Bir İnkılabın Ardından: Kastamonu'da Şapka ve Kıyafet İnkılabı Kutlamaları (1934-1980)

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 83 - 99, 30.10.2023

Mehmet Serhat Yılmaz

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1312574

Öz

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 23 Ağustos 1925 ile 1 Eylül 1925 tarihleri arasında Ankara’dan ayrılarak Kastamonu gezisine çıkmıştır. Bu gezinin önemi, şapka ve kıyafet inkılabına ilişkin ilk konuşmaların Kastamonu’da yapılmış olmasıdır. Bu makalede, Atatürk’ün Kastamonu seyahatinden, 1934-1980 yılları arasında Kastamonu’da yapılan “Şapka ve Kıyafet İnkılabı” kutlamaları araştırılmıştır. Araştırmada kutlamaların Kastamonu’da ne zaman başlatıldığı, nasıl yapıldığı sorusunu cevap aranmıştır. Kutlamaların değişen zaman içerisinde kutlanış biçimi, kutlama programları üzerinden değerlendirilmiştir. Araştırmada literatür üzerinden yapılmış, araştırma inceleme eserlerinden yararlanılmıştır. Çalışma verilerinin derlenmesinde dönem içinde yayımlanan Kastamonu, Doğrusöz, Karadeniz ve Yenises yerel gazeteleri kullanılmıştır.
Sonuçta, Kastamonu’da Şapka ve Kıyafet İnkılabı kutlamaları mahalli milli bir gün olarak 1934 yılında Halkevi merkezli başlatılmıştır. Kutlamalara verilen isimler zaman içerisinde değişiklik göstermiştir. Başlangıçta “Gazi Günü” ve “Atatürk Günü” olarak isimlendirilen kutlamalar daha sonra “Şapka İnkılabı” veya “Şapka Devrimi” şeklinde ifade edilmiştir. Etkinlikler Atatürk’ün vefatı, İkinci Dünya Savaşı, askeri darbe dönemlerinin ilk yılları, hava durumu gibi çeşitli sebeplere bağlı olarak dönemin şartlarına göre kapsamlı veya sade bir tören şekline yapılmıştır. Kutlama törenleri zaman zaman sıradan ve sönük geçtiği eleştirilerine de maruz kalmıştır. Şapka ve kıyafet inkılabı törenleri için Kastamonu’da bir milli gün kutlama geleneğinin oluştuğu anlaşılmaktadır. Günümüzde Kastamonu resmi kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve halkın geniş katımlıyla bir yerel millî gün olarak kutlama geleneği devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, İnkılaplar, Şapka İnkılabı, Kastamonu

Destekleyen Kurum

--

Proje Numarası

--

Teşekkür

--

After a Revolution: Hat and Clothes Revolution Celebrations in Kastamonu (1934-1980)

Öz

Mustafa Kemal Atatürk left Ankara between 23 August 1925 and 1 September 1925 and went on a tour to Kastamonu. This trip is important for the hat and clothing revolution. Because the first speeches about the revolution were made in Kastamonu. In this article, the hat and dress revolution celebrations in Kastamonu between 1934-1980 after Atatürk's Kastamonu trip were investigated. In the research, an answer was sought to the question of when the celebrations were started in Kastamonu and how they were held. The shape of the celebrations in the changing time has been evaluated through the celebration programs. In the research, it was made on the literature, research and examination works were used. Study data were obtained from Kastamonu local press. In the research, Kastamonu, Doğrusöz, Karadeniz and Yenises newspapers covering the period were used.
As a result, the hat and dress revolution celebrations in Kastamonu were accepted as a local national day. It was first celebrated in 1934 centered on the Halkevi/Community Center. The names given to the celebrations have changed over time. It was originally celebrated as "Veteran’s Day" and "Ataturk’s Day". Later, the celebrations were expressed as “Hat Revolution”. The activities have changed depending on various reasons such as the death of Atatürk, the Second World War, the first years of the military coup periods, and the weather. According to the conditions of the period, it was performed as a comprehensive or simple ceremony. Celebration ceremonies have also been subjected to criticism that they are ordinary and dull from time to time. There is a tradition of celebrating a national day in Kastamonu for the hat and dress reform ceremonies. Today, the tradition of celebrating Kastamonu as a local national day with the participation of official institutions and organizations, non-governmental organizations and the public continues.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Revolutions, Hat Revolution, Kastamonu

