Men-i Müskirat Kanunu’nun Kabulü ve Uygulanması: Kastamonu Örneği (1920-1923)

Yıl 2023, Sayı: 62, 184 - 204, 31.12.2023

Ercan Çelebi

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1383721

Öz

Öz
İstanbul’un fethinden sonra gayrimüslimlerde görülen içki kullanımı ve bir mekân olarak meyhaneler, Osmanlı yönetim ve toplumunun tanıştığı yeni unsurlar oldu. Müslümanların içki içmesi haram kılınmış olmakla birlikte, zamanla içki kullanımı Müslümanlar arasında da yaygınlaşmaya başladı. Bu hususta Osmanlı Devleti’nin yapmış olduğu hukukî düzenlemeler ve almış olduğu tedbirler ise çoğu kez işe yaramadı. Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele yıllarının ağır iktisadî şartları, içki kullanımının ve buna bağlı olarak fuhşun ve zührevi hastalıkların daha da artmasına sebep oldu. Bu durum ise demografik yapıyı ve toplumun sıhhî durumunu yakında etkiledi. 28 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ikinci grubun önde gelenlerinden Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey’in içki kullanımı, ithali ve satımının yasaklanmasına ilişkin vermiş olduğu kanun teklifi, uzun müzakere ve tartışmalardan sonra 14 Eylül 1920’de Men’i Müskirat Kanunu olarak kabul edildi. Bu çalışmada Men’i Müskirat Kanunu’nun Kastamonu’da uygulanması üzerine tespitlerde bulnulması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Kastamonu, Men'i Müskirat

Adoption and Implementation of the Prohibition Alcohol Law: Kastamonu Example (1920-1923)

Öz

After the conquest of Istanbul, the use of alcohol by non-Muslims and taverns as a place became new elements introduced to the Ottoman administration and society. Although it is forbidden for Muslims to drink alcohol, over time alcohol consumption began to become widespread among Muslims. The legal regulations and measures taken by the Ottoman Empire in this regard were often of no use. The harsh economic conditions of the First World War and the War of Independence caused an increase in alcohol use and, accordingly, prostitution and venereal diseases. This situation negatively affected the demographic structure and the health condition of the society. On April 28, 1920, in the Grand National Assembly of Turkey, the law proposal made by Trabzon Deputy Ali Şükrü Bey, one of the leaders of the second group, regarding the prohibition of the use, import and sale of alcohol, was passed on the Prohibited Alcohol Law on September 14, 1920, after long negotiations and discussions. was accepted as. In this study, it was intended to make determinations on the implementation of the Prohibited Alcohol Law in Kastamonu.

