Geleneksel Kapalı Toplumların Ürettiği Kanaat Önderliği Olgusuna Yönelik Bir Saha Araştırması

Yıl 2021, Sayı: 7, 61 - 90, 30.06.2021

Fatma Güngörer

Öz

Bu çalışmanın amacı, geleneksel kapalı toplumlarda görülen kanaat önderliği olgusunu, üretildiği sosyal yapıyı ve etkin olduğu toplumsal grupların özelliklerini sosyolojik açıdan incelemektir. Türkiye’nin geleneksel kapalı toplum özelliği gösteren Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki kanaat önderliğinin sosyal ve tarihi temelleri; ataerkil toplumun kültürel yapısı ve dini inanç pratikler tarafından şekillenmektedir. Cemaat ve aşiret tipi sosyal örgütlenmeler çoğu zaman dışa kapalı toplumsal gruplardır ve bu gruplara duyulan aidiyet, üyelerinin ortak bir kanaat etrafında birleşmelerini sağlamaktadır. Bu ortak kanaat ve biz duygusu, grup üyelerinin öteki grupların tehdidine karşı gereksinim duyduğu güvenlik ihtiyacını karşılamakta ve çoğu zaman itaat edildiği sürece himaye edilen davranış örüntüleriyle şekillenerek gündelik hayatını kolaylaştırıcı bir etkiye sahip olmaktadır. Kanaat önderi, himaye ve itaat kültürünün hâkim olduğu sosyal gruplarda, uyulması gereken grup içi normların ve ortak kanaatlerin belirlenmesinde etkili olduğu kadar üyelerini dış tehditlere karşı korumakla da görevlidir. Bu durum kanaat önderliğini, hem sosyal grupların ihtiyaç duyduğu için ürettiği sosyolojik bir olgu, hem de içinde üretildiği toplumsal yapının sürekliliğini ve yeniden inşasını sağlayan bir aktör olarak konumlandırmaktadır. Kanaat önderlerinin, bireyler, gruplar ve aşiretler arası problemleri geleneksel ikna yöntemleri ve uzlaşı yoluyla çözme girişimleri, kendilerine itibar edilen kanalları aktif şekilde kullandıklarını ve bu yaklaşımla statü ve saygınlıklarını korumaya çalıştıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kanaat Önderliği, Geleneksel Kapalı Toplum, Sosyal Yapı

