Vegetable Type and Variety Preference In Turkey

Yıl 2020, E.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi Özel Sayısı 2020, 169 - 178, 31.12.2020

İbrahim Duman , Yüksel Tüzel , Dennis Johannes Appelman

https://doi.org/10.20289/zfdergi.837441

Cited By: 3

Öz

According to the data of 2019, the vegetable production area in our country is 790
thousand ha, and the total production amount is over 31 million tons. Vegetable
production is carried out as an open field and protected cultivation depending on
ecological conditions. Open field vegetable cultivation is done in all regions of our
country in the form of small family businesses or large field areas without any protection
measures and this cultivation aims for fresh consumption and production for industry
use. On the other hand, in protected cultivation, production is carried out under simple
and/or high structures and is suitable for table consumption. Many factors such as
climate conditions, growing period, domestic and/or foreign market orientation of
product sales, consumer preferences, resistance to diseases and pests are effective in
the selection of species and varieties in vegetable production. In this review, vegetable
production in the open field and under protected cultivation in our country, their
characteristics, and the preferred species and varieties are evaluated.

Anahtar Kelimeler

sebze, örtü altı, açık tarla, tür, çeşit

Türkiye’de Sebze Üretiminde Tür ve Çeşit Tercihleri

Öz

Ülkemizde sebze üretim alanı 2019 yılı verilerine göre 790 bin ha alan olup, toplam
üretim miktarı 31 milyon tonun üzerindedir. Sebze üretimi ekolojik koşullara bağlı
olarak açıkta tarla ve örtüaltı sebzeciliği şeklinde yapılmaktadır. Açık tarla sebzeciliği,
ülkemizin tüm bölgelerinde küçük aile işletmeleri şeklindeki alanlarda ya da büyük tarla
alanlarında herhangi bir koruma önlemi alınmaksızın gerçekleştirilir ve bu yetiştiricilik
sofralık ve sanayi üretimine yönelik yapılır. Buna karşılık örtüaltı yetiştiriciliğinde
üretim, basit ve/veya yüksek yapılar altında gerçekleştirilir ve çok büyük oranda sofralık
tüketime yöneliktir. Sebze üretiminde tür ve çeşit seçiminde iklim koşulları, yetiştirme
dönemi, ürün satışının iç ve/veya dış pazar odaklı olması, tüketici tercihleri, hastalık
ve zararlılara dayanıklılık gibi pek çok faktör etkilidir. Bu derlemede ülkemizde açık
tarla ve örtüaltında yapılan sebze üretimi, özellikleri ve tercih edilen tür ve çeşitler
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sebze, örtüaltı, açık tarla, tür, çeşit

