Cumhuriyet ve Arkeoloji Teması: Van İli Örneği

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 404 - 412, 30.10.2023

Erdal Polat

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1296241

Öz

Kültürlerin kavşak noktası konumunda olan ve birçok imparatorluğa/devlete ev sahipliği yapmış olan Anadolu, bu imparatorlukların/devletlerin sosyal, siyasal, kültürel ve beşeri yaşanmışlıklarına şahit olmuştur. Söz konusu coğrafya birçok açıdan incelendiğinde bu yaşanmışlıklarda bazı dönüm noktaları olduğu görülmektedir. Cumhuriyet’in ilanı tarihimizdeki en önemli dönüm noktası olmuş ülkemizin her bir alanına sirayet etmiştir. Ülkemize dair yapılan her bir çalışma Cumhuriyet öncesi ve sonrası şeklinde bir araştırmaya tabi tutulduğunda, Cumhuriyet’in getirdiklerine dair daha doğru bir okuma yapılabilir.
Cumhuriyetin ilanıyla birçok alanda olduğu gibi arkeoloji alanında da yeni yol haritaları çizilmiştir. Yurt dışına gönderilen öğrenciler, hız kazanan kazı çalışmaları Cumhuriyet’in arkeolojiye dair bilim politikalarından olmuş, bu gelişmeler ülkemizdeki arkeoloji çalışmalarına yansımıştır. Van ili özelinde de görülen bu çalışmalarda birçok alanda kazının yapıldığı ve Van ilinin tarihi derinliğine ışık tutulduğu görülmüştür. Her ne kadar Cumhuriyet öncesinde de Van ilinde kazı çalışmaları yapılmış olsa da Cumhuriyet ile bu çalışmaların daha bilimsel bir boyut kazandığını söylemek doğru olacaktır.
Bu çalışmada Doğu Anadolu Bölgesi sınırları içerisinde kalan Van ilinde 1950 li yıllara kadar yapılmış arkeolojik çalışmalar ele alınmıştır. Bu çalışmaların Cumhuriyet’in bilim politikalarından ne kadar etkilendiği Van ili örneğiyle saptanmıştır. Böylelikle Cumhuriyet ve arkeoloji teması Van ili örneğinde somutlaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Bilim Politikaları, Van İli, Arkeolojik Kazı/Yüzey

Republic and Archaeology Theme: The Case of Van Province

Öz

Anatolia, which is the crossroads of cultures and has hosted many empires/states, has witnessed the social, political, cultural and human experiences of these empires/states. When the geography in question is examined from many perspectives, it is seen that there are some turning points in these experiences. The proclamation of the Republic has been the most important turning point in our history and has spread to every area of our country. A more accurate reading can be made about what the Republic brought, when each study on our country is subjected to a research in the form of pre-republican and post-republican.
With the proclamation of the Republic, new road maps were drawn in the field of archeology, as in many other fields. The students sent abroad and the excavations that gained momentum became one of the science policies of the Republic regarding archeology, and these developments were reflected in the archeology studies in our country. In these studies, which were also seen in the province of Van, it was seen that excavations were carried out in many areas and these excavations shed light on the historical depth of the province of Van. Although excavations were carried out in the province of Van before the Republic, it would be correct to say that these studies gained a more scientific dimension with the Republic.
In this study, archaeological studies carried out until the 1950s in the province of Van, which is within the borders of the Eastern Anatolia Region, are discussed.How much these studies were affected by the science policies of the Republic was determined by the example of Van province.Thus, the theme of the Republic and archeology was embodied in the example of Van province.

