Çocuk Tiyatrosunda Kötücül Mizahın Sınırları: Ak Masal Kara Masal Oyununda Kötücül Orijinli Mizahın İyicil Olana Hizmeti

Yıl 2022, Sayı: 10, 72 - 86, 31.12.2022

Filiz Keskin

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1210080

Öz

Mecrası ve kaynağı ne olursa olsun mizah kötücül ya da kötücül görünümlü kaynaklardan beslenmektedir. İnsanlar ekseriyetle bir başkasının kusurlarına, hezimetlerine, çirkinliklerine, biçim bozukluklarına, ahmaklıklarına vb. gülmektedirler. Gülme ve mizah üzerine görüş açıklayan düşünürler, insanı mizahi bulduğu şey karşısında gülmeye iten temel davranışın “alay” olduğunda birleşmektedirler. Bilişsel ve duyuşsal gelişimlerine bağlı olarak özellikleri değişmekle birlikte çocuklar da kötücül orijinli mizahi durumları gülünç bulmaktadırlar. Tüm bunların yanında mizah ve gülmenin, insanın ruh ve beden sağlığı için son derece önemli olduğu kabul edilmektedir. Bu durum çocuk söz konusu olduğunda daha fazla önem kazanmaktadır. Nitekim çocukta öğrenme, dezavantajlarla başa çıkma, değerler eğitimi gibi başlıklarda da mizahın gücünden yararlanılmaktadır. Çocukları hedef alan yazınsal eserler ve gösterimlerde de sıklıkla mizaha başvurulmaktadır. Mizah çalışan yazar/sanatçının çocuğun gelişim özelliklerini ve duygusal dünyasını göz önünde bulundurması beklenmektedir. Bu çalışma ise ağırlıklı olarak kötücül orijinlerden doğan mizahın, çocuk tiyatrosunda “iyi olanı seçme” bağlamında nasıl kullanılabileceğini Turgut Özakman’ın Ak Masal Kara Masal adlı oyunu üzerinde göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

kötücül mizah, çocuk tiyatrosu, çocuk mizahı, ak masal kara masal

Kaynakça

• Adasal, R. (1979), Normal insan ölçüsü, Normal ve anormal açıdan psikososyal yönleriyle kişilik ve karakter portreleri, İstanbul, Minnetoğlu Yayınevi.
• Adler, A. (1973), İnsan tabiatını tanıma, Çev: Ayda Yörükan, Ankara, Tur Yayınları.
• Altınay, R. (2004), İslam mizahının ortaya çıkışı ve ilk örnekleri, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi Bölümü), Yıl 4, Sayı 15, Güz.
• And, M. (1985), Geleneksel türk tiyatrosu, Köylü ve halk tiyatrosu gelenekleri, İstanbul, İnkılap Kitabevi.
• Aslan, H. Çeçen R. (2007), Orta öğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin cinsiyetlerine ve öğrenilmiş güçlülük düzeylerine göre mizah tarzlarının incelenmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 2007, s.1-14.
• Baudelaire, C. (1997), Gülmenin özü, Çev: İrfan Yalçın, İstanbul, İris Yayınları.
• Bergson, H. (1945), Gülme, Çev: Mustafa Şekip Tunç, İstanbul, Milli Eğitim Yayınları.
• Carlson, M. (2008), Tiyatro teorileri, Çev: Eren Buğlalılar- Barış Yıldırım, Ankara, De Ki Yayınları.
• Cicero (1951), İhtiyarlık (De senectute), Çev: Ayşe Sarıgüllü, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Cunningham, J. (2004), Children’s humor, Chapter 5, Thousand Oaks, CA: Sage Publications, pp:93-110, 5/21/2004.
• Dicioccio, L. R. (2012), Humor as aggressive communication, Property of Kendall Hunt Publishing, Chapter 6, 978-07575-9743-5, pp.93-108.
• Galloway, G. (2010), Individual differences in personal humor styles: Identification of prominent patterns and their associates, Personality and Individual Differences, 48, 2010 pp.563–567.
• Jurcova, M. (1998), Humor and creativity-possibilities and problems in studying humor, Studia Psychologica, Vol:40, No:4,1998, pp:312-316
• Kant, I. (1989), Pratik usun eleştirisi, Çev: İ. Zeki Eyuboğlu, İstanbul, Say Yayınları.
• Kappas, K. H. (1966), A developmenttal analysis of children’s responses to humor, Proceedings of the thirty- firs annual conference of the graduate library school, August 1-3, 1966, A Critical Approach to Children’s Literature, January 1967, pp: 67-77.
• Keskin, F. (2016), Çocuk tiyatrosunda güldürü elde etme yöntemleri, (418018) [Doktora Tezi Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sahne Sanatları Anasanat Dalı] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Korkmaz, B. (2005), Dil ve beyin, İstanbul, Yüce Yayım.
• Köse, A. (2012), Medya ve dil oyunları: Gündelik dil pratiklerinde televizyon dizilerinin etkisi, Milli Folklor, 2012, Yıl:24, Sayı:93, ss:220-233.
• Mağden D. Tuğrul, B. A. (1994), Çocukta mecaz kavramının gelişmesi ve mizah anlayışı, Eğitim ve Bilim Dergisi, Sayı: 18 (91), ss:23-34.
• Martin, R. A. Puhlik, P. Larsen, G. Gray, J. Weir, K. (2003), Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the humor styles questionnaire, Journal of Research in Personality, 37, 2003, pp.48-75.
• Mcghee, P. E. (2013), Humor and children’s development: A guide to practical applications, Published 2013 by Routledge, New York, USA.
• Morreall, J. (1997), Gülmeyi ciddiye almak, Çev: Kubilay Aysevener- Şenay Soyer, İstanbul, İris Yayınları.
• Özakman, T. (1999), Toplu oyunları 3, Gençlik ve çocuk oyunları, İstanbul, Mitos Boyut Yayınevi.
• Özgü, M. (1979), Oyuncu ve seyirci olarak çocuk, Ulusal Kültür, Üç Aylık Kültür Dergisi, Kültür Bakanlığı, Yıl: 1, Sayı: 4, Nisan 1979, Ankara.
• Pexman, P. M. (2008), It’s fascinating research, the cognition of verbal irony, Current Directions in Psychological Science, Volume: 17, Number: 4, pp:286-290.
• Ricoeur, P. (2007), Yoruma dair- Freud ve felsefe, Çev: Necmiye Alpay, İstanbul, Metis Yayınları.
• Ryan, M. K. Kanjorskı, J. (1998), The enjoyment of sexist humor, Rape, attitudes, and relationship aggression in college students, Plenum Publishing Corporation, Sex Roles, Vol 38, pp.743-756.
• Sanders, B. (2001), Kahkahanın zaferi (Yıkıcı tarih olarak gülme), Çev: Kemal Atakay, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Sokullu, S. (1997), Türk tiyatrosunda komedyanın evrimi, Ankara, 3. Baskı, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Vernon, P. A. Martin, R A. Schermer, J. Aitken, M. Ashley (2008), A behavioral genetic investigation of humor styles and their correlations with the big-5 personality dimensions, Personality and Idividual Differences, 44, 2008, pp.1116-1125.
• Zulliger, H. (1998), Çocuk vicdanı ve biz, Çev: Kâmuran Şipal, İstanbul, Cem Yayınevi.