Kaynakça

• Aksoy, U. ve İ. Duman, 2017. Organik Bahçe Bitkileri Yetiştiriciliği, Bahçe Tarımı-I, T.C. Anadolu Üniversitesi, Yayın No: 2372, AÖF yayın No: 1369, s:208-232. ISBN: 978-975-06-1049-3.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi, 2020. https://www.antalya.bel.tr/ (erişim tarihi:05.12.2020)
• Balkaya, A, 2014. Aşılı sebze üretiminde kullanılan anaçlar. TÜRKTOB Dergisi, 10:4-7.
• Balkaya, A., İ. Duman, M. Engiz, S. Ermiş, A. N. Onus, M. Özcan, F. Çelikel, İ. Demir, M. Kandemir ve M. Özer, 2015. Bahçe Bitkileri Tohumluğu Üretimi ve Kullanımında Değişimler ve Yeni Arayışlar Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, 12-16 Ocak 2015, s: 985-1010.
• Balkaya, A., İ. Duman, L. Arın, M. Özcan, İ. Demir, D. Kandemir, S. Zengin, S. Ermiş ve Ş. Sarıbaş, 2020. Bahçe Bitkilerinde Tohum Üretimi, Mevcut Durum ve Gelecek, Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi, 13-17 Ocak 2020, Cilt II, s: 339-370. Ankara.
• Bayramoğlu, Z., Z. Karakayacı, K. Ağızan, S. Ağızan ve M. Bozemir, 2019. Yaş Meyve ve Sebze Çalıştayı. 12-13 Haziran, Konya. Atlas Akademi, ISBN: 978-605-7839-05-3, 113 s.
• Baysal, S. 2013 Üstün Performanslı Ticari Yağlık Biber Çeşitlerinin Geliştirilmesi. I. Genetik Materyalin Toplanması ve Verim ile Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri ABD., s:52.
• Demir, H. ve Akgün, İ. H., 2014. Domates Yetiştiriciliğinde Çeşit Seçimi ve Fide Dikiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler, Hasad Bitkisel Üretim(351), 54-60.
• Duman, İ. 2012. Biber Çeşitleri, TARIM GÜNLÜĞÜ Derg.Mart-Nisan, 2012, Sayı: 8,Yıl:2, s: 18-22.
• Duman, İ. and Düzyaman, E., 2017. Processing Tomato Production in Turkey, Chronica Horticulturae, Volume 57; Number 3 p: 20-22, 2017.
• Duman, İ., 2016. Sanayilik Domates Yetiştiriciliği, TÜRKTOB, Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi, Ocak-Mart 2016, Yıl: 5, Sayı: 17, s:18-21, Ankara, (2016).
• Duman, İ. ve A. V. Damar, 2016. Sanayi Domatesi Üretiminde Kullanılan Çeşitlerde Aranan Kalite Parametreleri, Harman Time Dergisi, Mayıs, 2016, Sayı: 39, Yıl: 4, s: 48-56. Adana.
• Duman, İ., 2020a. Sanayi Sebzeciliği ders notları, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Lisansüstü ders Notları, Bornova.
• Duman, İ., 2020b. Sanayi Domatesi Üretiminde Çeşit Seçimi ve Önemi, Tarım Türk Dergisi, Mart-Nisan 2020, Sayı: 82, Yıl: 15, s: 46-55.
• Duman, İ., 2019. Meyve-Sebze Kurutma Tekniği, E.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Lisans ders notları, Bornova.
• Duman, İ., Y. Nas ve A. Damar, 2017. Sanayi Domatesi Tarımı, s: 109. Tarım Gündem Dergisi Yayını, Hürriyet Matbaası, Çamdibi, İzmir.
• Düzyaman, E., İ. Duman, H. İlbi ve H. Vural, 1996. Üstün Verim ve Teknolojik Özelliklere Sahip Sanayi Domatesi Çeşitlerinin Belirlenmesi. I. Ana Verim Denemesi. SANDOM No: 10, (196), s: 23-38, İzmir, 1996.
• Düzyaman, E., İ. Duman, D. Eşiyok, H. Vural, M. Gümüş ve S. Erkan, 2004. Ülkemizde Yetiştirilen önemli Açık Tozlanan Sanayi Domatesi Çeşitlerinin Verim ve Teknolojik Özelliklerinin İyileştirilme Olanakları Üzerinde Çalışmalar, Türkiye V. Sebze Tarımı Sempozyumu, s: 82-87;21-24 Eylül 2004 Çanakkale.
• Düzyaman, E. ve İ. Duman, 2005. Sanayi Kullanımına Uygun Bazı Biber Çeşitlerinin Kalite ve Verim Özellikleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Akademik Gıda Dergisi, Cilt 14, s: 5-10.
• Düzyaman, E. ve İ. Duman, 2010. Her Yönü ile Çeşme Kavunu, Türkiye VIII. Sebze Tarımı Sempozyumu, 23-25 Haziran 2010, Bahçe Bilimi Yayın No: 1, s: 247-254.
• Engindeniz, S., 2013. Sera Sebzeciliğinde Pazarlama Alternatifleri, Tarlasera, 31:70-74.
• Erkan, S., M. Gümüş ve İ. Duman, 1996. Marmara Bölgesinin Değişik Yörelerinde Sanayi Domatesi Yetiştiriciliğinin Özelliklerinin ve Sorunlarının Belirlenmesine Yönelik bir Araştırma, SANDOM No: 10, (1996), s: 1-22, İzmir.
• FAO, 2018. Faostat statistics (Erişim tarihi: 07.12.2020).
• Fıçıcı G. S., S. Kaya ve İ. Duman, 2016. Trakya Bölgesinde Doğrudan Tohum Ekimi İle Üretime Uygun Soğan Çeşitlerinin Belirlenmesi, BAHÇE, Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 45: (2016) Özel Sayı, s:27-31, Yalova.
• Frenkel, C. and J.J. Jen, 1989. Tomatoes. in Quality and Preservation of Vegetables, Edited by N.A. Eskin. CRC Press. Inc., Boca Raton Fl. pp: 53-73.
• Gökçöl, A. ve İ. Duman, 2017. Hibrit Çeşitler ve Ülkemiz Tarımındaki Yeri, Tarım Türk Dergisi, Mayıs-Haziran, 2017, Sayı: 65, Yıl: 12, s: 16-18.