Anahtar Kelimeler

Republic Period, Science policies, Van city, Archaeological excavation/survey

Kaynakça

• Atalay, İ. & Mortan, K. (2003). Doğu Anadolu Bölgesi. Resimli ve Haritalı Türkiye Bölgesel Coğrafyası. İnkılap Yayınları.
• Ay, E. (2021). Yakın Doğu’da kentin doğuşu, yayılımı ve Yukarı Dicle Bölgesi (Kuzey Mezopotamya) kentleşme süreci. Aktüel Arkeoloji, 78, 34-50.
• Başgelen, N. (2011). Atatürk’ün yurt dışına öğrenci gönderme projesi ve eskiçağ bilimleri alanında ilk yetişenler. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Burney, C. A.-Lawson, G. R. J. (1960). Measured plans of Urartian fortresses. Anatolian Studies, 10, 177-196.
• Burney, C. A. (1958). Eastern Anatolia in the chalcolithic and early bronze age. Anatolian Studies, 8, 157-209.
• Burney, C. A. (1957). Urartian fortresses and towns in the Van region. Anatolian Studies, 7, 37-53.
• Chang, K. (1968). Archeology of ancient China. Science, 162 (1), 519-526.
• Çevik, Ö. (2005). Arkeolojik kanıtlar ışığında tarihte ilk kentler ve kentleşme süreci kuramsal bir değerlendirme. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Çığ, İ. M. (1993). Mustafa Kemal Atatürk und die Archäologie in der Türkei. Istanbuler Mitteilungen, 43, 517-522.
• Erdoğan, S. (2017). Minua Kanalı (Şamran) ve Tariria bahçesi ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 11-24.
• Eriçok Keleş, A. (2019). Van Gölü Havzasında kültür rotası örnekleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 45, 179-199.
• Erten, E. (2023). Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye Cumhuriyeti’nin arkeolojiye bakış açıları. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Özel Sayı). 21-33.
• Işıklı, M. & Timur, V. (2022). 30. Yılına doğru Ayanis kazıları ve Urartu arkeolojisi. XVIII. Türk Tarih Kongresi. Türk Tarih Kurumu Yayınları, 263-294.
• İnan, A. (1957). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin kuruluş hazırlıkları üzerine. Tarih Araştırmaları Dergisi, 1, 1-16.
• İnan, A. (1947). Türk Tarih Kurumu’nun kuruluşuna dair. Belleten, 11 (42), 173-179.
• Özdoğan, M. (2011). 50 soruda arkeoloji. Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Özdoğan, E. (2021). Yerleşikliğin tarihi bağlamında kentleşme. Aktüel Arkeoloji, 78, 22-33.
• Özgünel, C. (1986). Cumhuriyet dönemi Türk Arkeolojisi. Belleten, 50 (198), 895-914.
• Kaya, M. (2012). Charles Texier’in seyahatnamesine göre 19. yüzyılda Anadolu’nun sosyal, kültürel ve ekonomik durumu. Gazi Türkiyat, 1 (10), 245-262.
• Kılıç, S. (2022). Van Gölü çevresinde başlangıcından MÖ III. binyıl sonuna kadar arkeolojik bulguların değerlendirilmesi (Tez No. 756335). [Doktora tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kılıç, S. (Ed.) (2006). Van 2006 kültür ve turizm envanteri I tarihsel değerler. Van Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Köroğlu, K. (2021). Urartu’da kentleşme: Doğu’da devletin değişim çabası. Aktüel Arkeoloji, 78, 68-81.
• Köroğlu, K. (2011). Urartu: Krallık ve aşiretler. K. Köroğlu-E. Konyar (Ed.), Urartu Doğu’da değişim. (s.10-45) içinde. Yapı Kredi Yayınları
• Lynch, K. (2021). Kent imgesi. (İrem Başaran, Çev.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser basım tarihi 1960).
• Özodaşık, M. (1997). Cumhuriyet eğitiminde yeni bir nesil yetiştirme çalışmaları (1923-1950) (Tez No. 61558). [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sagona, A. & Zimansky, P. (2018). Arkeolojik veriler ışığında Türkiye’nin en eski kültürleri MÖ. 1.000.000-550. (Nezih Başgelen, Sim Erik Belik, Margaret Payne, Harun Taşkıran, Çev.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 2009).
• Salvini, M. (2006). Urartu tarihi ve kültürü. (Belgin Aksoy, Çev.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1995).
• Sevin, V. (2011). Demir çağı Urartu Devleti. Arkeoatlas Dergisi, 1, 422-426.
• Sevin, V. (2003). Eski Anadolu ve Trakya başlangıcından Pers egemenliğine kadar. İletişim Yayınları.
• Tarhan, T. (2011). Başkent Tuşpa. K. Köroğlu-E. Konyar (Ed.), Urartu Doğu’da değişim. (s.256-295) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Tarhan, T. (1985). Van Kalesi’nin ve Eski Van Şehrinin tarihi-milli park projesi üzerinde ön çalışmalar. II. Araştırma Sonuçları Toplantısı. İzmir, 179-204.
• Ulu, C. (2014). 1416 sayılı ecnebi memleketlere gönderilecek talebe hakkında kanun ve Cumhuriyetin ilk yıllarındaki uygulamaları. Tarih Okulu Dergisi, XVII, 495-525.
• Yılmaz, H. (2011). Van-Kalecik (Urartu) toplumunun erişkin bireylerinin paleopatolojik analizi. Belleten, LXXV (272), 1-18.
• Woolf, G. (2021). Antik kentler nasıl inşa edildi. Aktüel Arkeoloji, 78, 14-21.