İzmir’in Cumhuriyet ile Birlikte Yeniden İnşası ve İzmir Şehir Anıtlarının Cumhuriyet Temsili

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 433 - 450, 30.10.2023

Ahmet Tokmak , İlyas Kara

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1300303

Öz

Bağımsızlık mücadelesinin varış noktası olarak Cumhuriyet, Türk halkı için 1923 tarihinde bir umut olarak doğmuştur. Cumhuriyet’in ilanı ile yeşeren bu umut tüm yurtta büyük bir coşku ve heyecanla karşılanmıştır. Kurtuluş Savaşı kahramanı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ ün en büyük eserim dediği Cumhuriyet kendisinden sonra aynı heyecan ve coşkuyla bugün hala yaşatılmaktadır. Cumhuriyet’ in ilan edildiği dönemde yurdun içinde bulunduğu zorlu koşullar Anadolu halkının fedakârlığı ve özverisi ile aşılmış, kentlerin yeniden inşası süreci ve savaştan çıkmış olmanın getirdiği sıkıntılar ise yönetimsel kararlılık, milli ekonomi politikaları ile çözüm bulmuştur. Kurtuluş Savaşı’nın gazi kentlerinden biri olan İzmir işgalden bağımsızlığa kavuştuğu günlerde büyük bir yangın ile sınanmış ve yangının sebep olduğu zarar kentin büyük çaplı bir imar sürecini ortaya çıkarmıştır. Ancak bu durum kent halkına Cumhuriyet coşkusundan hiçbir şey kaybettirmemiştir. Kentin dört bir yanında karşılaşılan Cumhuriyet temsili anıtlar bunun en güzel ispatıdır. Bu çalışmada İzmir’in Cumhuriyet ile birlikte yeniden inşa edilme süreci ve şehrin işlek bölgelerinde yer alan anıtların Cumhuriyet temsili konu edilmiş, şehrin yeniden imarı sürecinde değişen mimari üslup ve anıtlara ilişkin değerlendirmeler fotoğraflarla sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Cumhuriyet, 1922 İzmir yangını, Anıt

The Reconstruction of Izmir with the Republic and the Representation of the Republic in Izmir City Monuments

Öz

As the destination of the struggle for independence, the Republic was born as a hope for the Turkish people in 1923. This hope, which blossomed with the proclamation of the Republic, was welcomed with great enthusiasm and excitement all over the country. The Republic, which Gazi Mustafa Kemal Atatürk, the hero of the War of Independence and the founder of the Republic of Turkey, called his greatest work, is still alive today with the same excitement and enthusiasm after him. In the period when the Republic was proclaimed, the difficult conditions in the country were overcome with the sacrifice and self-sacrifice of the Anatolian people, and the reconstruction process of the cities and the problems brought about by the war were solved with administrative determination and national economic policies. Izmir, one of the veteran cities of the War of Independence, was tested by a great fire in the days of independence from occupation, and the damage caused by the fire revealed a large-scale reconstruction process of the city. However, this situation did not make the people of the city lose their enthusiasm for the Republic. The monuments representing the Republic encountered all over the city are the best proof of this. In this study, the reconstruction process of Izmir with the Republic and the representation of the Republic in the monuments located in the busy areas of the city are discussed, and evaluations on the changing architectural style and monuments during the reconstruction process of the city are presented with photographs.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Republic, 1922 Izmir fire, monument

