Attilâ İlhan’ın “Üçüncü Şahsın Şiiri” Adlı Şiirini Yapısalcı Bir Yaklaşımla Çözümleme Denemesi

Yıl 2022, Sayı: 10, 87 - 100, 31.12.2022

İbrahim Tosun , Özge Dikmen

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1215663

Öz

Yapısalcılık yirminci yüzyıl ortalarında ortaya çıkan, özellikle Fransız kuramcı ve uygulamacılarının çalışmaları ile yaygınlık kazanan bir kuramdır. Bu kuram yalnızca bir edebiyat kuramı değil, aynı zamanda farklı bilim alanlarına da uygulanabilen bir yönteme sahiptir. Bu yöntem ilk kez Levi Strauss tarafından antropolojiye uygulanarak yapısalcı antropolojinin temelleri atılmıştır. Edebiyatta ise yapısalcılık 1960’lı yıllarda Fransa’da Roland Barthes, Gerard Genette, A. J. Greimas ve Tzvetan Todorov gibi eleştirmenlerce başlatılmıştır. Yapısalcılıkta temel unsur yapı kavramıdır ve yapısalcılığın ana ilkesi iç incelemedir. Yapısalcılar ele aldıkları nesnenin yapısına yönelmektedirler. Onlar yüzeydeki yapının altında yatmakta olan iç yapıyı ortaya çıkarmayı amaçlamaktadırlar. Birimlerin birbirleriyle bağlantıları sonucunda metnin yüzey ve derin yapısında bütüncül bir anlam ortaya çıkıp çıkmadığı, bütünün bağdaşıklık ve tutarlılık derecesi birimler arasındaki örgütsel ilişkiyle belirlendiğinden yapısalcı metin çözümlemelerinde daha çok dilsel yapıyı göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Dil, sözcüklerden oluşan bir göstergeler sistemidir ve dış gerçeklikten bağımsız bir şekilde, kendi iç bağıntılarına göre işleyen çizgisel bir düzlem üzerinde sıralanmış, tutarlı bir bütündür. Bu nedenle, yapısalcılar ele aldıkları yazınsal yapıtı, kendi içinde, kapsadığı iç anlamlar, ördüğü iç bağıntılar açısından bağımsız bir veri, özerk bir bütün, kapalı bir dizge, dile benzer bir göstergeler düzeni olarak görmektedirlerBu çalışmada Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Attilâ İlhan’a ait “üçüncü şahsın şiiri” adlı şiir yapısalcı bir yaklaşımla ele alınmış, şiirin yapısı iç inceleme yöntemi ile çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda şiirin incelenmesinden önce yapısalcılık hakkında bilgi verilip benzer çalışmalara değinilmiş, daha sonra şiirin yüzey ve derin yapısındaki düzlemsel dizgiyi oluşturan yapısal özellikler tespit edilerek şiir bağdaşıklık ve tutarlılık bakımından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yapısalcılık,, Derin Yapı,, Yüzey Yapı, Gösterge, Tutarlılık, Bağdaşıklık

Kaynakça

• Ayata Şenöz, C. (2005). Dilbilim/Metin Dilbilim ve Türkçe. (1. baskı). Multilingual Yayınları.
• Bayrav, S. (1999). Dilbilimsel Edebiyat Eleştirisi. (1. baskı). Multilingual Yayınları.
• Çelik, Y. (2003). Attilâ İlhan Şiiri. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi. Ağustos-Eylül 2005 Sayısı. 42- 43.
• Eaglaton, T. (1990). Edebiyat Kuramı. Tarım, E. (Çev.). (1. baskı). Ayrıntı Yayınevi.
• Günay, D. (2003). Metin Bilgisi. (2. baskı). Multilingual Yayınları.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. (1. baskı). Engin Yayınevi.
• İlhan, A. (1999). Yağmur Kaçağı. (1. baskı). Bilgi Yayınevi.
• Kaplan, M. (1975). Şiir Tahlilleri 2-Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. (1. baskı). Dergâh Yayınları.
• Kıran, Z.- Kıran (Eziler), A. (2007). Yazınsal Okuma Süreçleri. (5. baskı) Seçkin Yayıncılık.
• Kıran, Z.- Kıran, A. (2002). Dilbilime Giriş. (1. baskı) Seçkin Yayıncılık..
• Moran, B. (1988). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. (1. baskı). Cem Yayınevi.
• Onart, A. (1973). Değişik Yönleriyle Yapısalcılık ve ‘Yapı’ Kavramı. Türk Dili Dergisi. Sayı 262. 231- 237.
• Onart, A. (1973). Yapısal Dilbilim. Türk Dili Dergisi. Sayı 262, 238- 242.
• Özdemir, E. (1999). Yazınsal Türler. (1. baskı). Bilgi Yayınevi.
• Tosun, İ.-Koç, A. (2018) Sait Faik’in Hişt Hişt Adlı Öyküsüne Anlambilimsel Bir Yaklaşım. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı. 1. cilt. Saybilder Yayıncılık. 821-827.
• Uçan, H. (2013). Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi. (1. baskı). Hece Yayınları.
• Vardar, B. (2001). Dilbilimden Yaşama: Yapısalcılık. (1. baskı). Multilingual Yayınları.
• Yücel, T. (2015). Yapısalcılık. (3. baskı). Can Yayınları.