Ankara Ekolojik Şartlarında Kışlık Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Yetiştirme Çalışmaları

Yıl 2016, Sayı: 363, 44 - 49, 15.12.2016

Çiğdem Bozdemir , Nurettin Çinkaya Reyhan Bahtiyarca Bağdat

Öz

Bu çalışma, Ankara ekolojik koşullarında kışlık çemenin
(Trigonella foenum-graecum L.) bazı morfolojik özellikler,
verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla
2013-2014 vejetasyon döneminde Tarla Bitkileri Merkez
Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün Yenimahalle lokasyonunda
yürütülmüştür. Gözlem bahçesi Gürarslan çemen
çeşidiyle 4 tekerrürlü olarak kurulmuştur.
Araştırma sonuçlarına göre ortalama bitki boyu 48.50-
57.50 cm, meyve sayısı 9.00-19.25 adet, meyvedeki tohum
sayısı 12.10-15.88 adet, dal sayısı 2.00-3.25 adet,
bin tohum ağırlığı 23.71-24.33 g, biyolojik verim 791.70-
1098.48 kg/da, tohum verimi 88.60-143.30 kg/da, hasat
indeksi % 8.10-18.11 ve yağ oranları % 3,43-4,09 olarak
bulunmuştur. Yağ asidi olarak en yüksek %41.09 linoleik
asit bulunmuş, bunu sırasıyla %29.54 linolenik, %12.15
oleik, %8.93 palmitik ve %3.98 stearik asit izlemiştir. Kışlık
çemen yetiştirmenin, verim ve kalite üzerine etkisini
artırmak bakımından yararlı olabileceği dolayısıyla Ankara
ilinin iklim koşullarının kışlık çemen yetiştiriciliğinde
tatminkar sonuçlar verebileceği anlaşılmıştır. Çemenin kışlık olarak ekilmesi verim ve kaliteyi arttırmıştır.
Bu nedenle bölgemizde yetiştirilmesi tavsiye edilir.

Anahtar Kelimeler

Çemen (Trigonella foenum- graecum L., )-Gürarslan çeşidi, biyolojik verim, tohum verimi, hasat indeksi, yağ asitleri