Anahtar Kelimeler

National struggle, Kastamonu, Prohibited Alcohol Lav

Kaynakça

• BOA, DH.HMŞ.6.12, H.03.04.1339.
• BOA, HR.MKT.291.66, H. 07.11.1275.
• BOA, HR.H..687.29, M. 02.11.1882.
• BOA, DH.MKT.1837.45, H. 19.10.1308.
• BOA, DH.MKT.1936.97, H. 25.08.1309.
• BOA, ŞD.1685.23, H. 18.01.1331.
• BOA, DH.EUM.MH..3.88, H. 20.10.1327.
• BOA, DH.EUM.VRK.20.120, H. 14.12.1328.
• Ceride-i Resmiye. Numara: 4, 28 Şubat 1337.
• Resmi Ceride. Numara: 69, 26 Nisan 1925, 1925.
• Resmi Ceride. Numara: 81, 7 Ocak 1925.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 1, İ. 1, 17.5.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 6.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 8.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 10.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 12.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 14.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 15.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 21.7.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 2, İ. 1, 7.8.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 3, İ. 1, 9.8.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 3, İ. 1, 12.8.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 3, İ. 1, 14.8.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 3, İ. 1, 17.8.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 3, İ. 1, 18.8.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 3, İ. 1, 13.9.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 1, İ. 1, 28.4.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 5, İ. 1, 9.11.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 5, İ. 1, 15.11.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 5, İ. 1, 22.11.1336.
• TBMM Zabıt Ceridesi. D. I, C. 6, İ. 1, 2.12.1336.
• Açıksöz, 11 Nisan 1336.
• Büyük Tehlike. Açıksöz, 25 Kânunusani 1336.
• Doktor F. M. (23 Mayıs 1336). Küûl ve İçtimai, Tıbbi Tesirleri. Açıksöz.
• Doktor F. M. , (27 Mayıs 1336). Küûl ve İçtimai, Tıbbi Tesirleri. Açıksöz.
• Doktor F. M. (31 Mayıs 1336). Küûl ve İçtimai, Tıbbi Tesirleri. Açıksöz,
• Doktor F. M. (14 Haziran 1336). Küûl ve İçtimai, Tıbbi Tesirleri. Açıksöz.
• Doktor F. M. (5 Temmuz 1336). Küûl ve İçtimai, Tıbbi Tesirleri. Açıksöz.
• Emraz-ı Zühreviye ve Köylülerin Sıhhati. Açıksöz, 10 Ağustos 1335.
• Fahişe Yüzünden İntihar. Açıksöz, 7 Kânunuevvel 1335.
• Himaye-i Ahlâk Heyeti. Açıksöz, 6 Eylül 1336.
• Himaye-i Etfal Cemiyeti Nizamname-i Esasisi. Açıksöz, 9 Teşrinisani 1337.
• İçenler. Açıksöz, 16 Temmuz 1338.
• İçki. Açıksöz, 9 Mart 1338.
• İstiklâl Mahkemesinde. Açıksöz, 24 Kânunuevvel 1337.
• İşret Nedir ve Ne Yapar?. Açıksöz, 6 Eylül 1336.
• İspirtolar Hakkında Makam-ı Âli-i Vilayetten. Açıksöz, 7 Mayıs 1338.
• Kayaaltı Cephesi. Açıksöz, 4 Kânunusani 1336.
• Kayaaltı’nda Katl. Açıksöz, 27 Kânunuevvel 1336.
• Kayaaltı’nda Dostluk Yüzünden Cerh. Açıksöz, 19 Mayıs 1337.
• Kayaaltı’nda Cerh. Açıksöz, 5 Haziran 1337.
• Kayaaltı’nda Cerhler. Açıksöz, 11 Nisan 1338.
• Men-i Müskirat Kanunu. Açıksöz, 27 Eylül 1336.
• Men-i Müskirat Kanunu. Açıksöz, 27 Kânunuevvel 1336.
• Men-i Müskirat Kanunu’nun Tatbikine Doğru. Açıksöz, 4 Teşrinievvel 1336.
• Mustafa Selim (4 Kânunusani 1335). Vilayetimizin Rakı İstihlâkı. Açıksöz.
• Nida (9 Teşrinisani 1335). Kastamonu’nun Ahval-i Sıhhiyesi. Açıksöz.
• Rakı Meselesi. Açıksöz, 3 Haziran 1338.
• Rakı Kaçakçılığı. Açıksöz, 20 Şubat 1338.
• Rakı Müsaderesi. Açıksöz, 26 Kânunusani 1338.
• Sarhoş Alüfteler. Açıksöz, 5 Temmuz 1336.
• Tutulan Rakı. Açıksöz, 9 Ağustos 1338.
• Açıksöz, H. (2019). İstiklâl Harbinde Kastamonu. Kastamonu: Kastamonu Türk Ocakları Yayınları.
• Çokuğra, I. (2016). Bekâr Odaları ve Meyhaneler (Osmanlı İstanbul’unda Marjinalite ve Mekân 1789-1839). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Evliya Çelebi (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Haz. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Peker, N. (2018). İstiklâl Savaşı (İnebolu-Kastamonu ve Havalisi Deniz ve Kara Harekâtı). Kastamonu: Kastamonu Valiliği.
• T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (2017). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. İstanbul: Seçil Ofset.
• Açıksöz, H. (2019). İstiklâl Harbinde Kastamonu. Kastamonu: Kastamonu Türk Ocakları Yayınları.
• Akbulut, U. (2016). Meyhanelerle Mukaddes Mekânlar Arasında Mesafe Tayini: Sultan II. Abdülhamid Devri İstanbul’undan Örnekler. Karadeniz Araştırmaları, 49, 211-224.