Kaynakça

• Alagöz, C. A., (1984). Türkiye yer adları üzerine bazı düşünceler. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11- 13 Eylül 1984 Ankara), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayın No. 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17, s. 11-23, Ankara.
• Aliağaoğlu, A. & Uzun, A. (2011). Şehirsel toponimi (hodonimi): Türkiye için bir tipoloji denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 123-134. 10.1501/Cogbil_0000000121.
• Aliağaoğlu, A. (2013). Şehirsel toponimi: Balıkesir ilinde mahalle adları, bir sınıflandırma denemesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(29), 45-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50182/645973.
• Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2018). Şehirsel toponimi: Erzurum'da cadde adları. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 21(40), 1-26.
• Aliağaoğlu, A., & Yiğit, Y. (2013). Balıkesir'de şehirsel toponimi: cadde adları. Eastern Geographical Review, 18(30), 311-330. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31330
• Arıkan, Z. (1988). XV. ve XVI. yüzyıllarda Hamit sancağı. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No:52.
• Asımgil, B. (2018). İzmir’de kentsel kimlik bileşenlerinden cadde ve sokakların toponimisi ve milliyetçi, etnik izlerin sosyal yapı oluşumuna katkıları. Trakya Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19(1), 21-36.
• Australian Government National Capital Authority (NCA) (2023). The siting and naming of Canberra. https://www.nca.gov.au/education/canberras-history/siting-and-naming-canberra#, 05.06.2023.
• Barlık, T. (2003). Burdur kentinin gelişimi demografik ve sosyoekonomik yapının gelişimi. Burdur Araştırmaları, 4(2), 45-47.
• Büke, H. (2020). Hamid sancağına ait 1501 tarihli mufassal tahrir defterine göre Gölhisar kazası yerleşme adları toponimisi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 7(18), 233- 248.
• Çetin, B. (2007). Burdur kent coğrafyası (Tez No. 210533) [Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Egli, J. J. (1894). Der Volkergeist in den geographischen namen. Leipzig, 1894.
• Emiroğlu, M. (1984). Bolu yöresinde yer adları. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11- 13 Eylül 1984 Ankara), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayın No. 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 181- 200.
• Encyclopedia Britannica (2023). Toponomy, https://www.britannica.com/science/toponymy, 05.07.2023.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki mahallenin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 4, 69-78.
• Erinç, S. (1986). Ekzonimler konusunda bir araştırma: Ege Adalarının Türkçe adları. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 2(3), 21–25.
• Erinç, S., (1989). Güneydoğu Avrupa’da Türkçe ekzonimler. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 6, 9-13.
• Gülensoy, T. (1995). Türkçe yer adları kılavuzu. TDK Yayınları.
• Gümüşçü, O. & Yiğit, İ. (2020). Toponimiye mührünü vuran Selçuklular: 1/200.000 Ölçekli Türkiye topografya haritalarındaki han ve kervansaray adlı/ekli yer ve yerleşme isimleri üzerinden bir değerlendirme. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA), 5, 97-109. https://doi.org/10.47702/sematr.2020.6.
• Gündüz Önal, A. ve Yalkın, A. O. (2023). Burdur ili merkez ilçesine bağlı köy adları üzerine bir değerlendirme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 263-28.
• Güzel, Ç. (2018). Tarihi coğrafya yönüyle, 1841 tarihli nüfus defterine göre Burdur şehri ve çevresinin nüfusu (Tez No. 516288) [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Harita Genel Komutanlığı (1989). Türkiye topoğrafya haritası Isparta-M-24-c-1 Paftası (1/25.000). HGK.
• Hüseyin Nihal & Ahmet Naci. (1928). Anadolu’da Türklere ait yer isimleri. Türkiyat Mecmuası, II(246), 243-259.
• Karadeniz, V. (2018). Erzincan ilindeki idari yerleşmelerin toponimik açıdan sınıflandırılması. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), 181-197. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erzisosbil/issue/41970/505783.
• Koca, N. & Yazıcı, H. (2011). Afyonkarahisar ilindeki idari yerleşmelerin toponimik sınıflandırılması. Türk Coğrafya Dergisi, 56, 1-10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/issue/21225/227786.
• Köprülü, F. (1925). Oğuzların muhaceret yollarıyla iskân sahalarındaki bilumum coğrafî isimler ve bilhassa köy isimleri. Türkiyat Mecmuası, 1, 185-211.
• Lawrence D. Berg & Jani Vuolteenaho (2009). Critical toponymies: The contested politics of place naming (Re-materialising cultural geography). 1st Edition, Copright.
• Nişanyan, S. (2020). Türkiye yer adları sözlüğü-index anatolicus. Liberus Kitap.
• Orhan, F. (2021). A geographical overview of the toponymic features of village settlements in Artvin province. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 43, 278-297.
• Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı toplumunda aile. Pan Yayıncılık.
• Özata, M. (2009). İlk çağlardan Kurtuluş Savaşı’na Burdur tarihi. Umay Yayınları.
• Rose-Redwood, R., D. Alderman ve M. Azaryahu (2010). Geographies of toponymic inscription: new directions in critical place-name studies. Progress in Human Geography 34(4), 453–7
• Salwen, B. (1978). Güney New England ve Long Island Kızılderilileri: erken dönem. Kuzey Amerika Kızılderililerinin El Kitabı, (ed. William C. Sturtevant), 160–176. Washington DC: Smithsonian Enstitüsü.
• Sarı, C. (2007). Doğal ve kültürel coğrafya özellikleri açısından Beyşehir İlçesi’nde yerleşme adlarının sınıflandırılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 487-501.
• Süme, M. (2018). Türklerde yer adı verme geleneği ve Oğuz boylarının Bolu’daki izleri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 263-291. https://doi.org/10.11616/asbed.v18i38800.459483.
• Sweetser, M. F. (1881). The White Mountains: A handbook for travellers. 4th edit.
• Şahin, İ (2009). Semadirek. TDV İslam Ansiklopedisi, TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). 51 Numaralı Mufassal Tahrir Defteri.
• Telli, B. (2018). Yer adları üzerine bir değerlendirme: Adıyaman ili Gölbaşı ilçesi örneği. Electronic Turkish Studies, 13(12), 507- 526. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13694.
• Trumbull, J. H. (1870). The composition in Indian geographical names, Illustrated from the Algonkin languages. Connecticut Hist. Soc. Coils., 2, 8-20.
• Tuncel, M. (2013). Burdur. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 6, ss. 426-429). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Tunçel, H. (2000). Türkiye'de ismi değiştirilen köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 23- 34.
• Türkçe Sözlük (1998). TDK Yay., C. I.
• Yediyıldız, B. (1984). Türkiye’de yer adı verme usulleri. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11- 13 Eylül 1984 Ankara), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayın No. 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17.
• Yiğit, İ. (2017a). Konya araştırmaları göç ve iskân. A. Aköz ve D. Yörük (Ed.), Konya ve çevresinde Bizans`tan Türklere intikal eden yer ve yerleşme adları. (s. 187-203) içinde.Tablet Yayınevi,
• Yiğit, İ. (2017b). XVI. Yüzyıl Türkiye’sinde ahi adlı yerleşmeler. Zeitschrift für die Welt der Türken, 9(3), 251-267.
• Yiğit, İ. (2021). Şehrin sokaklarında 'dün'ü aramak ya da Burdur şehrinde keşif yolculuğu. (Ed. Ş. Güngör ve F. Adıgüzel)Kent Araştırmaları, Literatürk Acdemia.
• Yiğit, İ. & Salan, M. (2013). XVI. Yüzyıl Çerkeş kazası köylerinin lokalizasyonu ve toponimik analizi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 959–973. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4887.