Kaynakça

• 1- Davis P.H., 1982. Flora of Turkey an the East Aegean Islands. Edinburg University, Press, 3:465-482 2- Arslan N., Tekeli S. ve Gençtan T., 1989a. Değişik Yörelere Ait Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Populasyonlarının Tohum Verimleri. VIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiri Kitabı Cilt. II, s. 93-97, İstanbul 3- Gençkan M.S., 1983. Yem Bitkileri Tarımı, E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No.467, s.519, İzmir 4- Akgül A., 1993. Baharat Bilim ve Teknolojisi, Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları, No.15, 446-451, Ankara 5- Özdemir B., 1999. Seçilmiş Bazı Çemen (Trigonella foenum- graecum L.) Hatlarının Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış), Ankara 6- Özgüven M., Sekin S., Gürbüz B., Şekeroğlu N., Ayanoğlu F. ve Ekren S., 2005. Tütün, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretimi ve Ticareti. VI. Teknik Tarım Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt.1: 481-501, 3-7 Ocak, Ankara 7- Kırıcı S., 2015. Türkiye’de Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Genel Durumu. Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi, 15:4-11 8- Anonymous 1990. Fatty Acids in Oil and Fats. AOAC Officinal Methods of Analysis, 15th edition, Helrich, K. ed. Vol.2:963-964, Virginia, USA 9- Jackson M.L., 1962. Soil chemical analysis. Prentice-Hall, Inc. New York, USA 10- Hızalan E. ve Ünal H., 1966. Topraklarda önemli kimyasal analizler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:278, Ankara 11- Lindsay W. L. and Norwel W. A., 1969. Development of a DTPA micronutrient soil test. Soil Sci. Am. Proc., 35:600- 602. 12- TOVEP, 1991. Topraksu ve Köyhizmetler Türkiye Toprakları Verimlilik Envanter Projesi (1982-1991). T.C. Tarım, Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 13- Tamkoç A., Sade B., Topal A., Soylu S. ve Acar R., 1997. Seleksiyon ıslahı ile elde edilen çemen hatlarında tohum verimi ve bazı tarımsal özelliklerin belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı, 22-25 Eylül, Samsun, s.362-366 14- Yılmaz G. ve Telci İ., 1999. Tokat koşullarında Baharat Olarak Kullanım Amacıyla Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Üretimi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye III. Tar. Bit. Kong. Bil. 15-18 Kasım, Adana, s.227-232 15- Kızıl S. and Arslan N., 2003. Investigation of the effects on yield and yield components of different sowing rates in some fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) lines. Journal of Agricultural Sciences, 9(4): USA 16- Başbağ M. ve Tonçer Ö., 2005. Diyarbakır koşullarında bazı çemen (Trigonella foenum-graecum L.) hatlarının verim ve verim kriterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi. 5-9 Eylül, Antalya, 1117- 1122. 17- Özel A., Demirel U., Güler İ. ve Erden K., 2008. Farklı sıra arası mesafeleri ve tohumluk miktarlarının çemen (Trigonella foenum-graecum L.)’ de verim ve bazı tarımsal karakterlere etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (4): 57-64. 18- Elçi M.Ş., 2010. Farklı çemen (Trigonella foenum-graecum L.) çeşit ve populasyonlarının Van ekolojik koşullarında bazı verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Van 19- Aydın A., 2010. Farklı orijinli çemen (Trigonella foenum- graecum L.) populasyonlarında bazı önemli morfolojik, fenolojik ve kalite kriterlerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Samsun 20- Beyzi E., 2011. Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) de Farklı Fosfor Dozlarının Verim ve Bazı Morfolojik Özellikler Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Ankara 21- Kan Y. ve Mülayim M., 2006. Organik ve inorganik gübrelerin çemen (Trigonella foenum-graecum L.)‟in bazı tarımsal karakterleri üzerine etkileri. Bitkisel Araştırma Dergisi, 1: 6-15. 22- Gowda M. C., Halesh D. P. and Farooqi A. A., 2006. Effect of dates of sowing and spacing on growth of fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.). Biomed Volume. 1(2):141- 146. 23- Ayanoğlu F. ve Mert A., 1999. Hatay şartlarında çemenin verim ve verim öğeleri. Turkish Journal of Field Crops, vol. 4(1):48-52 24- Arslan N., Tekeli S., ve Gençtan T., 1989b. Farklı Ekim Zamanlarının Çemen Bitkisinin Verimine Etkisi. 19-21 Mayıs VIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiri Kitabı Cilt II, s. 99-102, İstanbul 25- Küçük M. ve Gürbüz B., 1999. Bazı Çemen (Trigonella foenum- graecum L ) Hatlarında Yağ ve Yağ Asitleri Bileşenlerinin Araştırılması. Gıda Dergisi, Gıda Teknolojisi Derneği Yayın Organı, 24(2):99-101, Ankara 26- Çalık E., 1996. Buyotu (Trigonella foenum-graecum L.)’nun Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Ankara 27- Tuğrul L. ve Özer A., 1987. Trigonella foenum-graecum L. Bitkisinin Tohumlarının Yurdumuzda İlaç Hammaddesi Olarak Kullanılabilme Olanakları. V. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiri Kitabı, s: 135-136, Ankara 28- Yazıcıoğlu T. ve Karaali A., 1983. Türk Bitkisel Yağlarının Yağ Asitleri Bileşimleri. TÜBİTAK, Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü Yayını No:70, s.105, Gebze/ Kocaeli 29- Zafar R., Deshmukh V.K. and Saoji A.N., 1975. Studies on Some Papilionaceous Seed Oils. Current Science, 44(9):311-312 30- Faruq M.O., Alam M.N., Hossain M.E., Chowdury U.J., Khuda M., 1982. Investigation on Trigonelle foenum-graceum (Fenugreek) Seed. Bangladesh Journal of Scientific and Industrial Research, 17 (3/4): 246-251