• Gökkuş, F. 2020. Günümüz sebze üretiminde kullanılan çeşitlerin genel dağılımı, Hasel Tarım AŞ: Antalya, (Sözlü Görüşme)
• Gül, A., 2013. Progress in soilless cultivation in Turkey. Soil-Water Journal, 2 (2) : 2257-2264.
• Kınıklı, F., Adanacıoğlu, H., Yılmaz, C., Özer, G., 2019. Tarımsal Ürünlerin Pazarlanmasında Hal Kayıt Sisteminin Çiftçiler Tarafından Kullanılma Durumu: İzmir İli Örneği, Mediterranean Agricultural Sciences, 32(2):159-165.
• Nas, Y. 2019. Sanayi Domatesi Yetiştiriciliğinde Verim ve Meyve Kalitesini Etkileyen Bazı Faktörlerin Yönetimi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri ABD., s:180,
• Sevgican A., Tüzel Y., Gül A., Eltez R.Z., 2000. Türkiye’de Örtüaltı Yetiştiriciliği. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi, Ankara, 2: 679-707.
• Özbay, N., Sarıyer,T. ve Korkmaz, A., 2012. Afyonkarahisar İli Ekolojik Şartlarına Uygun Sofralık Domates Çeşitlerinin Belirlenmesi, Türk Doğa ve Fen Dergisi, 1 (2), 64-70.
• Öztekin, G.B., Y. Yüzel, T. Durdu, 2020. Türkiye’de seracılığın gelişimi ve mevcut durumu. Tarım Türk Bitkisel Üretim Dergisi, 84:1-18.
• Şalk, A., L. Arın, M. Deveci ve S. Polat, 2008. Özel Sebzecilik, Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, ISBN 978-9944-0786-0-3, s: 488. Onur Grafik Matbaa ve Reklam Hizmetleri, İstanbul.
• Şimşek, D., İ. Duman ve E. Düzyaman, 2011. Bazı F1 Hibrit Biber Tiplerinde Bitki Başına Meyve Sayısının Tohum Verimi ve Kalitesi Üzerine Etkileri, Türkiye IV Tohumculuk Kongresi, 14-17 Haziran 2011, Samsun, s: 37-42.
• Tarım ve Orman Bakanlığı, 2020a. https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Tarla-ve-Bahce-Bitkileri/Urunler-Ve-Uretim (Erişim tarihi:04.12.2020).
• Tarım ve Orman Bakanlığı, 2020b. https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Tarla-ve-Bahce-Bitkileri/Ortu-Alti-Yetistiricilik (Erişim tarihi:04.12.2020).
• TUIK, 2020. www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi:04.12.2020)
• Türk, B., Y. Nas, İ. Duman, F. Şen ve Ö. Tuncay, 2019. Sanayi Domatesi Üretiminde Toprak Tipi ve Çeşit Seçiminin Verim ve Meyve Kalite Özelliklerine Etkisi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 56 (3), 337-343, (2019). DOI: 10.20289/zfdergi.512971.
• Tüzel, Y., Gül, A. 2008. Seralarda İyi Tarım Uygulamaları. Tibyan Yayıncılık. ISBN:978-9944-172-07-3, 172 s, İzmir.
• Tüzel, Y., Gül, A., Öztekin, G.B., Daşgan, Y., Engindeniz, S., Boyacı, H.F., 2015. Örtüaltı Yetiştiriciliğinde Değişimler ve Yeni Arayışlar. TMMOB Ziraat Mühendisliği Odası Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı, Cilt 1: 685-709.
• Tüzel, Y., 2018. Domatesin Önemi, Dünyada ve Türkiye'de Üretimi. Serada Domates Tarımı (pp.10-14), Gülermat Matbaa Ve Yayıncılık San. Tic. Ltd. Şti., İzmir.
• Tüzel, Y., A. Gül, G.B. Öztekin, S. Engindeniz, F. Boyacı, H. Duyar, E. Cebeci, T. Durdu, 2020. Türkiye’de Örtüaltı Yetiştiriciliği ve Yeni Gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi (pp.725-750). Ankara, Turkey
• Vural, H., B. Eser, T. Yoltaş, E. Özzambak, D. Eşiyok ve İ. Duman, 1993. Marmara ve Ege Bölgelerine Uygun Salçalık Domates Çeşitlerinin Belirlenmesi, SANDOM, No: 7, 1-18, İzmir.
• Vural, H., D. Eşiyok ve İ. Duman, 2000. Kültür Sebzeleri (Sebze Yetiştirme) E.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, E.Ü Basımevi, s: 440, Bornova.
• Wittwer, S.H. and N. Castilla, 1995. Protected cultivation of horticultural crops. HortTechnology, Jan./Marc. 5(1):6-23.
• Yanmaz, R., 2006. Sebze Yetiştiriciliğinde Hibrit Çeşit Kullanımı ve Çeşit Önerileri, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt15 Sayı 1-2, Ankara
• Yanmaz, R., İ. Duman, F. Yaralı, K. Demir, G. Sarıkamış, N. Sarı, A. Balkaya, H. Ç. Kaymak, S. Akan ve R. Özalp, 2015. Sebze Üretiminde Değişimler ve Yeni Arayışlar, Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, 12-16 Ocak 2015, s: 579-605. Ankara.
• Yanmaz, R., A. Balkaya, S. Akan, H. Ç. Kaymak, G. Sarıkamış, K. Ö. Ulukapı, O. Karaağaç, İ. Güvenç, E. S. Kurtar ve F.E. Açıkgöz, 2020. Sebzecilik Sektörü: Dünü, Bugünü ve Geleceği, Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı, s: 585-608. Ankara.
• Yücel, E.D., 2013. Recent developments in greenhouse vegetable production and marketing in Turkey, 24th International Scientific-Expert Conference on Agriculture and Food Industry, September 25- 29, 2013, Sarajevo/Bosnia and Herzegovina, 300-304 pp.