Kaynakça

• Kaynaklar Aktay, Y. ve Köktaş, M. E. (1998). Din Sosyolojisi (Günter Kehrer ve diğ.), (2.Baskı), (çev. M. Emin Köktaş ve diğ.).İstanbul: Vadi Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Atmaca,V. (10-15 Eylül 2007). Anadolu’da Yesevilik- Yesevilik Menakıbnamesi Özelinde Peygamber Tasavvuru-. 38. Uluslar arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (38. ICANAS)., s.43-67, Ankara.
• Ay, Z. 13. Yüzyılda Anadolu’nun İslamlaşma Sürecindeki İsmaili Etkiler ve Bu Etkilerdeki Vefâilik Boyutu.Akademik İncelemeler Dergisi (Journal Of AcademicInquiries), Cilt:11, Sayı:2, 2016, (s. 1-22).
• Atasoy, İ. (2011). Van Hayatının En Yakın Şahidi Molla Hamid Ekinci. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Aydın, M. (2014). Toplum, Kültür ve Eğitim, Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O. ve Ünsal, S.(2001). Mardin Aşiret-Cemaat-Devlet, (2. Baskı). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Badıllı, A. (5-7 Ekim 2012). Bediüzzaman Said Nursi’ye Göre Medreselerin Modernleşmesi. Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Uluslar arası Sempozyumu, Muş.
• Bahar, H. İ. (2005). Sosyoloji. Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Barth, F. (2001). Etnik Gruplar ve Sınırları Kültürel Farklılığın Toplumsal Organizasyonu.(çev. Ayhan Kaya-Seda Gürkan). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Barth, F. (2001). Kürdistan’da Toplumsal Örgütlenmenin İlkeleri. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Beşikçi, İ. (1992). Doğu Anadolu’da Göçebe Kürt Aşiretleri. Ankara: Yurt Yayınları.
• Bingöl, N. (2013). Bitlis İsyanı ve Şeyh Selim.İstanbul: Do Yayınları.
• Bozarslan, M. E. (2002). Doğu’nun Sorunları. (2. Baskı). İstanbul: Avesta Yayınları.
• Bruinessen, M. V. (2011). Ağa Şeyh Devlet. (7. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Burke, P. (2014). Tarih ve Toplumsal Kuram. (6. Baskı). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2000). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (17. Baskı), (Yay. Haz. Aydın Sami Güneyçal).Ankara : Aydın Kitabevi Yayınları.
• Evliya Çelebi. (1993). Tam Metin Seyahatname, Cilt I-II.İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Freyer, H. (2013). Din Sosyolojisi. (çev.TurgutKalpsüz).İstanbul: Doğu, Batı Yayınları.
• Giddens, A.,Sutton, P. W. (2016). Sosyolojide Temel Kavramlar. (2. Baskı),(çev. Ali Esgin), Ankara: Phoenix Yayınları.
• Gök, M. (2010). Aşiret Tarzı Kapalı Toplum İletişim Modelinde Oluşan Şiddet Suçlarının Nedenleri ve Ortadan Kaldırılmasına Yönelik Halkla İlişkiler Uygulamaları: Diyarbakır Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gökalp, Z. (2009). Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler. (2. Basım). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Gürer, D. (2007). Düşünce ve Kültürde Tasavvuf. İstanbul: Ensar Neşriyat.Hakkâri Folkloru, (2010). T.C. Hakkâri Valiliği, Ankara,
• Heckmann, L. Y. (2012). Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri.(Tribe and Kinship Among the Kurds). (3. Baskı). (çev. Gülhan Erkaya). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İmam-ı Gazali. (2014). İmam-ı Gazali’den Yönetim Sırları. (çev. İbrahim Doğu). İstanbul: Çelik Yayınları.
• İnalcık, H. (2016). Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet, (2. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kartal, K. (1987). Erivan’dan Van’a Hatıralarım, Anadolu Basın Birliği Genel Merkezi Genel Başkanlık Özel No.23.
• Kaya, K. (2013). Sosyolojiye Giriş (Edt. İhsan Çapçıoğlu-Hayati Beşirli) İçinde Toplumsal Gruplar. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kirman, M. A. (2011). Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü.İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Klein, J. (2013). Hamidiye Alayları İmparatorluğun Sınır Boyları ve Kürt Aşiretleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kodaman, B. (1987). Sultan II. Abdulhamid Devri Doğu Anadolu Politikası. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 67, Seri: IV, Sayı: A.21.
• Mardin, Ş. (2010). Bediüzzaman Said Nursi Olayı Modern Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişim, (15. Baskı). (çev. Metin Çulhaoğlu).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Minorsky. (1992). Kürtler. (2. Baskı). İstanbul: Koral Yayınları.
• Özer, A. (2012). Çözül(e)meyen Kürt Sorunu. İstanbul: Hemen Kitap Yayınları.
• Popper, K.(2010). Açık Toplum ve Düşmanları Cilt I-Platon. (çev. Mete Tunçay). (4. Baskı). Ankara: Liberte Yayınları.
• Redhouse Sözlüğü. (1989). (Ed. Robert Avery), (16. Basım), İstanbul: Redhouse Yayınevi.
• Subaşı, N. (2003). Öteki Türkiye’de Din ve Modernleşme. Ankara: Vadi Yayınları.
• Tarhan, N. (2016). İnanç Psikolojisi ve Bilim. (12. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tekin, R. (2000). Ahlat Tarihi, İstanbul: OSAV, Osmanlı Araştırma Vakfı Yayınları.
• TDK , Türkçe Sözlük, (2005). (10. Baskı), Ankara.
• Türkay, C. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak Aşiret ve Cemaatler, (3. Baskı).İstanbul: İşaret Yayınları.
• URL 1; Tevfik Çavdar, Kanaat Önderi Kimdir? Sol Portal, 18 Ekim, 2010. http://haber.sol.org.tr/yazarlar/tevfik-cavdar/kanaat-onderi-kimdir-34667 Erişim Tarihi: 22.09. 2014.
• URL 2; URL 2, Kadir Sabuncuoğlu, Naim Hoca Böyle Bir Günde “Durun” Demişti, Kaynak: Erzurum Haber Gazetesi, 21 Ekim 2011. Erişim Tarihi:16.10.2016. http://www.erzurumhabergazetesi.com/28665-naim-hoca-boyle-bir-gunde-%E2%80%9Cdurun%E2%80%9D-demisti
• Vergin, N. (2003). Siyasetin Sosyolojisi Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Weber, M. (2007). Sosyolojinin Temel Kavramları.(Çev.Medeni Beyaztaş). (6. Baskı). İstanbul: Bakış Yayınları.
• Weber, M. (2013). -Bürokrasi ve Otorite. -Wirtschaft und Gesellschaft-. (6. Baskı).(Çev.H. Bahadır Akın). Ankara: Adres Yayınları.
• Yeğen, M. (2015). Devlet Söyleminde Kürt Sorunu.(7. Baskı).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zijderveld, A. C. (2013). Kültür Sosyolojisi -Kültür Sosyolojisine ve Metodolojisine Giriş-.(çev. Kadir Canatan). İstanbul: Açılım Kitap.
• Zührer, E. J. (2013). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi.(28. Baskı).İstanbul: İletişim Yayınları.