Orta Çocukluk Dönemindeki Çocuklarda Aile Aidiyetinin Algılanan Ebeveyn Tutumları ve Empati ile İlişkisi

Yıl 2022, Sayı: 41, 69 - 83, 15.06.2022

Hatice Kübra Durlanık , Ersin Uzman

Öz

Bu araştırmada, orta çocukluk dönemindeki çocukların aile aidiyetlerinin algıladıkları ebeveyn tutumları ve empatik eğilimleri ile ilişkili olup olmadığının belirlenmesi hedeflendi. Aynı zamanda öğrencilerin aile aidiyeti duygularının, ebeveynlerinden algıladıkları tutumların ve empatik eğilimlerinin cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaşıp farklılaşmadığı incelendi. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, aile aidiyeti ile ebeveynden algılanan duygusal sıcaklık tutumu arasında anlamlı pozitif yönde bir ilişkinin olduğu saptanmıştır. Diğer yandan, aşırı koruyucu ebeveyn tutumlarından yalnızca annenin aşırı koruyuculuğu ile çocuğun aileye aidiyet duygusu arasında anlamlı negatif yönde bir ilişkinin olduğu bulunmuştur. Ebeveyn reddediciliği ise aile aidiyeti ile negatif yönde ilişkiler göstermiştir. Ebeveynin eleştiren, yargılayan yaklaşımı arttıkça aile aidiyetinin azaldığı görülmüştür. Araştırmada aile aidiyeti duygusu ve empatik eğilimler arasında ise anlamlı pozitif yönde bir ilişkinin olduğu bulunmuştur. Araştırmanın sonuçları, cinsiyetin koruyucu ve reddedici ebeveyn tutumunda olduğu kadar aile aidiyeti duygusunda ve empatik eğilimlerde önemli bir değişken olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

