Siirt İlinde Nüfusun ve Yerleşmelerin Yükselti Basamaklarına Göre Dağılışı

Yıl 2023, Sayı: 59, 304 - 326, 31.03.2023

Adnan Alkan , Ümit Çelebi

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1231086

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümü’nde yer alan Siirt ilinde nüfusun ve yerleşmelerin yükselti kademelerine göre nasıl bir dağılış gösterdiği incelenmiştir. Siirt ili topoğrafya özellikleri bakımından kısa mesafelerde büyük farklılıklar göstermektedir. Siirt ilinin yerleşme ve nüfus özelliklerine bakıldığında topoğrafik yapıya uygun bir çeşitliliğe sahip olduğu ve nüfusun oldukça dengesiz bir şekilde dağılış gösterdiği anlaşılmıştır. Cumhuriyet döneminden günümüze kadar Siirt ilinde nüfus artışı değişkenlik göstermiş olup, nüfusun bazen belirgin bir şekilde arttığı bazen de keskin düşüşler yaşadığı gözlemlenmiştir. Bu durumun en önemli sebepleri arasında yerleşmelerin yapısal özelliklerinin farklılaşması, göçler ve ilin idari taksimatında meydana gelen değişimler yer almaktadır. Bu çalışmada Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TUİK) 2021 yılına ait nüfus verileri ışığında yerleşmelerin yükselti basamaklarına göre nasıl bir dağılış gösterdiği ele alınıp sınıflandırılmıştır. Elde edilen veriler neticesinde Siirt ilinde yerleşmelerin genellikle yükseltinin az olduğu sahalarda yoğunlaştığı anlaşılmıştır. Ayrıca sahada hem yerleşme sayısı hem de nüfus miktarı bakımından 410 ila 1250 metre yükselti basamakları arasında bir kümelenme gözlenmiştir. Öte yandan Siirt ilinde 2000 metrenin üstündeki alanlarda yerleşme sayısı ve nüfus miktarında kayda değer bir düşüş görülmektedir. Bunun yanında sahada bazı yerleşimlerin, coğrafi koşulların oluşturduğu dezavantaja rağmen engebeli ve yüksek kesimlerde konumlandığı sonucuna varılmıştır. Sonuç olarak Siirt ilinde nüfus ve yerleşme bakımından farklılıkların oluşmasında iklim, topoğrafya, ziraat ve hayvancılık faaliyetlerinin oldukça etkili olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerleşme, Nüfus, Yükselti Basamakları, CBS, Siirt, Settlement, Population, Elevation Zones

The Distribution of Population and Settlements According to the Elevation Zones in Siirt Province

Öz

In this study, the distribution of the population and settlements in Siirt province, which is located in the Dicle Section of the Southeastern Anatolia Region, according to the elevation levels was examined. Siirt province shows great differences in short distances in terms of topographic features. When the settlement and population characteristics of the province of Siirt are examined, it has been observed that it varies in accordance with the topographic structure and it is understood that the population is distributed in an uneven way. The population growth in Siirt province has varied from the Republican period to the present, and it has been observed that the population has sometimes increased significantly and sometimes experienced sharp decreases. Among the most important reasons for this situation are the differentiation of the structural features of the settlements, migrations and also the changes in the administrative division of the province. In this study, by using Geographic Information Systems (GIS), the population data of the Turkish Statistical Institute (TUIK) for the year 2021 are classified by considering how the settlements are distributed according to the altitude steps. As a result of the data obtained, it has been understood that the settlements in Siirt are generally concentrated in areas with low elevation. In addition, in terms of both the number of settlements and the amount of population, a clustering was observed at the altitudes of 410 to 1250 meters. On the other hand, in Siirt province, the number of settlements and the amount of population decrease significantly in areas above 2000 meters. In addition, it has been concluded that some settlements in the area are located in hilly and high areas despite the disadvantage of geographical conditions. As a result, it is understood that climate, topography, agriculture and animal husbandry activities are very effective in the formation of differences in terms of population and settlement in Siirt province.