• Arslan, F. (2021). Alkol Tüketiminin Osmanlı Kamusal Hayatında Yarattığı Sorunlar: İkinci Meşrutiyet Dönemi ve Sonrasından Örnekler. VAKANÜVİS Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 478-497.
• Baran, T. A. (2006). Mütareke Döneminde İstanbul’daki Rus Mültecilerin Yaşamı. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22 (64), 119-140.
• Çakmak, S. (2022). Bolşevik Devrimi Sonrası Türk Topraklarına Sığınan Beyaz Ruslar. International Journal Of Social, Humanities And Administrative Sciences, 8 (54), 884-895.
• Çelebi, E. (2022). Millî Mücadele Yıllarında Kastamonu’da Toplum Yararına Kurulan Cemiyetler. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Azerbaycan Kültür Başkenti Şuşa’nın 270. Yılı Armağan Sayısı, 166-194.
• Çiçek, R. (2002). Millî Mücadele’de Batı Karadeniz. Türkler, 15, 1139-1180.
• Doğan, C. (2013). Osmanlı Men’-i Müskirât Cemiyeti Ve Men’-i Müskirât Kânunu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (26), 161-181.
• Erdinçli, İ. (2020a). Sarhoşluktan Keyif Haline: Osmanlı İstanbul’unda İçki İçme ve Meyhâne Âdâbı. OTAM, 47, 21-44.
• Erdinçli, İ. (2020b). Yasaklardan Modern Denetime: Osmanlı Devleti’nin İçki Tüketimine ve Meyhanelere Yaklaşımı. CTAD, 31, 1-32.
• Gedikli, F. (2009). Osmanlı Devletinde Şaraptan Alınan Vergiler. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, (7), 7-19.
• Gölçek, Ş. G.-Ali Gökhan Gölçek (2019). Erken Cumhuriyet Dönemi Tekel Uygulamaları: 1920-1950 Döneminde Tuz, İspirto Ve İspirtolu İçkiler İle Kibrit. CTAD, (30), 2019, 253-288.
• Gözcü, A. (2016). I. Dünya Savaşı Ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI ( 32), 133-169.
• İnce, E. İkinci Meşrutiyet Döneminde Müskirat ve Müskirat Satan Yabancı Esnafa İzin Verilmesi. Tarih ve Günce, II (5). 411-430.
• İppolitov, S. S.-Sergey Vladimiroviç Karpenko-Yefim İosifoviç Pivovar (2012). 1920’lerin Başında İstanbul’a Rus Göçü (Sayıları, Maddi Durumları, Ülkelerine Geri Dönüşleri). Çev. Elnur Ağayev, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1 (3), 386-397.
• Koç, M. (2019). Osmanlı Ceza Hukukunda Sarhoşluk Veren İçecekleri İçme Suçu ve Cezaları. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 19 (2), 739-757.
• Köse, O. (2007). XVIII. Yüzyıl Sonları Rus ve Avusturya Savaşları Esnasında Osmanlı Devleti’nde Bir Uygulama: İstanbul’da İçki ve Fuhuş Yasağı. Turkish Studies, 2 (1), 104-123.
• Özer, İ. (2003). Mütareke ve İşgal Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Görülen Sosyal Çöküntü ve Toplumsal Yaşam. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (14), 247-271.
• Şahin, F. K. (2020). II. Meşrutiyet Döneminde İstanbul’da Sosyal Bir Problem Olarak Kumar İlleti. Belleten, 84 (301), 1143-1174.
• Tamer, A. (2011). Basın ve İktidar İlişkileri: Birinci Meclis’in Men-i Müskirat Kanunu Üzerine Tartışmalar. Kebikeç, (31), 209-232.
• Toprak, Z. (1994). Mütareke Dönemi’nde İstanbul’un Toplumsal Tarihi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6, 19-23.
• Toprak, Z. (1992). İstanbulluya Rusya’nın Armağanları: Haraşolar. İstanbul, (I), 72-79.
• Turan N. S. (2012). Geleneksel Toplumda Yasağın Cazibesi Osmanlı Toplumunda İçki. Evrensel Kültür, 39, 38-42.
• Yıldırım, F. (2021). Mühimme Defterleri’ne Göre Osmanlı Devleti’nde Şarap. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (1), 495-514.
• Yazıcı, M. (2012). Osmanlı Dünyasında İçki İçme Suçuna Dair Bazı Gözlemler (XVI. Yüzyıl). The Journal of Academic Social Science Studies, 5 (8), 1317-1332.
• Yazıcı, M. (2013). XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Kamu Düzeninin İşleyişini Etkileyen Unsurlar Üzerine. Asia Minor Studies, 1 (1), 156-178.
• Arslan, F. (2021). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Men’-i Müskirat Meselesi (1908-1926). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çiçek, R. (1991). Milli Mücadele’de Kastamonu. Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• İslâmoğlu, S. (2011). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kastamonu Basınında Sivil Toplum Kuruluşları (1908-19028). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çetintaş, C. (2017). İçkinin Yasaklanması (Men-i Müskirat) Kanunu. https://docplayer.biz.tr/107674032- Ickinin-yasaklanmasi-men-i-muskirat-kanunu.html.15.10.2023.
• Karahanoğlu, O. (2007). Birinci Meclisin İçki Yasağı (Men-i Müskirat Kanunu). Ankara, https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/alintilar/1006.pdf. 15.10.2023.