.
• 23. Öztürk, S. (1995). İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil). İstanbul: OSAV Yayınları.
• 24. Öztürk, S. (1995). Askeri Kassama Ait onyedinci Asır İstanbul Tereke Defteri, (Sosyo-Ekonomik tahlil). İstanbul: OSAV Yayınları.
• 25. Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. I-II, İstanbul: Milli Eğitim Yayınları.
• 26. Poş, A. (2005). “Osmanlı Döneminde Tarsus (1516-1923)”. Adana: Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 243-278.
• 27. Poş, A. (2008). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Tarsus’ta Müslim Gayrı Müslim İlişkileri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 593-619.
• 28. Salnâme-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye: H. 1324, 1325, 1326.
• 29. Sami, Ş. (1317). Kamus-i Türki. İstanbul: İkdam Yayınları.
• 30. Savaş, S. (1992). “Fetva ve Şerʽiyye Sicillerine göre Ailenin Teşekkülü ve Dağılması”. Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. II, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Aile Araştırmaları Kurumu Yayınları.
• 31. Şahin, A. (2014). “1824-1828 (H.1240-1244) Tarihli Tarsus Şerʽiyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, IX, 1061-1084.
• 32. Tabakoğlu, A. (1992). “Osmanlı Toplumunda Aile”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. Ankara: BAAK Yayınları.
• 33. Tarsus Şerʽiyye Sicili, Numara: 293, 296, 297, 370, 389, 404.
• 34. Tekin, R. (2014). İstanbul’da Gayrimüslimlerin Gündelik Yaşamı (1520-1670). Ankara: Atıf Yayınları.
• 35. Turan, Ş. (2014). Türk Kültür Tarihi, Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe. Ankara: Bilgi Yayınları.
• 36. Uğur, Y. (2010). Şer’iyye Sicilleri. Diyanet İslam Ansiklopedisi, 39, 8-11, Ankara: Diyanet Yayınları.
• 37. Üçok, C., Mumcu, A. (1985). Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Savaş Yayınları.
• 38. Ülkü, C. (2005). “Konstantinos Mavromatis’in Mezar Anıtı”, Tarih İçinde Mersin. Kolokyum II, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
• 39. Yurt Ansiklopedisi. (1982). “İçel”, V, İstanbul: Anadolu Yayınları.