aile aidiyeti, empatik eğilim, ebeveyn tutumu, orta çocukluk

Kaynakça

• Referans1 Anderson, C. ve Keltner, D. (2002). The role of empathy in the formation and maintenance of social bonds. Behavioral and Brain Sciences, 25(1), 21–22. doi.org/10.1017/S0140525X02230010.
• Referans2 Avcı, E. ve Sak, R., (2021). The relationship between parenting styles and fourth graders' levels of empathy and aggressiveness. Current Psychology , 40, 510-522.
• Referans3 Baumeister, R. F. ve Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497–529. doi.org/10.1037/0033-2909.117.3.497.
• Referans4 Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı-İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem.
• Referans5 Boele, S., Van der Graff, J., De Wied, M., Van der Valk, I. E. ve Branje S. B. (2019). Linking parent-child and peer relationship quality to empathy in adolescence: a multilevel meta- analysis. Journal of Youth Adolescence. 48(6), 1033-1055.
• Referans6 Cavanagh, S. E. (2008). Family structure history and adolescent adjustment. Journal of Family Issues, 29, 944-980. doi:10.1177/0192513X07311232.
• Referans7 Ceyhan, A. A. (1994). Ana-babaların empatik eğilim düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Referans8 Crescioni, A. W. ve Baumeister, R. F. (2009). Alone and aggressive: Social exclusion impairs self- control and empathy and increases hostile cognition and aggression. In M. J. Harris (Ed.)Bullying, rejection and peer victimization: A social cognitive neuroscience perspective. (ss. 251-277) New York: Springer.
• Referans9 Chubb, N. H. ve Fertman, C. I. (1992). Adolescents’ perceptions of belonging in their families. Families in Society, 73(7), 387-394.
• Referans10 Çalışkan Sarı, A ve Şahin Acar, B. (2018). Annenin ebeveyn tutumlarının ve çocuğun annesinin tutumlarıyla ilgili algısının çocuğun duygu tanıma becerilerindeki rolü. Nesne Psikoloji Dergisi, 6(12), 27-50. doi: 10.7816/nesne-06-12-02.
• Referans11 Çevik, G. ve Çelikkaleli, Ö. (2010). Ergenlerin arkadaş bağlılığı ve internet bağımlılığının cinsiyet, ebeveyn tutumu ve anne baba eğitim düzeylerine göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 225-240.
• Referans12 Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem.
• Referans13 De Minzi, M. C. R., Lemos, V. N. ve Oros, L. B. (2016). Empathy in children: Theory and assessment. In D. F. Watt & J. Panksepp (Eds.), Psychology and neurobiology of empathy (pp. 149–170). Hauppauge, NY: Nova Biomedical Books.
• Referans14 DeWall, C. N. (2009). The pain of exclusion: Using insights from neuroscience to understand emotional and behavioral responses to social exclusion. In H. J. Monica (Ed.) Bullying, rejection, and peer victimization: A social cognitive neuroscience perspective (ss. 201-224). New York, NY: Springer.
• Referans15 Dirik, G., Yorulmaz, O. ve Karancı, A. N. (2015). Çocukluk dönemi ebeveyn tutumlarının değerlendirilmesi: kısaltılmış algılanan ebeveyn tutumları-çocuk formu. Türk Psikiyatri Dergisi, 26(2), 123-130.
• Referans16 Dokuyan, M. (2016). 12. sınıf öğrencilerinde algılanan anne-baba tutumları ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 1- 21. Referans17 Erdoğan, Ö. ve Uçukoğlu, H. (2011). İlköğretim okulu öğrencilerinin anne-baba tutumu algıları ile atılganlık ve olumsuz değerlendirilmekten korkma düzeyleri arasındaki ilişkiler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 51-72.
• Referans18 Gander, M. J. ve Gardiner, H. W. (1993). Çocuk ve ergen gelişimi (H. N. Çelen, A. Dönmez ve B. Onur, Çev.). (2.baskı). Ankara: İmge.
• Referans19 Gerlsma, C., Arrindell, W. A., Van der Veen, N. ve Emmelkamp, P. M. (1991). A parental rearing style questionnaire for use with adolescents: Psychometric evaluation of the EMBU-A. Personality and Individual Differences, 12(12), 1245–1253. doi.org/10.1016/0191-8869(91)90196-I.
• Referans20 Güler Yıldız, T. (2017). Anne baba eğitimi. Ankara: Pegem.
• Referans21 Hall-Lande, J. A., Eisenberg, M. E., Christenson, S. L. & Neumark-Sztainer, D. (2007). Social isolation, psychological health, and protective factors in adolescence. Adolescence, 42(166), 265-286.
• Referans22 Harold, G. T. ve Hay, D. F. (2005). Normal development in the middle childhood. Psychiatry, 4(6), 3-5. doi.org/10.1383/psyt.4.6.3.66355
• Referans23 Hiller, R. M., Meiser-Stedman, R., Lobo, S., Creswell, C., Fearon, P., Ehlers, A., & Halligan, S. L. (2018). A longitudinal investigation of the role of parental responses in predicting children’s post-traumatic distress. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(7), 781-789, doi:10.1111/jcpp.12846.
• Referans24 Husky, M. M., Boyd A., Bitfoi, A., Carta, M. G., Chan-Chee, C, Goetlitz, D., …Kovess-Masfety, V. (2018). Self-reported mental health in children ages 6-12 years across eight European countries. Eur Child Adolesc Psychiatry, 27: 785-795.
• Referans25 Kalliopuska, M. (1984). Relation between children’s and parent’s empathy. Psychological Reports, 54(1), 295-299. doi: 10.2466/pr0.1984.54.1.295.
• Referans26 Karamuk, A. (2015). 10-13 yaş grubu çocuklarının empati düzeyinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Referans27 Kaya, A. ve Siyez, D. M. (2010). KA-Sİ Çocuk ve ergenler için empatik eğilim ölçeği: geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 35(156), 110-125.
• Referans28 Kessler, R. C., Berglund, P., Demler, O., Jin, R., Merikangas, K. R. ve Walters, E. E. (2005). Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the national comorbidity survey replication. Archives of General Psychiatry, 62, 593–602.
• Referans29 King, V. ve Boyd, L. M. (2016). Factors associated with perceptions of family belonging among adolescents. Marriage and Family Journal, 78(4), 1114-1130. doi: 10.1111/jomf.12322.
• Referans30 King, V., Boyd, L. M. ve Pragg, B. (2017). Parent-adolescent closeness, family belonging, and adolescent well-being across family structures. Journal of Family Issues, 1-30. doi: 10.1177/0192513X17739048.
• Referans31 Maccoby, E. E. ve Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. In P. Mussen, and E. M. Hetherington, (Ed.). Handbook of Child Psychology: Socialization, personality and social development (pp. 1-101). New York: John Wiley & Sons.