Proje Numarası

--

Kaynakça

• Akbulut, D. A. (1995). Samsun’da gazi günü ya da 19 mayıs bayramı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XI (33), 771-779.
• Atatürk, M. K. (1981). Nutuk, C.II. (1920-1927), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Çelebi, E. (2014). Millî Mücadele’de Kastamonu. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi , 10 (19), 105-117.
• Çelebi, E. (2023). Millî Mücadele Yıllarında Kastamonu’da Genel Durum (1918-1923). Kastamonu Tarihi Araştırmaları (Şehir, Toplum ve Ekonomi). Berikan Yayınevi. 457-494.
• Doğaner, Y. (2007). Cumhuriyet’in onuncu yıl kutlamaları. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, (9), 119-143.
• Doğrusöz. (24 Ağustos 1938). Doğrusöz, 1. (23 Ağustos 1940). Doğrusöz, 1. (26 Ağustos 1941). Doğrusöz, 1. (25 Ağustos 1942). Doğrusöz, 1-2 (24 Ağustos 1943). Doğrusöz, 1. (26 Ağustos 1944). Doğrusöz, 1. (25 Ağustos 1954). Doğrusöz, 1. (24 Ağustos 1963). Doğrusöz, 1-2. (24 Ağustos 1964). Doğrusöz, 1. (24 Ağustos 1965). Doğrusöz, 1. (24 Ağustos 1966). Doğrusöz, 1. (24 Ağustos 1967). Doğrusöz, 1. (24 Ağustos 1968). Doğrusöz, 1. (25 Ağustos 1969). Doğrusöz, 1.
• Eski, M. (2002). Atatürk’ün Kastamonu gezisi (1. baskı). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Karadeniz. (25 Ağustos 1969). Karadeniz, 1-2. (24 Ağustos 1970). Karadeniz, 1. (24 Ağustos 1971). Karadeniz, 1. (24 Ağustos 1972). Karadeniz, 1. (22 Ağustos 1973). Karadeniz, 1-2.
• Kastamonu. (28 Ağustos 1932). Kastamonu, 1. (27 Ağustos 1933). Kastamonu, 1. (27 Ağustos 1934). Kastamonu, 1. (27 Ağustos 1935). Kastamonu, 1. (25 Ağustos 1936). Kastamonu, 1. (23 Ağustos 1937). Kastamonu, 1. (24 Ağustos 1964). Kastamonu, 1-3. (24 Ağustos 1965). Kastamonu, 1-2. (24 Ağustos 1966). Kastamonu, 1. (24 Ağustos 1967). Kastamonu, 1. (24 Ağustos 1968). Kastamonu, 1. (23 Ağustos 1975). Kastamonu, 1. (24 Ağustos 1976), Kastamonu, 1. (24 Ağustos 1977). Kastamonu, 1. (24 Ağustos 1978). Kastamonu, 1. (23 Ağustos 1979). Kastamonu, 1. (22 Ağustos 1980). Kastamonu, 1-2. (22 Ağustos 1974. Kastamonu, 1-2.
• Özgen, Y. (2011). Arşiv belgelerine göre Atatürk’ün Çankırı gezisi. Çankırı Belediyesi Yayınları.
• Tunçay, M. (1981). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek-parti yönetiminin kurulması (1923-1931). Yurt Yayınları.
• (Yazıksız), N. A. (1340). Milli bayramımız. Anadolu Mecmuası, 1 (5), 161-164.
• Yenises. (26 Ağustos 1959). Yenises, 1. (24 Ağustos 1964). Yenises, 1-2. (24 Ağustos 1965). Yenises, 1. (24 Ağustos 1967). Yenises, 1. (23 Ağustos 1968). Yenises, 1.
• Yılmaz, M. S. (2005). Atatürk’ün Kastamonu gezisi ve şapka inkılâbı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 223-232.
• Yılmaz, M. S. (2008). Arşiv belgelerinde Mustafa Kemal Paşa’nın Kastamonu gezisi, Töre Yayınevi. Kastamonu, 2008.