Anahtar Kelimeler

Settlement, Population, Elevation Zones, GIS, Siirt

Kaynakça

• Alkan, A. (2017). Siirt ilinin nüfus gelişimi, yapısı ve dağılışı. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 53-82.
• Akbulut, G. (2007). Sivas ilinin başlıca nüfus coğrafyası özellikleri. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 83-100.
• Arınç, K. (2016). Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri (1. baskı). Biyosfer Araştırmaları Merkezi Yayınevi.
• Avcı, V. (2017). Bingöl ilinde nüfus ve yerleşmelerin yükselti basamaklarına göre dağılışı. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 201-222.
• Dölek, İ., Avcı, V., Harunoğulları, M. (2018). Nüfusun ve yerleşmelerin yükseltiye göre değişimi: Muş ili örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 1011-1022.
• Durmuş, E., Çağlıyan A. (2018). State of sericulture production in recent years in Turkey. R. Efe, Social Sciences Research in the Globalizing World (280-299) içinde. St. Kliment Ohridski yayınevi.
• Erinç, S. (1980). Kültürel çevrebilim açısından Güneydoğu Anadolu. Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırmaları I (65–72) içinde. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Güngör, Ş. (2010, Eylül 24-26). Gazipaşa İlçesi’nde (Antalya/Türkiye) YerleşmelerinYükseltiye Göre Dağılışının CBS Yöntemi ile Değerlendirilmesi [Tam Metin Bildiri]. Internatıonal Computer And Instructıonal Technologıes Symposıum, Konya, Türkiye.
• Karadoğan, S. (2017, Eylül 11-15). Güneydoğu Anadolu’da troglodit barınak, mesken ve yerleşmeler [Sözlü sunum]. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, Tiran, Arnavutluk.
• Kaştan, Y. (2006). Cumhuriyet döneminde nüfus hareketlerinin fonksiyonu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 65-76.
• Özdemir, A., H. (2010). Moğol istilâsından bazı öğrenilmiş çaresizlik örnekleri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(29), 21-41.
• Özgen, N., Karadoğan, S. (Eylül 19-20-21). Yeryüzü Şekilleri Açısından Siirt Çevresinin Paleocoğrafik Evrimi [Tam Metin Bildiri]. Uluslararası Siirt Sempozyumu, Siirt, Türkiye.
• Özgüç, N., Tümertekin E. (2000). Coğrafya, geçmiş, kavramlar, coğrafyacılar (1. baskı). Çantay Kitabevi.
• Sergün, Ü. (2012). Türkiye'de kır nüfusunun yükselti kademelerine göre dağılışı. Coğrafya Dergisi, 0(4), 7-15.
• Sırma, İ., S. (2006, Eylül 19-21). Siirt ve civarının müslümanlaşması ve müslümanların gayrimüslimlerle olan ilişkileri [Sözlü sunum]. Uluslararası Siirt Sempozyumu, Siirt, Türkiye.
• Sözer, A.N. (1969). Diyarbakır havzası (1. baskı). Diyarbakır Tanıtma ve Turizm Derneği Yayınları.
• Taş, B., Yakar, M. (2009). Afyonkarahisar ilinde yerleşmelerin yükselti basamaklarına göre dağılışı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(2),141-161.
• Tuncel, M. (2009). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İslam Ansiklopedisi: Siirt maddesi (Cilt 37). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tunçdilek, N. (1985). Türkiye’de relief şekilleri ve arazi kullanımı (1. baskı). İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınevi.
• Tunçdilek, N. (1967). Türkiye iskân coğrafyası, kır iskanı (köy-altı iskân şekilleri) (1. baskı). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• TÜİK (2021). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ve Genel Nüfus Sayımları Verileri.
• Yücel, T. (1987). Türkiye coğrafyası (1. baskı). Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınevi.
• Yıldız, M. Z., Saraçoğlu, H. (2006, Eylül 19-21). 19. Yüzyıldan günümüze Siirt ilinin idari ve demografik yapısında meydana gelen değişimler [Sözlü sunum]. Uluslararası Siirt Sempozyumu, Siirt, Türkiye.
• Yılmaz, B., Atik, G. (2006). Doğal peyzaj özelliklerinin kırsal yerleşimler üzerindeki etkileri: Bartın örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8(10), 1-9.