• Referans32 Martínez I., Fuentes M. C., García F. ve Madrid I. (2013). El estilo de socialización familiar como factor de prevención o riesgo para el consumo de sustancias y otros problemas de conducta en los adolescentes españoles [The parenting style as protective or risk factor for substance use and other behavior problems among Spanish adolescents]. Adicciones. 25(3):235-42. Spanish. PMID: 23880836.
• Referans33 Masten, C. L. ve Eisenberger, N. I. (2009). Exploring the experience of social rejection in adults and adolescents: A social cognitive neuroscience perspective. In M. Harris (Ed.), Bullying, rejection, and peer victimization: A social cognitive neuroscience perspective (pp. 53–78). New York: Springer.
• Referans34 Matalinares-Calvet, M. L., Díaz-Acosta, A. G., Rivas-Díaz, L. H., Arenas-Iparraguirre, C. A., Baca-Romero, D., Raymundo-Villalva, O. ve Rodas-Vera, N. (2019). Dysfunctional parenting styles, empathy and socio-demographic variables in Nursing, Human Medicine and Psychology students. Acta Colombiana de Psicología, 22(2), 112–124.
• Referans35 Mavili, A., Kesen, N. F. ve Daşbaş, S. (2014). Aile aidiyeti ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 29-45. doi:10.21560/spcd.19507.
• Referans36 Nasır, Ş. (2013). Origins of individual differences in the need to belong: the role of parental control (Unpublished master’s thesis). Koç University, İstanbul.
• Referans37 On my Way- A Guide to Support Middle Years Child Development (2017). Ontario Ministry of Children, Community and Social Services.
• Referans38 Ornum, W. V., Foley, J. M., Burns, P. R., DeWolfe, A. S. ve Kennedy, E. C. (1981). Empathy, altruism, and self-interest in college students. Adolescence, 16(64), 799-808.
• Referans39 Öz, İ. (1997). Çocuk ve aile. Ankara: Kök.
• Referans40 Özgüven, İ. E. (2010). Ailede iletişim ve yaşam. Ankara: PDREM.
• Referans41 Özkan, B. ve Gündoğdu, A. E. (2011). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türkçede atasözleri ve deyimler. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 1133-1147.
• Referans42 Paz Y, Orlitsky T, Roth-Hanania R, Zahn-Waxler C. ve Davidov M. (2021). Predicting externalizing behavior in toddlerhood from early individual differences in empathy. J Child Psychol Psychiatry. 62(1):66-74. doi: 10.1111/jcpp.13247.
• Referans43 Resnick, M. D., Bearman, P. S., Blum, R., Bauman, K. E., Harris, K. M., Jones, J. ve Udry J. R. (1997). Protecting adolescents from harm: Findings from the national longitudinal study on adolescent health. The Journal of the American Medical Association, 278(10), 823-832. Referans44 Riess H. (2017). The science of empathy. J Patient Exp., 4 (2):74-77. doi: 10.1177/2374373517699267.
• Referans45 Saki, Ü. (2018). Üniversite öğrencilerinin aile aidiyet düzeylerinin spor ve farklı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Referans46 Sentse, M., Veenstra, R., Lindenberg, S., Verhulst, F. C. ve Ormel, J. (2009). Buffers and risks in temperament and family for early adolescent psychopathology: Generic, conditional, or domain-specific effects? The trails study. Developmental Psychology, 45(2), 419–430. doi.org/10.1037/a0014072.
• Referans47 Sezer, A , Kolaç, N ve Erol, S . (2014). Bir ilköğretim okulu 4, 5, ve 6. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin anne baba tutumları ve bazı değişkenler ile ilişkisi . Clinical and Experimental Health Sciences, 3(4), 184-190. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/clinexphealthsci/issue/17856/187210.
• Referans48 Schonert-Reichl, K. A. (2011). Middle childhood ınside and out: The psychological and social worlds of canadian children ages 9-12 - full report. Vancouver: University of British Columbia. Retrieved from http://earlylearning.ubc.ca/documents/247/.
• Referans49 Skinner, E., Johnson, S. ve Snyder, T. (2005). Six dimensions of parenting: A motivational model. Parenting: Science and Practice, 5(2), 175-232.
• Referans50 Spada, M. M., Caselli, G., Manfredi C, Rebecchi D, Rovetto F, Ruggiero G. M., … Sassaroli S. (2012). Parental overprotection and metacognitions as predictors of worry and anxiety. Behavioral and Cognitive Psychotheraphy, 40, 287-296. doi:10.1017/S135246581100021X.
• Referans51 Steiner, H. (2007). Giriş. In H. Steiner (Ed.), Okul-Çağı Çocuklarının Terapisi (ss. 11-20). (Y. Özkardeşler Şallı, Çev.). İstanbul: Prestij.
• Referans52 Tire, O. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de kadın yoksulluğu. Mavi Atlas, 5(1), 97-112.
• Referans53 Twenge, J. M., Baumeister, R. F., DeWall C. N., Ciarocco, N. J. ve Bartels J. M. (2007). Social exclusion decreases prosocial behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 92(1), 56-66. doi: 10.1037/0022-3514.92.1.56.
• Referans54 Wachs, T.D. (1999). The nature and nurture of child development. Food and Nutrition Bulletin. 20(1), 7-22.
• Referans55 Xu, J., Ni, S., Ran, M. ve Zhang, C. (2017). The relationship between parenting styles and adolescents’ social anxiety in migrant families: A study in Guangdong, China. Front. Psychol., 8, 626.
• Referans56 Yavuzer, H. (2014). Eğitim ve gelişim özellikleriyle okul çağı çocuğu. İstanbul: Remzi.
• Referans57 Yazıcı, Y. (2018). Algılanan ana baba tutumlarının duygusal empati üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Referans58 Yılmaz, A. (2009). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin anne baba tutumları ile kararsızlık düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Referans59 Yılmaz, M. T. (2015). Bireyin gelişmesi. İ. Yıldırım (Ed.), Eğitim Psikolojisi (ss. 17-46). Ankara: Anı.
• Referans60 Yüksel, A. (2009). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin empatik becerileriyle aile işlevleri ve benlik kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(25), 153-165.
• Referans61 Zajdel, R. T., Bloom,J. M., Fireman, G. ve Larsen, J. T. (2013). Children's understanding and experience of mixed emotions: The roles of age, gender, and empathy. The Journal of Genetic Psychology, 174:5, 582-603, doi: 10.1080/00221325.2012.732125.